Liczba komórek somatycznych w mleku ma ścisły związek ze zdrowiem wymienia i całego organizmu krowy. Jest też ważnym kryterium wprowadzania do obrotu mleka. Jakie wartości powinny nas niepokoić? Co oznacza duża liczba komórek w mleku?
Ważne kryterium dla mleka
Obecność komórek w mleku tak zwanych „komórek somatycznych”, jest naturalnym zjawiskiem wynikającym ze złuszczania się komórek w wymieniu. Wśród komórek somatycznych znajduje się przede wszystkim obumarłe komórki wymienia oraz komórki odpornościowe krowy odpowiedzialne za oczyszczanie tkanki (m.in. neutrofile i makrofagi).
Ich liczba w mleku nie powinna być jednak wysoka – podwyższone wartości komórek somatycznych świadczą bowiem o jakimś problemie w obrębie wymienia. Problemem tym jest zazwyczaj toczący się w formie klinicznej lub podklinicznej – bez innych wyraźnych objawów – mastitis.
Liczbę komórek somatycznych w mleku można więc traktować jako świetny wyznacznik zdrowia krowy, jej wymienia oraz jakości mleka.
Liczba komórek poniżej 100 tys/ml świadczy o całkowicie zdrowym wymieniu. Wartości powyżej 200-250 tys/ml sugerują już jednak zakażenie w obrębie wymienia i powinny nas skłaniać do przyjrzenia się zdrowiu poszczególnych zwierząt.
Na podstawie liczby komórek somatycznych mleko klasyfikowane jest również w zakładach mleczarskich – mleko wprowadzone do obrotu i przetwórstwa nie może zawierać więcej komórek somatycznych niż 400 tys. w 1 ml.
Wartości akceptowane przez mleczarnie są stosunkowo wysokie, ponieważ priorytetem mleczarni jest przede wszystkim przydatność mleka do dalszej obróbki i spożycia przez człowieka. Jeśli zależy nam na lepszym zadbaniu o zdrowie i – wiążącą się z tym - wyższą wydajność krów, lepiej przyjmować jako próg liczbę komórek 200-250 tys/ml.
Poniżej omawiamy najczęstsze przyczyny podwyższonej liczby komórek somatycznych w mleku.
Mastitis – z objawami lub bez
Najważniejszym czynnikiem wpływającym na liczbę komórek somatycznych w mleku krowy jest mastitis, a więc stan zapalny jej wymienia.
Zazwyczaj powodują go takie patogeny, jak gronkowiec złocisty Straphylococcus aureus, paciorkowce Streptococcus dysgalactiae i Streptococcus uberis, czy bakterie Escherichia coli.
Część z nich obecna jest powszechnie w środowisku obory, a część znaleźć można głównie na sprzęcie udojowym – z tego powodu do kontaktu wymienia z bakterią i zakażenia może dojść w różnych sytuacjach.
Dlatego też dla zmniejszenia występowania mastitis w stadzie ogromne znaczenie ma odpowiednia higiena strzyków zarówno przed, jak i po doju. Duże znaczenie ma również odpowiednia konsweracja sprzętu udojowego, jak i ogólny poziom higieny w oborze.
Warto mieć na uwadze, że zależności od tego, które bakterie spowodowały zapalenie wymienia, różny będzie jego przebieg i nasilenie.
Nie zawsze mastitis będzie miał kliniczny, oczywisty przebieg, w trakcie którego zaobserwujemy:
- zmiany w mleku (zmiany koloru, zapachu i konsystencji)
- zmiany wymienia (twardość, zaczerwienienie, podwyższenie temperatury, bolesność)
- pogorszenie ogólnego stanu krowy (ze znacznym spadkiem produkcji mleka, gorączką, utratą apetytu, odwodnieniem)
Czasami jedyną wskazówką mówiącą o stanie zapalnym w obrębie wymienia będzie podwyższenie komórek somatycznych.
Nie taka prosta interpretacja
Niestety ocena wartości komórek somatycznych nie zawsze jest prosta.
Liczba komórek somatycznych w mleku będzie zależeć m.in. od tego, ile ćwiartek wymienia objętych zostało zapaleniem.
