USD -
4.0688
EUR -
4.3316
GBP -
5.0615
DKK -
0.5805
W niedawno opublikowanej pracy naukowcy postanowili przyjrzeć się przebiegowi i skutkom otyłości u krów mlecznych. Stwierdzili, że pod wieloma względami zmiany w metabolizmie, które otyłość wywołuje u zwierząt przypominają te zachodzące u ludzi zmagających się z problemem. Dlaczego stłuszczenie u krów jest groźne i jak można mu zapobiegać?
Otyłość: problem ludzi i zwierząt pod ich opieką
Otyłość jest poważnym, i coraz częstszym, problemem dotykającym ludzi na całym świecie. Jego przyczyn zazwyczaj szuka się wśród powszechnie dostępnej, taniej i kalorycznej żywności i niezdrowemu trybowi życia, któremu sprzyja postęp technologiczny i życie w zabudowanych miastach. W wielu przypadkach jej podłoże może jednak oczywiście leżeć w czynnikach genetycznych czy zaburzeniach zdrowotnych, na które osoba otyła nie ma wpływu.
Co ciekawe, coraz częściej otyłość obserwuje się również u zwierząt towarzyszących (psów oraz kotów), a także zwierząt gospodarskich, głownie krów mlecznych oraz koni. Otyłość u ludzi i zwierząt bardzo często idzie w parze z insulinoopornością, prościej nazywaną cukrzycą, i może prowadzić do takich zaburzeń jak hiperglikemia (zbyt wysoki poziom cukru we krwi), nadciśnienie i inne zaburzenia sercowo-naczyniowe.
Zaburzenia kliniczne związane z otyłością i jej następstwa nazywa się zespołem metabolicznym, który rozpoznaje się zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Rozwija się on na skutek nadmiernego spożycia kalorii, co powoduje nadmierne odkładanie tkanki tłuszczowej. Nie reaguje ona na naturalną regulację za pomocą insuliny, uwalniają się z niej więc do krwi w nadmiarze kwasy tłuszczowe. Powodują one stłuszczenie wątroby.
W dalszej kolejności zaburzeniu ulegają procesy zachodzące w wątrobie, wytwarza ona zwiększoną ilość glukozy, prowadząc do hiperglikemii, a następnie do cukrzycy typu 2. i innnych schorzeń. Badania przeprowadzone u ludzi i zwierząt wykazały, że pomimo różnego obrazu otyłości i ich następstw, podstawowe mechanizmy prowadzące u nich do zaburzeń są podobne.
Dlaczego u krów obserwuje się otyłość?
Krowy mleczne należą do najintensywniej eksploatowanych przez człowieka zwierząt. Selekcja genetyczna nastawiona na jak największą wydajność mleczną pozwoliła maksymalnie wykorzystać możliwości metaboliczne krów. Sprawiła jednak również, że mają one wyższe wymagania pod względem utrzymania. Aby ich organizm poprawnie funkcjonował, wymagają dobrze zbilansowanego i precyzyjnego żywienia.
Zapewnienie tego warunku bywa trudne, co pokazuje praktyka. U krów mlecznych powszechnie obserwuje się otyłość, którą wraz z jej skutkami nazywana jest syndromem tłustej krowy.
Rozwija się on zazwyczaj w okresie poporodowym u wysokowydajnych krów, które w okresie ciąży miały nadmierną kondycję ciała – ocenianą na więcej niż 3,5 w skali BCS. Doprowadzenie do otyłości u krów zazwyczaj wynika z nadmiernej podaży energii w paszy w okresie późnej laktacji. Szkodliwe jest jednak również nadmierne skarmianie we wczesnej laktacji i okresie zasuszenia.
U krów po porodzie gwałtownie spada apetyt, w efekcie czego przyjmują znacznie mniej paszy niż wcześniej. W przypadku otyłych krów jest to szok dla organizmu.
