- Od lat jest w branży ten sam problem związany z ubojem z konieczności. Każdy inspektorat weterynarii interpretuje przepisy dotyczące uboju z konieczności w inny sposób – mówi Jan Nowak, mgr inż. biotechnologii związany jednocześnie z rodzinnym zakładem ubojowym. Wg niego wątpliwości budzi przede wszystkim sytuacja komplikacji związanych z porodem i tego czy każdy przypadek podlega ubojowi z konieczności. Inne ważkie pytanie to: jakie stany chorobowe stwierdzone w badaniu przedubojowym zwierząt hodowlanych nie kwalifikują do poddania ich ubojowi z konieczności?
Aby się przekonać o tym, że problem istnieje, wystarczy wejść na na facebook'owy profil pod nazwą "Pracownik Inspekcji Weterynaryjnej". W jednym z wpisów dotyczących uboju z konieczności doszło do gorącej dyskusji kilku inspektorów weterynarii na temat interpretacji przepisów. Chodziło oczywiście o to co zwykle: jakie komplikacje związane z wycieleniem się krów podlegają ubojowi z konieczności. Jedni inspektorzy uważają, że wszystkie przypadki, w których krowa się kładzie nie podlegają ubojowi z konieczności, inni natomiast uważają, że tylko przypadki poporodowej gorączki mlecznej potocznie zwanej hipokalcemią czy też odwapnieniem nie kwalifikują się do uboju z konieczności zaś pozostałe urazy uznają za jak najbardziej kwalifikowalne.
- W takiej sytuacji lekarze weterynarii nie chcą kompletnie ryzykować wypisania skierowania do tego typu uboju, ze względu na różne interpretacje. Przeanalizowałem kilkanaście zachodnich artykułów dotyczących tego problemu. Skonsultowałem treść artykułu z kilkoma lekarzami weterynarii. To do czego doszliśmy jest zawarte w treści opracowania. Moim zdaniem tezy jakie postawiliśmy zostały obronione przez właściwą ilość wysokiej jakości badań – stwierdza mgr inż. Jan Nowak, który nadesłał do naszej redakcji poniższe opracowanie.
Problem nr 1: Jakie komplikacje związane z porodem podlegają ubojowi z konieczności
Zgodnie Rozporządzeniem Rady (WE) NR 1/2005 za zwierzęta niezdolne do transportu uznaje się te osobniki, u których ruch sprawia ból oraz nie są zdolne do przemieszczenia bez pomocy ludzi, zwierzęta z poważnymi ranami oraz wypadnięciami. Zwierzę takie może być poddane ubojowi z konieczności w celu pozyskania mięsa do konsumpcji. Jednakże niejednokrotnie problemem jest określenie czy urazy związane z porodem, szczególnie bydła, podlegają również tej definicji. W języku polskim na próżno szukać danych naukowych mogących pomóc w rozwiązaniu tego problemu, dlatego w niniejszym opracowaniu wykorzystano opracowania zagraniczne. W języku angielskim urazy spowodowane porodem są określane jako: calving injuries, calving related injuries, post‐partum injuries/complications, complication/injuries at parturition, reproductive injuries czyli w wolnym tłumaczeniu urazy/komplikacje powstałe podczas cielenia się.
IRLANDIA
W irlandzkim badaniu z 2010 “A review of bovine cases consigned under veterinary certification to emergency and casualty slaughter in Ireland during 2006 to 2008” (w tłumaczeniu: Przegląd przypadków bydła wysyłanych w ramach świadectwa weterynaryjnego do uboju z przyczyn nadzwyczajnych w Irlandii w latach 2006–2008) zestawiono 1255 przypadków, dla których wystawiono świadectwa ze skierowaniem do uboju nadzwyczajnego dla bydła. Należy zaznaczyć, że irlandzkie służby weterynaryjne rozróżniają 2 przypadki uboju z przyczyn nadzwyczajnych: ubój zwierzęcia z konieczności na farmie z powodu niezdatności do transportu (ang.: on farm emergency slaughtering) oraz ubój zwierzęcia z urazem w ubojni ze względu na to, że się zostało ono zakwalifikowane jako zdatne do transportu (ang.: casualty slaughtering). W badaniu 798 sztuk poddano ubojowi z konieczności na farmie, 457 sztuk ze względu na możliwość transportu zostało ubitych w ubojni. Jak widać z poniższej tabeli urazy związane z rozrodem bydła były również kwalifikowane do uboju z konieczności.