Przykładowo jeśli zapaleniem objęta jest tylko jedna ćwiartka – produkująca mleko o dużej zawartości komórek somatycznych – mleko z pozostałych ćwiartek rozcieńczy je i sprawi, że ostateczny wynik nie będzie w bardzo oczywisty sposób wskazywał na problem.
Warto brać tą możliwość pod uwagę podczas interpretacji wyników.
Podobne „ukrycie” wysokiej liczby komórek somatycznych nastąpić może u wysokowydajnych krów, produkujących duże objętości mleka, w których komórki są bardziej rozcieńczone.
Podwyższenie liczby komórek może być więc w takim przypadku przeoczone, ale tylko do pewnego momentu. Jedne z nowszych badań w tym temacie pokazują jednak, że przy bardzo wysokiej liczbie komórek somatycznych – powyżej 200 tys/ml – wydajność mleczna również będzie spadać.
Inne problemy z wymieniem
Białe krwinki, wliczające się w „komórki somatyczne”, pojawiają się w wymieniu nie tylko w sytuacji zakażenia bakteryjnego.
Znajdują się tam również w odpowiedzi na uszkodzenia mechaniczne, skaleczenia i wszelkiego rodzaju rany. Uszkodzenia stymulują również komórki nabłonka wymienia i strzyków do wymiany.
Intensywna regeneracja tkanek po takich uszkodzeniach powoduje duży wzrost liczby komórek somatycznych w mleku. W takim przypadku poza leczeniem zwierzęcia warto znaleźć i usunąć przyczynę uszkodzenia wymienia.
Nierzadko zdarza się, że źródłem mniejszych i większych urazów jest nieodpowiednio dobrany czy źle obsługiwany sprzęt udojowy – powodujący otarcia i uszkodzenia skóry i kanałów strzyków.
Problemy generować będzie m.in. dopuszczanie do występowania pustodoju, zbyt wysokie podciśnienie w aparacie udojowym, nieodpowiednia częstość pulsacji oraz niedopasowanie kubków udojowych do rozmiarów strzyków.
Co jeszcze wpływa na liczbę komórek?
Poza zapaleniem i urazami wymienia na wysoką liczbę komórek somatycznych w mleku mogą wpłynąć również:
Wiek krowy - wyższy poziom komórek somatycznych stwierdza się powszechnie w mleku starszych krów. Wynikać może to z częstszego występowania podklinicznego mastitis u starszych krów.
Może jednak również wynikać z silniejszej odpowiedzi odpornościowej starszych krów na kontakt z patogenami w środowisku. Poza tym wraz z wiekiem w wymieniu krów kumuluje się więcej trwałych mikrouszkodzeń – które wpływają na przedostawanie się większej liczby komórek nabłonka i białych krwinek do mleka.
Faza laktacji – obserwuje się, że liczba komórek somatycznych w mleku wzrasta natychmiast po wycieleniu i utrzymuje się na wysokim poziomie do dwóch tygodni od porodu.
Interpretacja wartości komórek somatycznych w okresie wczesnej laktacji powinna być więc przeprowadzana z dużą ostrożnością – aby nie zdiagnozować błędnie zapalenia wymienia.
Liczba komórek somatycznych u krów w późnej laktacji jest zazwyczaj wyższa od wartości średnich obserwowanych dla całego okresu laktacji, co wynika jednak z większej częstości występowania podklinicznego mastitis w tym okresie. Jeśli krowy nie są zakażone, liczba komórek somatycznych nie powinna wyraźnie zmieniać się w tym czasie.
Niektóre krowy mogą wykazywać znaczny wzrost liczby komórek pod koniec laktacji – co nie musi mieć związku z zapaleniem wymienia – ale taka sytuacja występuje tylko bezpośrednio przed zasuszeniem.
Pora roku – na niektórych fermach obserwuje się wzrost liczby komórek w mleku w miesiącach letnich i ich spadek zimą. Dokładna przyczyna tych wahań nie jest znana – podejrzewa się, że ma tutaj znaczenie zmiana warunków środowiska obory i temperatury i ich wpływ na ewentualne wystąpienie zakażeń podklinicznych.
