USD -
4.0688
EUR -
4.3316
GBP -
5.0615
DKK -
0.5805
Niedobór witaminy E u krów obserwuje się najczęściej w okresie okołowycieleniowym. Powiązano go z występowaniem wielu uciążliwych schorzeń, takich jak mastitis, lewostronne przemieszczenie trawieńca oraz zatrzymanie łożyska. Dlaczego tak się dzieje i jaką dawkę witaminy E należy suplementować zwierzętom?
Okres okołoporodowy – czas niedoborów i problemów
U wysokowydajnych krów mlecznych najwięcej problemów zdrowotnych obserwuje się w okresie przejściowym, a więc okresie na 2-3 tygodnie przed i po wycieleniu. W tym czasie szczególnie ważne jest odpowiednie żywienie zwierząt i stosowanie dobrze dobranej suplementacji.
W okresie okołoporodowym u krów następuje intensywna mobilizacja organizmu, zachodzą w nim poważne zmiany metaboliczne, endokrynologiczne, występują niedobory energii i składników odżywczych. Osłabieniu ulega odporność, przez co krowa po wycieleniu narażona jest na szereg schorzeń. Więcej na ten temat można znaleźć tutaj: Kiedy i jak zadbać o odporność krów?
Badania prowadzone już od ponad 30 lat wskazują, że w okresie przejściowym warto suplementować krowom witaminę E, nazywaną również tokoferolem. To bardzo silny, naturalny antyutleniacz.
Jej niedobory wiążą się z występowaniem wielu uciążliwych schorzeń, takich jak mastitis czy lewostronne przemieszczenie trawieńca.
Wiadomo, że zawartość alfa-tokoferolu - aktywnej formy witaminy E – we krwi krów mlecznych spada pod koniec ciąży i osiąga najniższy poziom w okresie wycielenia. Oznacza to, że organizm zwierzęcia doświadcza niedoboru witaminy E w momencie, gdy jej najbardziej potrzebuje.
Powody, dla których poziom witaminy E spada gwałtownie w tym okresie nadal nie zostały dobrze poznane. Wśród kilku możliwych przyczyn wymienia się wydzielanie dużych ilości witaminy wraz z siarą, zmiany w funkcjonowaniu wątroby w tym okresie oraz silny spadek apetytu u krów po wycieleniu, prowadzący nierzadko do niedoborów wielu substancji, nie tylko witaminy E.
Związane z niedoborem: lewostronne przemieszczenie trawieńca
Liczne badania wskazują, że niedobór witaminy E w okresie okołowycieleniowym predysponuje krowy do wystąpienia lewostronnego przemieszczenia trawieńca. Schorzenie to najczęściej obserwuje się u krów wieloródek w pierwszym miesiącu laktacji. Więcej o tym problemie pisaliśmy tutaj: Przemieszczenie trawieńca: jak mu zapobiegać?
W jednej z analiz wykazano, że krowy z lewostronnym przemieszczeniem trawieńca miały o ok. 42% niższe stężenie alfa-tokoferolu we krwi w porównaniu do zdrowych krów. W innym badaniu podobnie zaobserwowano, że chociaż u wszystkich krów po wycieleniu poziom witaminy E znacznie się obniżył, u zwierząt z lewostronnym przemieszczeniem trawieńca wartości te były najniższe.
U zdrowych krów poziom witaminy E we krwi wrócił do normy po 4 tygodniach od wycielenia. U krów, które przeszły lewostronne przemieszczenie trawieńca wartości witaminy E po tym czasie nadal były poniżej przyjętych za normalne.
Zatrzymanie łożyska i poronienia
Zauważono, że hipowitaminoza E wiąże się u krów mlecznych również z większym ryzykiem wystąpienia zatrzymania łożyska oraz poronień.
Analizy pokazały, że u krów, u których wystąpiło zatrzymanie łożyska, poziom witaminy E w surowicy był niski (niższy niż u krów, u których problem ten nie wystąpił) już na 3 tygodnie przed wycieleniem. Bardzo pogłębiony niedobór witaminy E obserwowany był u nich również po wycieleniu.
W pewnym eksperymencie krowom w czasie ostatnich trzech tygodni przed porodem suplementowano alfa-tokoferol w formie iniekcji w dawce 1000 j.m./tydzień. Zwierzęta z grupy kontrolnej nie otrzymywały iniekcji. Dodatkowo każda krowa otrzymywała witaminę E w paszy w ilości 500 j.m./dzień.
Stwierdzono, że suplementacja witaminy E w formie iniekcji znacznie zmniejszyła u krów częstość występowania po porodzie zatrzymania łożyska oraz przypadków poronień. Nie wyeliminowała ich jednak całkowicie, co mogło mieć związek z zastosowaną dawką suplementu.
Wpływ witaminy E na zdrowie wymienia
Liczne badania pokazują, że suplementacja witaminy E w okresie przejściowym może pomóc zmniejszyć częstość występowania w stadzie przypadków mastitis i obniżać liczbę komórek somatycznych w mleku.
W pewnym eksperymencie naukowcy podawali grupie krów w okresie zasuszenia i okresie laktacji alfa-tokoferol w dawce 3000 j.m. na dzień lub 50 j.m. na dzień. Następnie na podstawie zawartości alfa-tokoferolu w surowicy podzielili zwierzęta na 3 grupy: o wysokiej, średniej i niskiej zawartości witaminy E we krwi.
Na tej podstawie stwierdzili, że zawartość witaminy E nie miała związku z częstością występowania zapalenia wymienia w okresie zasuszenia. Co jednak istotne, częstość występowania mastitis po wycieleniu była aż 4 razy niższa u krów o wysokiej i średniej zawartości witaminy E we krwi w porównaniu do krów o niskiej zawartości witaminy E.
Autorzy badania wskazali jednak, że nie w każdym przypadku suplementacja na poziomie 3000 j.m. alfa-tokoferolu/dzień wystarczyła do zapewnienia odpowiednio wysokiej zawartości witaminy we krwi po wycieleniu.
Jak suplementować witaminę E?
W różnych źródłach rekomendowane są różne dawki witaminy E dla krów w okresie przejściowym – wahają się one od 1000 do 4000 j.m. na dzień na krowę w okresie zasuszenia.
Wiele wskazuje na to, że aby skutecznie zapobiegać wystąpieniu niedoboru witaminy E u bydła po wycieleniu, należy stosować bardzo wysoką dawkę suplementu – więcej niż 3000 j.m./dzień/krowę, nawet przez 8 tygodni przed przewidywaną datą wycielenia.
Stosowanie suplementacji na tym poziomie może zdecydowanie zmniejszyć częstość występowania przypadków lewostronnego przemieszczenia trawieńca, zatrzymania łożyska, poronień, mastitis oraz zmniejszyć liczbę komórek somatycznych w mleku.
Dobór najlepszego preparatu z witaminą E i jego optymalną dawkę dla zwierząt najlepiej przedyskutować z lekarzem weterynarii opiekującym się stadem. Skuteczność różnych suplementów może różnić się ze względu na formę podania (np. jako dodatek do paszy lub bolus dożwaczowy).
Na podstawie:
Haga, S., Ishizaki, H., & Roh, S. (2021). The Physiological Roles of Vitamin E and Hypovitaminosis E in the Transition Period of High-Yielding Dairy Cows. Animals, 11(4), 1088.