Uraz lub inna niepełnosprawność według umiejscowienia |
Liczba dni pomiędzy wystawieniem certyfikatu do uboju z konieczności a ubojem (dni) |
|||||||||||
<1 |
1 |
2 |
3 |
4 |
5-10 |
10-20 |
20-50 |
50-100 |
>100 |
Suma częściowa |
Suma |
|
Sercowe |
6 |
5 |
4 |
1 |
2 |
1 |
19 |
|||||
Trawienne |
35 |
25 |
3 |
3 |
4 |
2 |
72 |
|||||
Oczne |
3 |
3 |
4 |
1 |
1 |
1 |
13 |
|||||
Łeb |
11 |
9 |
2 |
1 |
23 |
|||||||
Powłoki ciała |
8 |
7 |
1 |
1 |
1 |
1 |
1 |
20 |
||||
Lokomotoryczne |
301 |
357 |
120 |
51 |
35 |
47 |
23 |
22 |
5 |
4 |
965 |
|
Złamania/urazy |
||||||||||||
Przednia noga |
40 |
38 |
3 |
6 |
3 |
5 |
1 |
96 |
||||
Tylna noga |
108 |
119 |
38 |
13 |
7 |
14 |
2 |
1 |
1 |
303 |
||
Noga (nieokreślone) |
29 |
31 |
11 |
4 |
2 |
3 |
80 |
|||||
Rdzeń kręgowy/grzbiet |
42 |
52 |
19 |
10 |
4 |
6 |
6 |
5 |
1 |
1 |
146 |
|
Biodra/miednica |
31 |
43 |
19 |
2 |
8 |
4 |
5 |
8 |
120 |
|||
Łopatka |
9 |
6 |
1 |
2 |
3 |
2 |
23 |
|||||
Utykanie/kulenie |
||||||||||||
Przednia noga |
1 |
6 |
2 |
12 |
||||||||
Tylna noga |
12 |
26 |
6 |
2 |
2 |
3 |
4 |
4 |
59 |
|||
Utykanie (nieokreślone) |
17 |
15 |
10 |
3 |
2 |
4 |
1 |
2 |
54 |
|||
Zdeformowane nogi |
1 |
4 |
3 |
1 |
1 |
2 |
12 |
|||||
Paraliż |
2 |
9 |
3 |
5 |
2 |
2 |
1 |
1 |
25 |
|||
Niedowład spastyczny |
3 |
2 |
1 |
2 |
8 |
|||||||
Sklasyfikowane jako „leżące” |
3 |
2 |
2 |
9 |
||||||||
Inne |
6 |
3 |
1 |
4 |
2 |
1 |
1 |
18 |
||||
Rozrodcze |
36 |
27 |
7 |
4 |
1 |
2 |
2 |
79 |
||||
Oddechowe |
11 |
7 |
1 |
1 |
1 |
21 |
||||||
Inne |
11 |
15 |
8 |
1 |
4 |
1 |
2 |
1 |
43 |
|||
SUMA |
422 |
455 |
149 |
61 |
40 |
62 |
24 |
30 |
7 |
5 |
1255 |
Tabela dodatkowo zawiera informacje pokazujące ilość dni, które mijają od daty wystawienia skierowania do dnia faktycznego uboju. Z treści badania wynika, że jest to spowodowane m.in tym, że część tych skierowań jest wystawiana w piątki i weekendy, w czasie gdy ubojnie zazwyczaj nie pracują, stąd i problem z bardzo szybkim transportem zwierząt do rzeźni. Równocześnie zauważono, że w związku z powyższą sytuacją najwięcej ubojów nadzwyczajnych odbywało się w poniedziałki w momencie wznowienia pracy zakładów.
Według danych z opracowania, gdy w przypadku badania przedubojowego na farmie stwierdzono poporodową gorączkę mleczką, inaczej odwapnienie lub hipokalcemię (ang. milk fever) sztuka automatycznie nie kwalifikowała się do żadnego typu uboju szczególnego w celu pozyskania mięsa do konsumpcji.