Stres – w badaniach naukowych wykazano, że takie stresujące dla krów sytuacje, jak izolacja osobnika, czy mieszanie ze sobą grup zwierząt zwiększają liczbę komórek somatycznych w mleku – co nie ma związku z zapaleniem wymienia.
W badaniach nie odnotowano, aby na zwiększenie liczby komórek w mleku wpływ miało występowanie u krowy rui.
Zmiany liczby z dnia na dzień
Warto zaznaczyć, że liczba komórek somatycznych w próbkach mleka pobieranych od tej samej krowy może bardzo różnić się pomiędzy badaniami – nawet jeśli pobieramy próbki codziennie przez kilka kolejnych dni.
Istnieje kilka wytłumaczeń tego zjawiska. Uważa się, że do pewnego stopnia jest to normalna zmienność fizjologiczna.
Okresowy duży wzrost liczby komórek może być jednak spowodowany stresem lub urazami wymienia, które zostały wyeliminowane zanim przeprowadzono badanie – nie powiązano ich więc z wyższymi wynikami.
Niezależnie od przyczyn takich odchyleń, do interpretacji podwyższenia komórek w mleku u pojedynczej krowy poleca się użyć co najmniej kilka ostatnich wyników oraz średnią wartość komórek z wyników z całej laktacji.
Daje to dobry obraz do oceny, czy obecne podwyższenie komórek jest zjawiskiem naturalnym, czy może świadczy o jakimś problemie.
Problemy techniczne
Na sam koniec należy wspomnieć, że na wyniki badania liczby komórek somatycznych w mleku mogą mieć wpływ również metoda pobrania mleka, sposób przechowywania i transportu próbki, jak również metoda liczenia komórek stosowana w danym laboratorium.
Różnice między laboratoriami uważa się jednak za stosunkowo niewielkie.
Odpowiednie zaplanowanie kontroli liczby komórek somatycznych w mleku naszym stadzie – najlepiej wspólnie z lekarzem weterynarii – z pewnością dostarczy wielu istotnych informacji na temat kondycji naszych zwierząt i pomoże przenieść produkcję mleka na wyższy poziom.
Źródła:
Ontario: Ministry of Agriculture, Food and Rural Affairs
Olechnowicz, J. (2007). Zewnętrzne i wewnętrzne uszkodzenia strzyków krów. Medycyna Weterynaryjna, (63), 7.
Schukken, Y. H., Wilson, D. J., Welcome, F., Garrison-Tikofsky, L., & Gonzalez, R. N. (2003). Monitoring udder health and milk quality using somatic cell counts. Veterinary research, 34(5), 579-596.
Green, L. E., Schukken, Y. H., & Green, M. J. (2006). On distinguishing cause and consequence: Do high somatic cell counts lead to lower milk yield or does high milk yield lead to lower somatic cell count? Preventive veterinary medicine, 76(1-2), 74-89.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Może zainteresuje Cię również:
Aldi chce obniżyć cenę skupu masła. Rolnicy z 200
Niemieccy rolnicy walczą ze spadkiem cen masła i od niedziel
Ceny mleka w trendzie wzrostowym
Według Głównego Urzędu Statystycznego cena skupu mleka
Mlekovita rozwija polską markę na światową skalę
Już od ponad 90 lat Mlekovita, firma ze 100-procentowym pols
Wegetarianie: Za każdym produktem odzwierzęcym kry
- Nie ma feminizmu bez weganizmu! Za każdym produktem odzwie
Wegańskie mleko nie jest przyjazne planecie. Należ
W Wielkiej Brytanii na każdy kilogram śruty sojowej spożytej
Rak toczy polską spółdzielczość mleczarską? Co się
- Do mojego biura poselskiego zgłosili się członkowie Rady N
Listerioza: z gospodarstwa do mleka. Skąd się bier
Listeria monocytogenes to chorobotwórcza bakteria wywołująca
Spadają ceny skupu mleka. Najlepiej płacą na Podla
Według Głównego Urzędu Statystycznego cena skupu mleka w cze
Jeszcze raz o imporcie mleka. Patriotyzm gospodarc
Patriotyzm gospodarczy niektórych przedsiębiorstw mleczarski
Mlekovita: W niewielkim zakresie organizujemy sur
