Od producentów mleka coraz częściej oczekuje się zwiększenia poziomu dobrostanu krów w gospodarstwach. Jednak lepsze warunki dla zwierząt wiążą się zazwyczaj z kosztownymi inwestycjami. Czy warto jest się ich podjąć? Nowe analizy pozwalają znaleźć odpowiedź.
Coraz większa presja na dobrostan
Zapewnienie odpowiednio wysokiego dobrostanu zwierząt w komercyjnej produkcji żywności to jeden z najważniejszych problemów, z jakimi zmagają się obecnie rolnicy. Konsumenci w ostatnich dziesięcioleciach stali się bardziej świadomi i wymagają więcej od wybieranych produktów pochodzenia zwierzęcego.
Wywierana na producentów presja, aby poprawiać warunki życia i komfort zwierząt hodowlanych nieustannie rośnie. Wpływy te można zauważyć między innymi w branży mleczarskiej, dla niektórych konsumentów budzącej wątpliwości pod względem dobrostanu zwierząt.
Efektem rosnącej presji jest wprowadzanie w wielu państwach świata dobrowolnych lub obowiązkowych programów oceny dobrostanu krów mlecznych w gospodarstwach. Publikowane wyniki pokazują, że prowadzone w ramach takich programów kontrole często kończą się wydawaniem zaleceń w kierunku poprawy warunków na fermie.
Zazwyczaj aby dotrzymać nowych norm dobrostanu producenci muszą dokonywać istotnych zmian w zarządzaniu gospodarstwem i podejmować inwestycje finansowe.
I chociaż jak pokazują badania społeczne, większość hodowców bydła mlecznego popiera ideę zapewnienia jak najlepszych warunków swoim zwierzętom, dla niektórych z nich praktyczne ich wprowadzenie jest bardzo trudne.
Czy warto w to inwestować?
Istotną przeszkodą w ulepszeniu warunków dla zwierząt i wprowadzeniu nowych praktyk w gospodarstwie jest deklarowany przez niektórych rolników brak funduszy i czasu.
Każda sytuacja jest inna i zrozumiałym jest, że brak środków na duże inwestycje może stanowić ciężką do przeskoczenia barierę. W zależności od rodzaju problemu z dobrostanem sugerowane rozwiązania i ich koszty mogą się znacznie różnić. Poprawa dobrostanu może wymagać niewielkiej zmiany zarządzania lub całkowitej przebudowy obory.
Analizy ekspertów pokazują jednak, że inwestycje w dobrostan krów mlecznych mogą być bardzo opłacalne i w dłuższej perspektywnie zwracać się z nawiązką.
Zyski wynikają zazwyczaj z dwóch źródeł: podniesienia ogólnej produktywności i rentowności gospodarstwa jako bezpośredni skutek lepszego dobrostanu zwierząt oraz z wypłacanych w wielu państwach premii i dopłat związanych z wysokim dobrostanem.
Istniejąca w niektórych krajach certyfikacja mleka jako pochodzące z gospodarstw o wysokim dobrostanie również przekłada się na większe zyski producentów.
Badania przeprowadzone przykładowo w Belgii pokazują, że wielu konsumentów jest chętnych do zapłacenia większej kwoty za mleko pochodzące od „szczęśliwszych krów”.
System wolnostanowiskowy: wyższy dobrostan i dochody
Ciekawe wnioski dotyczące przełożenia się poziomu dobrostanu w gospodarstwach mlecznych na zyski pochodzą z przeprowadzonej rok temu analizy kanadyjskich naukowców.
Sprawdzili oni, korzystając z danych pochodzących z programu kontroli dobrostanu krów, warunki utrzymywania zwierząt w łącznie 130 gospodarstwach mlecznych z systemem wolnostanowiskowym (z których na 20 stosowano automatyczne systemy dojenia).
Następnie, korzystając z narzędzi analizy statystycznej, sprawdzali, czy w badanych gospodarstwach istnieje zależność pomiędzy dobrostanem krów, a ich wydajnością mleczną i zyskami ze sprzedaży mleka.
Okazało się, że wyższe zyski odnotowywano w gospodarstwach, na których lepiej dbano o czystość i komfort boksów dla krów i zapobiegano kulawiznom i urazom kończyn. Większa roczna produkcja mleka skorygowanego była związana z rzadszym występowaniem urazów kolan u krów, mniejszą liczbą brudnych boksów oraz przypadków kulawizn.
Oszacowane zyski/na krowę/na dzień były wyższe w gospodarstwach, na których notowano dłuższy czas leżenia krów (świadczący o odczuwanym przez nie komforcie) i stosowano czysty i suchy materiał ściołowy. Wyższe zyski były też powiązane z rzadszym występowaniem przypadków urazów kolan w gospodarstwie.
