Emisja amoniaku w rolnictwie – jak ją ograniczyć?

Redakcja

Na wzrost efektywności i wydajności produkcji roślinnej oraz zwierzęcej, wpływ ma intensywny sposób gospodarowania, a lepsza dostępność nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, mechanizacji rolnictwa przyczyniła się do wzrostu tej wydajności. Rolnictwo nazywane konwencjonalnym, intensywnym, nastawione jest na maksymalizację zysku, dzięki dużej wydajności produkcji roślinnej i zwierzęcej. Według danych literaturowych w związku z uprzemysłowieniem rolnictwa w Europie Zachodniej powstała definicja rolnictwa konwencjonalnego, którą nazywa „high-tech-agriculture”.

 

 

Jest to system, który charakteryzuje się bardzo intensywnym stosowaniem nawozów mineralnym i pestycydów, a także zastosowaniu mikroelektroniki oraz wykorzystuje innowacje stosowane w inżynierii genetycznej. Intensyfikacja rolnictwa niesie za sobą pewne konsekwencję, stosowanie dużych dawek chemii rolnej, jest jednym z istotnych źródeł zanieczyszczeń. Zachodzące obecnie zmiany klimatu mają charakter globalny. Obecny stan wiedzy pozwala określić, że za ocieplenie klimatu w ostatnich 50 latach należy obarczyć działalność człowieka i wiążącą się z nią zwiększającą emisją gazów cieplarnianych.

 

JAK OSZACOWAĆ EMISJĘ GAZÓW ?

 

Według danych literaturowych wielostronne umowy międzynarodowe dążą do ograniczenia emisji dwutlenku węgla (CO2), metanu (CH4), podtlenku azotu (N2O), sześciofluorku siarki (SF6), fluorowęglowodoru (HFCs) oraz perfluorowęglowców (PFCs). Polityka klimatyczna na lata 2021-2030 uwzględnia rolnictwo jako sektor, który musi ograniczyć emisję gazów cieplarnianych. Polska, podobnie jak inne kraje europejskie jest zobligowana do zdawania raportu i sporządzenia bilansu dotyczącego emisji i pochłaniania gazów cieplarnianych, a także innych zanieczyszczeń powietrza m.in. amoniaku, metanu, tlenków azotu i pyłów. Jest to jedno z założeń, związane z realizacją przez Polskę postanowień Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Do krajowych inwentaryzacji emisji gazów i pochłaniania CO2 wykorzystuje się metodykę szacunków emisji opracowaną przez IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change- organizacja doradztwa utworzona na wniosek członków ONZ, której celem jest dostarczenie naukowej, obiektywnej wiedzy na temat zmian klimatu). Polega ona na stosowaniu w szacunkach empirycznych współczynników emisji przyjętych jako uniwersalne lub, które są dostosowane do warunków klimatycznych danego kraju. Specyfikacja produkcji rolnej, zwłaszcza produkcji zwierzęcej w Polsce różni się od innych krajów, dlatego istnieje realna potrzeba opracowania własnych współczynników. Może okazać się to problematyczne, ze względu na różnice w wartościach współczynników wyznaczanych przez różnych autorów w pracach naukowych. Współczynniki te, są mocno zgeneralizowane, dlatego metoda ta jest wciąż ulepszana i poprawiana, aby wyniki były dokładniejsze.

 

WPŁYW ZWIERZĄT PRZEŻUWAJĄCYCH NA EMISJĘ GAZÓW DO ATMOSFERY

 

Produkcja zwierzęca w dużym stopniu przyczynia się do emisji amoniaku, związek ten ulatnia się z budynków inwentarskich, podczas rozprowadzania obornika, ale także przechowywania go na płytach obornikowych. Amoniak w formie gazowej lub w postaci soli amonowych może opadać wraz z deszczem na ziemię i przyczynić się do zanieczyszczenia wód powierzchniowych, jony amonowe ulegają natomiast procesowi nitryfikacji, przez co przyczyniają się do zakwaszania gleby. Co więcej w czasie stosowania nawozów mineralnych i organicznych, jak również podczas biologicznego wiązania azotu, z gleby emitowane są tlenki azotu. Podając ogólny procentowy udział gazów cieplarnianych, aż 25% metanu i 60% tlenków azotu pochodzi z produkcji rolniczej.

