USD -
4.0559
EUR -
4.3309
GBP -
5.0589
DKK -
0.5805
Kulawizny to bardzo często występujące u krów mlecznych schorzenia, które poważnie osłabiają zwierzęta, wpływają na ich dobrostan i w efekcie na wydajność produkcyjną. Większość rolników zdaje sobie sprawę ze związku między kulawiznami a wydajnością mleczną zwierząt. Problemy racicowe mogą jednak wpływać również na wskaźniki związane z płodnością krów. Co na ten temat mówią najnowsze badania i czy negatywnych skutków kulawizn można uniknąć?
Kosztowne problemy z racicami
Problemy lokalizujące się w racicach są odpowiedzialne za ponad 90% przypadków kulawizn u bydła. Można wśród nich wymienić stany nie związane z zapaleniem (takie jak krwawe podbicia, wrzody podeszwy, czy choroba lini białej) oraz stany wynikające z procesów zapalnych (zapalenie skóry palca i ropowica międzypalcowa - inaczej zastrzał lub zgnilizna racic).
Koszty ekonomiczne generowane przez kulawizny u bydła potrafią osiągać horrendalne wartości. Wiąże się to bezpośrednio ze spadkiem wydajności zwierząt cierpiących na schorzenie (spadek wydajności mlecznej wynosi średnio około 10%) i zwiększaniem brakowania krów ze stada.
Szacuje się, że średni koszt powodowany przez pojedynczy przypadek wystąpienia kulawizny u krowy mlecznej wynosi 120 do 216 dolarów amerykańskich, przy czym największe straty generują wrzody podeszwy. Nieco mniejsze, lecz nadal duże koszty, generują uszkodzenia związane ze stanem zapalnym.
Częstość występowania kulawizn związanych z problemami racicowymi jest bardzo zróżnicowana pomiędzy stadami bydła mlecznego. W Stanach Zjednoczonych odsetek tek waha się od 20 do 37%, jednak w stadach wysokowydajnych odsetek krów brakowanych ze stada z powodu chorób racic dochodzić może nawet do 50%.
Złożony wpływ na cały organizm
Negatywny wpływ chorób racic na ogólny stan zdrowia zwierząt jest oczywisty i większość rolników zdaje sobie sprawę ze związku między kulawiznami a wydajnością mleczną zwierząt. Nadal brakuje jednak dokładnych danych, które określiłyby wpływ problemów racicowych na inne aspekty zdrowotne zwierząt.
Od dawna uważano, że kulawizny mogą mieć związek z występowaniem mastitis czy spadkiem płodności krów, informacje uzyskiwane z badań terenowych i eksperymentów nie były jednak jednoznaczne.
Może to wynikać już z samego systemu oceny kulawizn u krów, która zazwyczaj opiera się na wizualnym określaniu stopnia zaawansowania schorzenia. Taka ocena może być jednak bardzo subiektywna i trudna do porównania między badaniami przeprowadzonymi już w różnych gospodarstwach, a co dopiero w różnych częściach świata.
Problematyczny może być również przyjęty sposób oceny płodności krów. Należy również pamiętać, że każdy przypadek kulawizny u bydła jest inny, a stopień jego znaczenia dla fizjologii całego organizmu może być ciężki do porównania między zwierzętami.
kompleksowe podejście do tematu
W jednym z najnowszych badań zespół naukowców ze Stanów Zjednoczonych postanowił wziąć pod uwagę wszystkie te trudności i po raz kolejny sprawdzić związek pomiędzy występowaniem problemów racicowych u bydła, a płodnością zwierząt.
Badacze uznali, że znacznie lepszym sposobem oceny stopnia schorzenia będzie dokładne zbadanie racic wszystkich zwierząt, a nie jedynie opieranie się o wzrokową ocenę chodu i kulawizny. Postanowili również, że stan zdrowia zwierząt należy śledzić przez cały okres od wczesnej laktacji aż do okresu rozrodczego.
Szczególny nacisk położyli na uszkodzenia zlokalizowane w substancji rogowej racic. Patologiczne zmiany rogu mogą wpływać na płodność zwierząt przez wywoływanie poważnej odpowiedzi zapalnej i stresu.
Już niewielkie uszkodzenia w rogu racic mogą wiązać się z wytwarzaniem bardzo dużych ilości chemicznych przekaźników biorących udział w odpowiedzi zapalnej. Czynniki zapalne mogą z kolei wpływać na wytwarzanie niektórych hormonów, poprzez nie wpływać negatywnie na funkcje jajników i zaburzać procesy związane z płodnością.