Jak wyjaśniają autorzy badania, niektóre inne ze znalezionych zależności były bardzo złożone i trudne do jednoznacznego wykazania. Ich zdaniem jednak wyniki sugerują, że lepszy komfort i dobrostan krów na fermach wolnostanowiskowych zdecydowanie wiąże się ze zwiększoną produktywnością i rentownością stada.
Na podstawie ich badania można wnioskować, że szczególnie istotnymi aspektami dobrostanu krów mlecznych jest zapewnienie im wygodnych, czystych boksów i prowadzenie w gospodarstwie profilaktyki kulawizn i urazów kończyn.
Wysoki dobrostan w systemie uwięziowym?
Kanadyjscy badacze przeprowadzili podobną analizę dla 100 gospodarstw z uwięziowym systemem utrzymywania bydła mlecznego.
System uwięziowy jest często ostro krytykowany w kontekście dobrostanu. Jego największym minusem jest silne ograniczanie swobody ruchu zwierząt.
Możliwe jest jednak uzyskanie w nim akceptowalnego poziomu dobrostanu krów – poprzez maksymalne zwiększenie komfortu stanowisk.
Kanadyjska analiza gospodarstw mlecznych z systemem uwięziowym została przeprowadzona analogicznie do poprzedniej. Naukowcy wykazali w niej, że wiele parametrów związanych z lepszymi warunkami stanowisk krów wiązało się z większą produkcją mleka i większymi dochodami gospodarstw.
Większa roczna produkcja mleka skorygowanego była związana z dłuższym czasem leżenia krów oraz lepiej dopasowanymi wysokościami szyn na stanowiskach. Niższą średnią roczną liczbę komórek somatycznych w mleku powiązano z czystszymi (w małym stopniu zabrudzonymi obornikiem) stanowiskami oraz mniejszą liczbą krów o niskim BCS (Body Condition Scoring, system oceny kondycji krów).
Oszacowane zyski/na krowę/na dzień były wyższe w gospodarstwach, na których notowano dłuższy czas leżenia krów, czystsze stanowiska oraz na których częściej przeprowadzano korekcję racic.
Zdaniem naukowców podniesienie dobrostanu na gospodarstwach z systemami uwięziowymi jest możliwe, jeśli każdy aspekt obory jest odpowiednio przygotowany i przemyślany. Z przeprowadzonych przez nich analiz wynika, że zdecydowanie może się to opłacić.
To dobrostan, czy genetyka?
Wyniki interesujących badań opublikował również niedawno zespół naukowców z Finlandii.
Postanowił on sprawdzić, czy za różnice w wydajności mlecznej pomiędzy stadami bydła faktycznie odpowiada wysoki dobrostan, czy może jednak genetyka.
Analiza została przeprowadzona dla stad o podobnych pod względem jakości genetycznej krów mlecznych.
Wzięto w niej pod uwagę informacje dotyczące warunków na gospodarstwach oraz wskaźników dobrostanu krów – które były corocznie oceniane przez lekarzy weterynarii podczas rutynowych kontroli. Dodatkowo odnotowano aspekty dotyczące zdrowotności stad oraz stosowanego na nich żywienia.
Korzystając z zebranych danych naukowcy przeprowadzili testy statystyczne, które wykazały, że różnice w wydajności mlecznej i produktywności stad krów wynikały w głównej mierze z czynników zewnętrznych, a nie genetyki.
Najbardziej istotnym czynnikiem zewnętrznym był sposób żywienia stada (odpowiadał za aż 67% wariancji).
Warunki w gospodarstwie i dobrostan miały mniejszy, jednak nadal bardzo istotny wpływ na różnice w wydajności mlecznej pomiędzy stadami (odpowiadały za 30% wariancji).
Czynnikiem zewnętrzym o najmniejszym wpływie miała zdrowotność stada – oceniana na podstawie rekordów leczenia zwierząt (odpowiadała za 3% wariancji).
Naukowcy podsumowali swoje badania stwierdzając, że słaba ocena dobrostanu każdorazowo niekorzystnie wpływała na produkcję mleka w gospodarstwie. Chociaż to żywienie pozostaje najważniejszym czynnikiem wpływającym na produktywność stada, otoczenia zwierzęcia i jego komfort również mają ogromne znaczenie.
Źródła:
Robichaud, M. Villettaz, et al. "Associations between on-farm animal welfare indicators and productivity and profitability on Canadian dairies: I. On freestall farms." Journal of dairy science 102.5 (2019): 4341-4351.
Robichaud, M. Villettaz, et al. "Associations between on-farm cow welfare indicators and productivity and profitability on Canadian dairies: II. On tiestall farms." Journal of dairy science 102.5 (2019): 4352-4363.
Frondelius, L., et al. "Can on-farm animal welfare explain relative production differences between dairy herds?." Animal Welfare 29.4 (2020): 449-461.