 

Największym „producentem” metanu, są zwierzęta przeżuwające (Rys.1). Gaz ten wydzielany jest w procesie trawienia. W procesie fermentacji żwaczowej (w której uczestniczą mikroorganizmy celulolityczne i metanogenne) produkowany jest metan i niemetanowe lotne związki organiczne. Przewód pokarmowy przeżuwaczy przystosowany jest do wykorzystania węglowodanów strukturalnych, na drodze fermentacji. Oprócz metanu i niemetanowych lotnych związków organicznych, które powstają w przewodzie pokarmowych, znaczna ilość tych związków i substancji azotowych pochodzi z odchodów zwierzęcych. Odchody, stanowią idealne podłoże dla bakterii metanogennych. Według literatury, w ciągu roku z jednego stanowiska krowy, emitowanych jest 112 kg metanu i 40kg amoniaku. Jedynym rozwiązaniem ograniczenia zanieczyszczania środowiska przez krowy jest poprawa wykorzystania paszy. Duża obsada zwierząt na fermach powoduje trudności w zagospodarowaniu dużej ilości odchodów, co wiąże się ze składowaniem i ich wykorzystaniem. Naukowcy, hodowcy i rolnicy szukają wciąż nowych rozwiązań, jednym z nich jest utylizacja gnojowicy poprzez wykorzystywanie jej do produkcji biogazu rolniczego, jest ona cennym substratem do produkcji energii i organicznego ekologicznego nawozu (dodatkowym atutem tego rozwiązania są nowe możliwości ekonomiczne).

 

krowa zbiornik na metan ceny rolnicze pl

 

Obecny stan wiedzy pozwala również określić wielkość emisji metanu w zależności od wydajności mleka. Przy rocznej produkcji 4 tysięcy kg mleka, krowa emituje około 94 kg metanu (dalszy wzrost wydajności wiążę się ze zwiększoną emisją CH4). Wraz ze zwiększeniem wydajności mleka, wzrasta emisja metanu, ale podwojenie wydajności mleka – do 8 tys. kg, spowoduje wzrost emisji metanu o 30%, jednak przy 12 tys. kg emisja metanu wzrasta już tylko o 20%. Przy wzroście mleka z 4 do 12 tysięcy kg emisja metanu od krowy powiększa się o 56% (w ciągu roku). Z czego to wynika? Krowa emituje pewne ilości metanu, niezależnie od skali produkcji mleka (wynika to z potrzeb fizjologicznych). Pasze objętościowe stanowią najważniejszy element diety krowy o wydajności około 4 tys. kg mleka, pasze te w przewodzie pokarmowym podlegają procesowi fermentacji, w wyniku której powstaje metan oraz inne gazy. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż pasze objętościowe są bardziej metanogenne niż pasze treściwe. Wzrost udziału paszy treściwej w dawce pokarmowej powoduje zmniejszenie wytwarzania metanu. Dawka pokarmowa krowy o wydajności 8 czy 10 tys. kg zawiera więcej paszy treściwej niż dawka krowy o wydajności 4 tys. kg, dlatego nakład metanu na wyprodukowanie 1 kg białka mleka jest niższy. W konsekwencji krowa o wyższej wydajności mlecznej emituje mniej metanu do atmosfery. Mając na uwadze emisję metanu do atmosfery, do zakładanej produkcji mleka należy w gospodarstwie dostosować liczbę krów i udział paszy treściwej w dawce pokarmowej. Ponadto, krowy w pierwszej laktacji na każdy wyprodukowany kg mleka emitują więcej metanu niż w 5. lub 6. laktacji. Odwołując się do dostępnej literatury na uwagę zasługuję fakt, iż krowy rasy holsztyńsko-fryzyjskiej, są bardziej przyjazne dla środowiska niż krowy innych ras, ponieważ produkują mleko o niższej zawartości tłuszczu (Dane dotyczące wydajności i emisji metanu pochodzą z publikacji Z. Podkówka i W. Podkówka, 2012)

 

PODSUMOWANIE

 

Podjęty temat jest bardzo obszerny, w tym artykule nie został opracowany wpływ emisji pyłu (emisji cząstek stałych, który zależny jest od pomieszczenia i systemu utrzymania zwierząt) oraz emisji metanu i innych gazów, która wiążę się także z produkcją pasz. Wątki te, wymagają osobnego omówienia. W obecnych czasach, opracowywane są nowe technologie chowu bydła, które mają na celu ograniczenie emisji gazów, które wpływają na zmiany klimatyczne. Badania te obejmują także mikroflorę jelitową przeżuwaczy i fizjologie układu pokarmowego. Trzeba pamiętać, że to nie tylko rolnictwo i hodowla mają wpływ na emisję gazów, co więcej przemysł motoryzacyjny emituje ogromne ilości spalin (perfluorometan, znajdujący się w spalinach wykazuje 5700 razy wyższy efekt cieplarniany niż dwutlenek węgla) Niezaprzeczalny jest udział działalności człowieka we wzroście ilości gazów cieplarnianych, jednak nieuzasadnione jest podejmowanie radykalnych i kosztownych działań, które zmierzają do redukcji wybranych gazów. Ważne, aby problem ten rozwiązać stopniowo i racjonalnie, wykorzystując wszelkie dostępne środki.

Loading comments...
Wiadomość z kategorii:

Obserwuj nas w Google News 

i czytaj materiały szybciej niż inni

Google Icons 16 512

Dołącz teraz