CZECHY
W czeskim opracowaniu „Emergency Slaughter of Cattle due to Immobility” (pol.: Ubój z konieczności bydła ze względu na brak możliwości transportu) można znaleźć tabelę zatytułowaną The causes and frequencies of emergency slaughter of catlle due to immobility reasons in the whole period of 1997-2002 (pol.: Przyczyny i częstość uboju z konieczności bydła z przyczyny braku możliwości transportu w całym okresie 1997-2002). Tabela zestawia 603 sztuki bydła podane ubojowi z konieczności w podziale na klasy: krowy, jałówki, byki, cielęta. Do przyczyn uboju z konieczności są zaliczone: obrażenia miednicy (a mianowicie pęknięcie spojenia miednicy), stłuczenie kręgosłupa lub kończyn, niedowład tylnych kończyn, urazy kończyn (w tym złamania, zwichnięcia, zniekształcenia, rany, obrzęki, ropnie, pęknięcia więzadeł stawowych i ścięgien), zapalenia stawów i racic (w tym stępu i nadgarstka, zastrzał, heliodermia, flegmona), technopatia, kacheksja i zaburzenia układu pokarmowego, ataksja, tężyczka, zaburzenia krążenia, w tym niewydolność serca, powikłania poporodowe, inne (w tym dla na przykład zapalenie macicy, zapalenie sutka, zapalenie nerek, encefalopatie itp.). Bez problemu i tym razem odnajdujemy informację zgodnie z którą sztuki, które z powodu urazów związanych z porodem (ang. post-partum complication) są zakwalifikowane do uboju z konieczności.
Krowy |
Jałówki |
Byki |
Cielęta |
|||||
częstotliwość |
% |
częstotliwość |
% |
częstotliwość |
% |
częstotliwość |
% |
|
Obrażenia miednicy |
52 |
10,70 |
12 |
21,82 |
6 |
15,38 |
2 |
8,70 |
Stłuczenie kręgosłupa i kończyn |
18 |
3,70 |
3 |
5,45 |
2 |
5,13 |
1 |
4,35 |
Niedowład kończyn tylnych |
94 |
19,34 |
8 |
14,55 |
9 |
23,08 |
5 |
21,74 |
Urazy kończyn |
86 |
17,70 |
23 |
41,82 |
15 |
38,46 |
6 |
26,09 |
Zapalenie stawów i racic |
101 |
20,78 |
2 |
3,64 |
4 |
10,26 |
5 |
21,74 |
Technopatie |
6 |
1,23 |
3 |
5,45 |
0 |
0,00 |
1 |
4,35 |
Kacheksja i zaburzenia układu pokarmowego, |
19 |
3,91 |
0 |
0,00 |
1 |
2,56 |
0 |
0,00 |
Ataksja |
12 |
2,47 |
2 |
3,64 |
2 |
5,13 |
2 |
8,70 |
Tężyczka |
1 |
0,21 |
0 |
0,00 |
0 |
0,00 |
0 |
0,00 |
Zaburzenia krążenia |
6 |
1,23 |
2 |
3,64 |
0 |
0,00 |
1 |
4,35 |
Powikłania poporodowe |
85 |
17,49 |
0 |
0,00 |
0 |
0,00 |
0 |
0,00 |
Inne |
6 |
1,23 |
0 |
0,00 |
0 |
0,00 |
0 |
0,00 |
SUMA |
486 |
100,00 |
55 |
100,00 |
39 |
100,00 |
23 |
100,00 |
Suma wszystkich ruchowych |
351 |
72,22 |
48 |
87,27 |
36 |
92,31 |
10 |
82,61 |
KANADA
W kanadyjskim opracowaniu z 2018 roku pod tytułem „Use of on-farm emergency slaughter for dairy cows in British Columbia” (pol.: Wykorzystanie uboju z konieczności dla krów mlecznych w Kolumbii Brytyjskiej) zbadano dokumenty dotyczące 812 krów mlecznych, które zostały poddane ubojowi z konieczności w okresie od 1 stycznia 2014 roku do 31 grudnia 2015 roku. Wszystkie przypadki uboju z konieczności w podanym okresie są określane skrótem OFES od wyrażenia „on farm slaughtering”, czyli uboju z konieczności w gospodarstwie. Według badania urazy nóg, bioder, nerwów, kręgosłupa, kopyt i urazy lub kończyn tylnych były najczęstszymi przyczynami