Po porodzie następuje intensywna laktacja, na którą organizm krowy zużywa ogromne ilości cukru (do produkcji laktozy). Przy mniejszym przyjmowaniu paszy krowa osłabia więc wrażliwość tkanek na insulinę (która obniża poziom cukru we krwi, czego w tej chwili organizm chce uniknąć) i pobudza wykorzystanie kwasów tłuszczowych z zapasów organizmu.
W przypadku otyłych krów jednak ilość kwasów tłuszczowych uwalniania z tkanki tłuszczowej jest zbyt duża, aby organizm mógł sobie z nią poradzić. W efekcie stłuszczeniu ulega wątroba.
Następstwa zespołu tłustej krowy
Szacuje się, że aż 40 do 60% wysokowydajnych krów mlecznych w okresie 2-4 tygodni po porodzie może rozwinąć syndrom tłustej krowy o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu. Śmiertelność w wyniku schorzeń towarzyszących i brakowania może sięgać u tych krów 25%.
Zespół tłustej krowy często prowadzi u zwierząt do zaburzeń płodności, spadku wydajności mlecznej, mastitis, kulawizny spowodowanej przez ochwat, rozwoju ketozy, a także typowych chorób okresu poporodowego, w tym zatrzymania błon płodowych, zapalenia macicy i porażenia. Więcej na ich temat można znaleźć tutaj - Bydło: najczęstsze problemy po porodzie.
W postaci subklinicznej zespołu tłustej krowy możemy nie zauważyć żadnych szczególnych objawów, poza obserwacją towarzyszących chorób w okresie poporodowym. Postać kliniczna zespołu charakteryzuje się widocznym, nagłym spadkiem masy ciała, któremu towarzyszy silne obniżenie apetytu i pobierania paszy, obniżona produkcja mleka i osłabienie.
Zespół tłustej krowy można próbować rozpoznać za pomocą badania biochemicznego krwi lub biopsji wątroby. Niestety w praktyce zespół tłustej krowy jest zbyt późno diagnozowany, dlatego lepiej mu zapobiegać.
W profilaktyce zespołu najważniejsze są kontrola kondycji zwierząt i niedopuszczanie do ich otłuszczenia w okresie zasuszenia. Istotne jest również stopniowe „przyzwyczajanie” krowy do powycieleniowej dawki pokarmowej i zapobieganie konkurencji między krowami (np. przez zapewnienie odpowiednio dużego stołu paszowego). Po wycieleniu krowy powinny otrzymywać dawkę odpowiednio dostosowaną do zapotrzebowania na składniki odżywcze generowanego przez laktację.
Otyłość u krów i ludzi ma podobny przebieg – i rozwiązanie
Naukowcy uważają, że pomiędzy zespołem tłustej krowy, a zespołem metabolicznym u ludzi występują pewne podobieństwa. Najważniejszym z nich jest duża rola tkanki tłuszczowej w rozwoju schorzenia. Otyłe krowy, podobnie jak i ludzie, wykazują insulinooporność, a ich tkanka tłuszczowa uwalnia zbyt duże ilości kwasów tłuszczowych.
Ponadto stwierdzono, że zarówno u krów, jak i u ludzi, zespół metaboliczny ma związek ze stanem zapalnym występującym w organizmie we wczesnej laktacji, co sprzyja rozwojowi stłuszczenia wątroby. Kolejnym podobieństwem jest osłabiona ogólna odporność organizmu na infekcje w przebiegu zespołu metabolicznego.
Naukowcy za podobną uważają również profilaktykę zespołu metabolicznego u krów oraz u ludzi. U krów polega ona na zmniejszonej podaży kalorii w okresie przed- i po porodowym. U ludzi również polega na znalezieniu równowagi między kalorycznością diety, a aktualnymi potrzebami organizmu i aktywnością fizyczną.
Na podstawie:
Bednarski M., „Choroby bydła – podstawy diagnostyki i terapii” Apra-wetpress, 2015
Daradics, Zsofia, et al. "Obesity-Related Metabolic Dysfunction in Dairy Cows and Horses: Comparison to Human Metabolic Syndrome." Life 11.12 (2021): 1406.