Pomimo trudnej sytuacji związanej z pandemią koronawirusa, G
OSM Piątnica odpowiada na zarzuty ministra rolnict
- OSM Piątnica, to polska spółdzielnia mleczarska, należąca
Zamiast kupować mleko od polskich rolników, sprowa
Ministerstwo rolnictwo „napiętnowało” 15 firm i zarzuca im,
Amerykańscy rolnicy wylewają w pola tysiące litrów
Kryzys wywołany pandemią koronawirusa wywołuje ogromne kompl
Mleczarnie ograniczają odbiór mleka i obcinają cen
Mleczarnia w Turku postanowiła ograniczyć skup o 10%, tak ab
Perfidne oszustwo. Przekonują, że mają mleko, któr
- Z przykrością informujemy, że w okresie pandemii pojawiają
Dramat śląskich hodowców bydła. Spółdzielnia w Bie
Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska w Bieruniu ze Śląska poinfo
W całej gminie tylko jeden rolnik został zwolniony
Czeska gmina Kynice w regionie Havlíčkův Brod została zamknę
Mleczarze apelują do ministra rolnictwa o wstrzyma
Agnieszka Maliszewska, dyrektor Polskiej Izby Mleka, zaapelo
Na globalnym rynku mleka utrzymuje się trend spadk
Sytuacja na rynku mleka w większości krajów Unii Europejskie
Rolnicy z Niemiec blokują magazyny Aldi. Nie chcą
W nocy 8 marca wiele centrów dystrybucyjnych sieci handlowej
Czy koronawirus wpłynie na polskie mleczarstwo?
Jak informuje Polska Izba Mleczarska, eksporterzy produktów
Krowie mleko może zastąpić antybiotyki
Naukowcom udało się oddzielić i przetworzyć specjalne przeci
Spółdzielnia Mleczarska w Kraśniku zalega rolnikom
Kolejna spółdzielnia mleczarska na wschodzie Polski ma spore
Każdy kto ma krowy jest bandytą, mordercą i gwałci
- Tych organizacji powstaje jak na pęczki i w tej chwili naj
Minister Ardanowski: Polską spółdzielczość, równie
– Nasze mleczarstwo musi eksportować, bo rynek wewnętrzny ni
W listopadzie wzrosły ceny skupu mleka
Według Głównego Urzędu Statystycznego cena skupu mleka&nbs
Niektórym mieszkańcom wsi przeszkadzają nawet krow
Spór o to, czy krowie dzwonki są uciążliwe dla mieszkańców w
Coraz mniej gospodarstw mlecznych w Niemczech. W c
W ciągu dwóch lat 9 procent producentów mleka zrezygnowało z
Katastrofa ekologiczna na Litwie. Zdecydowano o za
Zaledwie kilkadziesiąt kilometrów od polskiej granicy w lite
Rosja buduje mleczarską potęgę. Z Niemiec i Szwecj
Rosja kupiła w tym roku 45 tys. jałówek o wartości około 110
Prokuratura przygląda się kolejnej mleczarni. Tym
Prokuratura Okręgowa w Poznaniu wszczęła postępowanie ws. rz
Polska produkcja mleka za duża w stosunku do potrz
Polak wypija i zjada średnio w postaci przetworów
Polskie zakłady mleczarskie coraz bardziej zrównow
Przemysł mleczarski uznawany jest za mało przyjazny środowis
SM Gostyń: Nieprawdą jest, że mleko trafiające do
W związku z doniesieniami o procederze rozrzedzania mleka wo
W tym roku producentom mleka pozostaje walka o prz
Producenci mleka coraz mocniej odczuwają skutki tegorocznej
Fizyczne rozmiary produkcji zwierzęcej w 2018 roku
W 2018 r. uzyskano następujący poziom produkcji podstawowych
Ceny mleka spadają
Średnia cena skupu mleka w czerwcu wyliczona przez GUS wynio
Ogromna arabska ferma na 25 tys. krów wyprodukuje
Na Półwyspie Arabskim powstaje gigantyczna ferma z 25 000 kr
Stres cieplny krów można zmniejszyć odpowiednią pa
W miarę postępowania globalnego ocieplenia coraz powszechnie
Niemcy: Krowy zadojone na śmierć
Każdego roku ponad 1,5 mln krów mlecznych w Niemczech poddaw
Będziemy zmuszeni importować krowy z Niemiec, Hola
Prowadzenie ksiąg hodowlanych i ocena wartości użytkowej byd
Kolejny spadek cen mleka. Powiązania rynkowe zosta
Według danych GUS opublikowanych w dniu 22 maja 2019 r. śred
Pij mleko, będziesz… chory?