skierowania krów do uboju z konieczności. W opracowaniu zaznaczono również, że część z tych powyższych przypadków urazów było konsekwencją cielenia się krów, co dokładnie zostało rozwinięte w dalszej części opracowania. Szczegóły zapisane w 303 dokumentach wiązały ściśle urazy lub dany stan bezpośrednio z wycieleniem krów. Obejmowały one osłabienie lub obrażenia tylnych kończyn (45 przypadków), urazy mięśni przywodziciela (15), urazy miednicy (8), pęknięcia (21), złamanie kości udowej (32), pęknięcie mięśnia brzuchatego (26), urazy nerwów, w tym porażenie tylne, nerwu zasłonowego i uszkodzenie nerwu strzałkowego i kulszowego (90), upadek (55) oraz specyficzne problemy w tym ketoza, niski poziom fosforu, brak reakcji na leczenie gorączki mlecznej, zatrzymane łożysko (11). Badanie wskazuje, że około 37% badanych dokumentów opisywało urazy/stany, które mogły być bezpośrednią konsekwencją wycielenia się krów. Poniżej przedstawiona jest tabela pochodząca z wyżej wymienionego kanadyjskiego dokumentu, z klasyfikacją wiekową krów mlecznych poddanych uboju z konieczności. Zatem kolejny raport wskazuje na to, że sztuki wykazujące objawy uszkodzeń związanych z wycieleniem są kwalifikowane do uboju z konieczności.
Uraz bądź stan |
Grupa wiekowa (lata) |
|||
1-2 |
3-4 |
5 |
6+ |
|
Noga |
48% (57) |
46% (112) |
33% (80) |
40% (31) |
Biodro |
21% (25) |
26% (73) |
24% (58) |
13% (10) |
Nerw |
13% (15) |
12% (35) |
16% (39) |
5% (4) |
Rdzeń kręgowy |
9% (11) |
10% (28) |
7% (18) |
10% (8) |
Kopyto |
1% (1) |
5% (15) |
13% (31) |
14% (11) |
Kończyny tylne |
8% (9) |
7% (20) |
6% (15) |
17% (13) |
SUMA |
100% (118) |
100% (283) |
100% (241) |
100% (77) |
Badanie wskazuje ponadto, że decyzja o uboju z konieczności danej sztuki często zostaje podjęta tego samego dnia w momencie stwierdzonego urazu, lecz również w wielu farmach dochodzi do pewnych opóźnień związanych z ostatecznym podjęciem działań związanych z ubojem z konieczności. W treści konkluzji raportu zaznaczono, że prawodawstwo nie normuje maksymalnego czasu jaki powinien być pomiędzy stwierdzeniem urazu, a podjęciem decyzji o uboju z konieczności.
WŁOCHY
We włoskim opracowaniu z 2017 roku pod tytułem „Assessing circumstances and causes of dairy cow death in Italian dairy farms through a veterinary practice survey (2013-2014)” (pol. Ocena okoliczności i przyczyn śmierci krów mlecznych we włoskich gospodarstwach mleczarskich poprzez badanie ankietowe wśród lekarzy praktyki weterynaryjnej w latach 2013-2014) zbadano przyczynę śmierci 251 krów mlecznych. Dokładny okres badania to okres od stycznia 2013 do maja 2014 roku. Śmierć krów mlecznych sklasyfikowano w pierwszej kolejności na: śmierć bez asysty, eutanazję oraz ubój z konieczności. Wśród przyczyn śmierci włoscy weterynarzy najczęściej wymieniano: zaburzenia trawienne i metaboliczne, zapalenie sutków wraz z problemami z wymionami, oraz problemy związane z cieleniem się krów. Z poniższego wykresu słupkowego zamieszczonego do opracowania widać, że problemy związane z wycieleniem w znacznym procencie skutkowały skierowaniem bydła do uboju z konieczności.