Stan racic i płodność 1639 krów
Naukowcy badali zdrowie racic i następnie sprawdzali różne wskaźniki związane z płodnością i ogólnym stanem zdrowia u aż 1639 krów mlecznych rasy Jersey. Wyniki uzyskiwane od zwierząt mających problemy z racicami porównywali z grupą kontrolną zdrowych zwierząt.
Z przeprowadzonych badań wynikło, że uszkodzenia rogu racic występujące we wczesnej laktacji wiążą się z zaburzeniami cyklu rujowego (niższym prawdopodobieństwem regularnego cyklu) i wydłużonym okresem między wycieleniem a pierwszą inseminacją.
Co ciekawe, niższe prawdopodobieństwo regularnego cyklu rujowego dotyczyło w podobnym stopniu krów o różnym typie i stopniu schorzeń rogu racicowego.
Chociaż mechanizm zmniejszonej cykliczności u krów ze schorzeniami rogu racicowego nie jest jasny, pewne propozycje wyjaśnienia tego zjawiska można znaleźć w kilku innych badaniach. Uważa się, że ogólna bolesność związana z uszkodzeniami rogu i wynikającą z tego kulawizną jest źródłem silnego stresu, który ma wpływ na cały organizm.
Znaczenie prawdopodobnie mają również wspomniane wcześniej czynniki zapalne, które mogą modyfikować działanie hormonalnej osi podwzgórze-przysadka-gonady i w efekcie zaburzać wydzielanie hormonów kluczowych dla płodności zwierząt (głównie hormonu gonadotropowego - GnRH oraz luteinizującego - LH).
Upośledzenie wytwarzania tych dwóch ważnych hormonów powoduje opóźnioną owulację i problemy z jej wystąpieniem po wcieleniu.
Wpływ schorzeń rogu racicowego na płodność może wynikać również z obniżonego przyjmowania paszy przez krowy cierpiące na kulawiznę. Niedobór niektórych substancji odżywczych u krów we wczesnej laktacji może dodatkowo utrudniać normalne funkcjonowanie jajników i uniemożliwiać wznowienie ich cykliczności po wycieleniu.
Problemy z wystąpieniem prawidłowej rui
W kilku starszych badaniach dotyczących kulawizn i płodności bydła wyciągnięto wnioski wspierające hipotezję, że schorzenia racic niegatywnie wpływają na płodność zwierząt.
Kowy rasy holsztyńskiej ze schorzeniami rogu racicowego miały znacznie wydłużony średni okres między wycieleniem a pierwszą inseminacją. Wykazano również, że krowy cierpiące na kulawizny wykazują zaburzenia cyklu rujowego i znacznie słabiej wyrażają objawy rujowe.
Badacze amerykańscy zaobserwowali efekt wydłużenia okresu między wycieleniem a pierwszą inseminacją również i w swoich badaniach u krów rasy Jersey.
Wydłużenie wspomnianego okresu to efekt braku wystąpienia rui lub słabe jej wyrażanie i występowanie pęcherzyka owulacyjnego przy zbyt małym stężeniu estrogenów. Stres związany z występowaniem kulawizny zmniejsza wytwarzanie hormonu LH napędzającego produkcję estrogenów przez pęcherzyk owulacyjny, co w konsekwencji powoduje nieprawidłowy przebieg rui.
Należy dbać o racice jałówek
W najnowszym badaniu większość badanych krów znajdowała się w okresie pierwszej laktacji. Stąd badacze uważają, że interwencja w kwestii kulawizn w stadzie i podjęcie leczenia zwłaszcza u jałówek przed wycieleniem mogłoby mieć bardzo pozytywne skutki.
Zarządzanie jałówkami w celu zmniejszenia ciężkości zmian racic czy zupełnego ich wyeliminowania może mieć bezpośredni wpływ na płodność zwierząt i zmniejszenie kosztów ekonomicznych wynikających z kulawizn w stadzie.
Pozytywny wpływ w szczególności będzie mieć już zwykła, jednak przeprowadzona w odpowiedni sposób, korekcja racic u jałówek w okresie okołowycieleniowym. Dbanie o zdrowie racic jałówek procentuje również w dłuższej perspektywie, zmniejszając wystąpienie u nich kulawizn i konieczność brakowania w przyszłości.
Na podstawie:
Omontese, B. O., Bellet-Elias, R., Molinero, A., Catandi, G. D., Casagrande, R., Rodriguez, Z., ... & Cramer, G. (2020). Association between hoof lesions and fertility in lactating Jersey cows. Journal of Dairy Science.