Produkty mleczne niemal od zawsze uważane były za zdrowe, po
Świeże mleko przez 60 dni?
W Australii opracowano proces konserwowania świeżego mleka p
Mleko w kosmetykach
W XIX wieku rozpoczął się trend dodawania sztucznych substan
W lutym spadła średnia cena skupu mleka
Według Głównego Urzędu Statystycznego cena skupu mleka&nbs
Hodowcy bydła nagrodzeni na I Podlaskiej Gali Mlec
Ponad 40 najlepszych rolników – hodowców bydła i producentów
Sklepy będą musiały mieć przynajmniej 50 proc. pol
27 lutego br. w siedzibie KZSM Zw. Rew. w Warszawie, odbyło
Wirus kleszczowego zapalenia mózgu w mleku z Norwe
Naukowcy znaleźli wirusa kleszczowego zapalenia mózgu w suro
Stabilne ceny skupu mleka
Według Głównego Urzędu Statystycznego cena skupu mleka w sty
Będą dopłaty do bydła po 2020 roku
Płatności związane z produkcja zwierzęcą będą również uwzglę
Kalkulacje opłacalności dla produkcji rolniczej na
- Mimo, że w niektórych regionach Polski plony były zbliżone
Mleko, a nietolerancja laktozy? Czy możemy nadal j
Na świecie w roku 2017 wyprodukowano 652,5 mln ton mleka kro
Najwyższe ceny skupu mleka w woj. podlaskim, najni
Według Głównego Urzędu Statystycznego cena skupu mleka&nbs
Wypas krów na pastwiskach z dopłatami?
Świętokrzyska Izba Rolnicza złożyła wniosek do Ministra Roln
Mamy najniższe koszty produkcji mleka w Unii Europ
W grudniu ub.r. Komisja Europejska opublikowała raport dotyc
Średnia cena skupu mleka niższa o ponad 7 proc. w
Według Głównego Urzędu Statystycznego cena skupu mleka&nbs
Ustawa azotanowa to strzał w kolano polskiego roln
Nasz ekspert od rynku zbóż, który co tydzień komentuje wydar
W październiku wzrosła średnia cena skupu mleka
Według Głównego Urzędu Statystycznego cena skupu mleka w paź
Prognozy produkcji mleka w 2019: główni gracze nie
Wzrost produkcji mleka u największych światowych graczy może
Nadal występuje rozbieżność między cenami tłuszczu
5 października 2018 r. Rada UE przyjęła rozporządzenie ustal
Najwyższe ceny skupu mleka są w woj. podlaskim
Według Głównego Urzędu Statystycznego cena skupu mleka
Wartość eksportu produktów mleczarskich minimalnie
Według wstępnych danych Ministerstwa Finansów (za MRiRW) w p
Większe pogłowie krów mlecznych w Polsce
Z danych GUS wynika, że liczebność krajowego stada krów mlec
Zobacz ile płacono za mleko w poszczególnych wojew
Według Głównego Urzędu Statystycznego cena skupu mleka&nbs
Rośnie ukraiński eksport produktów mlecznych
W okresie styczeń-sierpień 2018 roku Ukraina wyeksportowała
Spadła wartość eksportu produktów mleczarskich z U
Według danych Eurostat, w I połowie 2018 r. z Unii Europejsk
Wzrost produkcji zwierzęcej, krowy bardziej wydajn
W 2017 r. uzyskano następujący poziom produkcji podstawowych
Ceny skupu mleka niższe od ubiegłorocznych
Według Głównego Urzędu Statystycznego cena skupu mleka w lip
Kampania uderzająca w polski sektor mleczarski
W lipcu 2018 roku Fundacja Międzynarodowy Ruch na Rzecz Zwie
Utrzymuje się niska cena skupu mleka we Francji
Ostatnie protesty francuskich producentów mleka wykazały jak
