Przemieszczenie trawieńca jest dość często spotykaną przypadłością u krów mlecznych, zwłaszcza w okresie poporodowym. Podajemy, co sprzyja jego wystąpieniu i co można zrobić, aby rzadziej trafiać na takie przypadki w stadzie.
Na czym polega przemieszczenie trawieńca?
Najczęściej obserwuje się lewostronne przemieszczenie trawieńca. Polega ono na przesunięciu się trawieńca ze swojego normalnego położenia na lewą stronę jamy brzusznej, pomiędzy żwacz a ścianę brzucha.
Przesunięcie skutkuje zazwyczaj dodatkowo atonią (zanikiem kurczliwości) trawieńca oraz wypełnieniem go gazami, przez co żołądek nie może „wydostać się” z nienaturalnej pozycji i powrócić na swoje fizjologiczne miejsce.
Znacznie rzadziej spotyka się przypadki prawostronnego przemieszczenia trawieńca, w których żołądek przesuwa się do nieprawidłowej pozycji po prawej stronie jamy brzusznej. Ze względu na to, że podczas tego manewru trawieniec często ulega dodatkowo skrętowi, prawostronne przemieszczenie trawieńca ma zazwyczaj o wiele poważniejszy przebieg.
Dotychczas nie udało się poznać dokładnych przyczyn występowania u krów przemieszczenia trawieńca. Znamy jednak czynniki ryzyka i wiemy, co może predysponować do tego patologicznego procesu.
Schemat przemieszczenia trawieńca z prawej strony jamy brzusznej (kolor czerwony) na lewą stronę jamy brzusznej (kolor różowy).
Źródło ryciny: Itoh, Megumi, et al. "Fluoroscopic observation of the development of displaced abomasum in dairy cows." Journal of Veterinary Medical Science 79.12 (2017): 1952-1956.
Co powoduje przesunięcie żołądka?
Przemieszczenie trawieńca najczęściej obserwuje się u krów w okresie poporodowym. Z tego też wynikają wnioski co do przyczyn przesunięcia się żołądka.
Akcja porodowa, silne skurcze mięśni tłoczni brzusznej i nagle zmieniający się układ narządów po wycieleniu sprzyjają przemieszczeniu narządu.
Nagłe skurczenie macicy i pojawiająca się po zakończeniu porodu „pusta przestrzeń” w jamie brzusznej powodują, że żołądek może się przesunąć.
Do schorzenia predysponuje dodatkowo często występująca w okresie okołoporodowym atonia trawieńca, której sprzyjają nieodpowiednie żywienie i zaburzenia metaboliczne w okresie okołoporodowym.
Aby zapobiegać atonii żołądka, a tym samym jego przemieszczeniu, zaleca się:
- Podawanie w paszy w odpowiednio dobrej jakości i długości włókna.
- Równocześnie należy ograniczać udział pasz treściwych, które mogą prowadzić do wystąpienia kwasicy.
- Przemieszczeniu trawieńca sprzyjać może również hipokalcemia, prowadząca do zmniejszenia kurczliwości żołądka. Aby jej zapobiegać zaleca się ograniczoną, odpowiednio niską suplementację wapnia i fosforu w okresie zasuszenia i ewentualnie podanie preparatów wapniowych tuż po wycieleniu.
- Schorzeniu sprzyja również m.in. niewyleczona ketoza oraz stany zapalne macicy. Warto więc na bieżąco kontrolować stan zdrowia zwierząt w stadzie.
Jak rozpoznać przemieszczenie trawieńca?
Objawy schorzenia mogą różnić się nasileniem, w zależności od ogólnego stanu zwierzęcia i zaawansowania procesu.
Zazwyczaj u krów z lewostronnym przemieszczeniem trawieńca obserwuje się:
- spadek apetytu
- unikanie pasz treściwych, poszukiwanie włókna
- spadek produkcji mleka
- spadek ilości kału, kał zazwyczaj o luźnej konsystencji
- bóle kolkowe
- powiększenie obrysu lewej strony brzucha
- w ciężkim stanie - wzrost tętna
Rzadziej występujące prawostronne przemieszczenie trawieńca ma zazwyczaj cięższy przebieg.
Żołądek przesuwający się na prawą stronę jamy brzusznej ulega zazwyczaj również wzdęciu i skrętowi. Prowadzi to do zablokowania przepływu treści żołądka, a w efekcie do zagrażających życiu zaburzeń elektrolitowych.
Wtedy poza objawami występującymi przy lewostronnym przemieszczeniu trawieńca obserwuje się gwałtowne pogorszenie ogólnego stanu oraz wystąpienie bardzo wysokiego tętna i spadek temperatury ciała.
Diagnoza i leczenie
Podejrzenie przemieszczenia trawieńca, ze względu na możliwość szybkiego pogorszenia się stanu zwierzęcia i konieczność przeprowadzenia fachowego leczenia, zawsze powinno skłaniać do wezwania lekarza weterynarii.
Należy pamiętać, że przemieszczenie trawieńca można łatwo pomylić z innymi schorzeniami (takimi jak wzdęcie żwacza, skręt jelita ślepego, czy wzdęcie jelit), a ewentualne leczenie zachowawcze bywa zazwyczaj nieskuteczne.
Lekarz weterynarii potwierdza wystąpienie przemieszczenia zazwyczaj za pomocą osłuchiwania, opukiwania i balotowania jamy brzusznej zwierzęcia.
Lewostronne przemieszczenie trawieńca leczy się najczęściej przez repozycję trawieńca przez przetaczanie krowy oraz umocowanie żołądka w odpowiednim miejscu przy użyciu specjalnych zawleczek i trokara. Metoda ta umożliwa szybkie i zazwyczaj skuteczne rozwiązanie problemu.
W niektórych przypadkach lekarz może zdecydować o wykonaniu repozycji trawieńca przez zabieg chirurgiczny. Warto wiedzieć, że w przypadku prawostronnego przemieszczenia trawieńca pełne potwierdzenie diagnozy oraz jedyną możliwość leczenia daje chirurgiczna interwencja.
O innych częstych schorzeniach u bydła można przeczytać tutaj:
Bydło: najczęstsze problemy po porodzie
Bydło: najczęstsze choroby żwacza
Na podstawie:
Bednarski M., „Choroby bydła – podstawy diagnostyki i terapii” Apra-wetpress, 2015
Van Winden, Steven CL, and Rogier Kuiper. "Left displacement of the abomasum in dairy cattle: recent developments in epidemiological and etiological aspects." Veterinary research 2003, 34.1: 47-56.