=
ŁOTWA
Poprzez stronę Ministerstwa Rolnictwa Łotwy można pobrać poradnik odnośnie uboju z konieczności opracowany przez norweską agencję badawczą Animalia, pt. „Animal welfare during slaughter or killing of cattle at farm level” (pol.: Dobrostan zwierząt podczas uboju lub zabijania bydła w gospodarstwie). W poradniku tym na 8 stronie widnieje informacja, że norweskie władze interpretują "wypadki zwierząt" jako: złamania i inne urazy (ang.: fractures and other injuries), komplikacje podczas porodu (ang.: complication at parturition), wypadnięcie pochwy, macicy i odbytnicy (ang.: prolapse/eversion of vagina, uterus and rectum). Zaznaczono ponadto, że w przypadku krów nie reagujących z gorączką mleczną, warunkiem zakwalifikowania do uboju z konieczności jest szybka decyzja. Dodano, że w większości przypadków decyzja o zakwalifikowaniu takiego bydła będzie negatywna! (Non-responding cows with milk fever; if quick decision ok, usually not!).
Problem nr 2: Jakie stany chorobowe stwierdzone w badaniu przedubojowym zwierząt hodowlanych nie kwalifikują do poddania ich ubojowi z konieczności?
Na podstawie irlandzkiego badania z 2010 “A review of bovine cases consigned under veterinary certification to emergency and casualty slaughter in Ireland during 2006 to 2008 (w tłumaczeniu: Przegląd przypadków bydła wysyłanych w ramach świadectwa weterynaryjnego do uboju z przyczyn nadzwyczajnych w Irlandii w latach 2006–2008) do uboju z konieczności nie kwalifikują się stwierdzone w badaniu przedubojowym: zakażenia wąglikiem, ostre i przewlekłe stany septyczne z zaburzeniami systematycznymi lub w stopniu wystarczającym, aby mięso lub podroby nie nadawały się do spożycia, zaawansowana ciąża, szelestnica, BSE, TSE, stan wskazujący na rychłą śmierć, zaburzenia trawienia z zaburzeniami ogólnoustrojowymi, duże obrażenia powodujące, że mięso lub podroby będą niezdrowe lub niezdatne do spożycia, znaczne wychudzenie, wyczerpanie, gorączka, objawy gangreny chyba, że są ograniczone do małego obszaru, nosacizna, niedorozwój, zakażenie stawów lub zakażenie pępka, listerioza, zapalenie macicy, ostre septyczne lub zgorzelinowe, gorączka mleczna, choroba obrzękowa spowodowana toksyną Shiga, zapalenie płuc i zapalenie opłucnej, piroplazmoza, salmonelloza, klasyczny pomór świń i różyczka świń, tężec, księgosusz, zapalenie płuc, pryszczyca, ospa owcza, epizootyczne zapalenie naczyń chłonnych, nużyca, świerzbowce naskórne owiec, gruźlica bydlęca, bruceloza u bydła, hyperdermoza
Problem nr 3: Co z Art. 34 i 33 o ochronie zwierząt?
Zgodnie z Art 34 i 33 Ustawy o ochronie zwierząt, po wycieleniu zwierzę nie może być poddane ubojowi w przeciągu 2 dni. Sztuki, u których stwierdzono urazy związane z porodem należy poddać ubojowi z konieczności niezwłocznie po 48 godzinach. Ustawodawca na chwilę obecną nie normuje czasu jaki powinien minąć od momentu stwierdzonego urazu a faktycznym ubojem z konieczności.
Bibliografia:
- Mary Cullinane, Edmond O’Sullivan, Gerald Collins, Daniel M. Collins and Simon J. More, 2010, A review of bovine cases consigned under veterinary certification to emergency and casualty slaughter in Ireland during 2006 to 2008
- V. Pistekova, I. Ostadalova, J. Sedlakova, P. Tomanova, I. Bedanova, 2004, Emergency Slaughter of Cattle due to Immobility
- Animalia Norvegian Meat and Poultry Research Center, Animal welfare during slaughter or killing of cattle at farm level
- Katherine E. Koralesky and David Fraser, 2018, Use of on-farm emergency slaughter for dairy cows in British Columbia
- Francesca Fusi, Alessandra Angelucci, Valentina Lorenzi, Luca Bolzoni, Luigi Bertocchi, 2017, Assessing circumstances and causes of dairy cow death in Italian dairy farms through a veterinary practice survey (2013-2014)
- Practical Guidelines to Assess Fitness for Transport of Adult Bovines
Autor: Jan Nowak - mgr inż. biotechnologii