Ceny mleka w USA pójdą mocno w dół
Producenci mleka w USA prawdopodobnie ustanowią nowy rekord
Silny wzrost eksportu produktów mleczarskich ze St
Stany Zjednoczone są trzecim największym eksporterem produkt
W Niemczech i Dani susza daje się we znaki
Na północy Niemiec i w Danii susza sprawiła, iż w gospodarst
Szwajcarscy producenci mleka ‘pod kreską’
Szwajcaria to kraj znany nam z produkcji doskonałych zegarkó
Coraz niższy wzrost produkcji unijnego mleka. Możl
Po dość szybkich wzrostach w drugiej połowie ubiegłego roku
Do 2030 r. produkcja mleka na świecie wzrośnie o j
Produkcja i spożycie mleka krowiego wzrośnie na całym świeci
Radioaktywne mleko z Ukrainy
Ponad 30 lat po klęsce w Czarnobylu, mleko w niektórych częś
Mleko to dla Polaków istotny element zdrowej diety
Z okazji Światowego Dnia Mleka, firmy O-I i Robico przeprowa
Światowy Dzień Mleka: Copa i Cogeca zwracają uwagę
Podczas obchodów Światowego Dnia Mleka Copa i Cogeca świętow
Za nami II Narodowy Dzień Mlecznej Fermy
Alworol Wolica Nowa w Aleksandrowie, to jedno z największych
Zmiana ustawy o organizacji rynku mleka i przetwor
Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o or
Owoce, warzywa i mleko w szkole - kolejne środki n
Na realizację programu dla szkół w roku szkolnym 2018/2019 P
Ceny artykułów mleczarskich na rynkach zagraniczny
Masło W dniu 2 marca 2018 roku w
Działania na rzecz rynku mleka
Działanie 1. Zakup odtłuszczonego mleka w proszku w drodze p
W 2018 r. dostawy mleka w UE wzrosną o 1,4%
W pierwszym tygodniu kwietnia 2018 r. eksperci Komisji Europ
PIM: Polskie firmy na Targach SIAL CHINA 2018
16 maja br. rusza kolejna edycja targów żywności SIAL w Szan
Eksport produktów mleczarskich z Polski do krajów
W 2017 r. wartość eksportu produktów mleczarskich z Polski n
5 faktów na temat mleka A2
Mleko u niektórych osób powoduje nietolerancję. Odpowiedzmy
Tydzień temu przestawialiśmy zegary - zmiana czasu
Na początku lutego, Europę obiegła informacja o tym, że Parl
PFHBiPM: Rekordowa liczba bydła pod oceną
Polska Federacja Hodowców Bydła i Producentów Mleka podała,
Rynek serów świeżych w Polsce
Polska, wg danych Eurostat, w 2016 r. była czwartym najwięks
Rok rekordów i sukcesów MLEKOVITY
W dniu 21 marca 2018 roku odbyło się Walne Zgromadzenie Prze
Uprawiasz sport? Pij mleko
Polska Izba Mleka promuje aktywność fizyczną. Skąd taki pomy
Kolejny spadek cen przetworów mlecznych na giełdzi
Wczoraj, 20 marca, odbyła się aukcja nowozelandzkiej giełdy
Lepiej zapobiegać niż leczyć - mastitis u bydła
Mastitis, czyli zapalenie wymion, określane jest często jako
Rumuński rynek mleka – polskie produkty mleczarski
W ostatnich dwóch latach Rumunia była jedną z najszybciej ro
KE: 30 mln dzieci w UE dostaje w szkole mleko lub
Ponad 12,2 mln dzieci wzięło udział w unijnym programie „Owo
Europejska Rada ds. Mleka krytykuje poczynania KE
Pod koniec lutego Komisja Europejska sprzedała ponad 4 300 t
Wielka Brytania: na początku marca utracono 19 mil
Wstępne szacunki sugerują, że około 19 milionów litrów mleka