Wapnowanie pól niezbędne do uzyskania wysokich plonów

O tym, że wapnować trzeba większość rolników wie ale już nie każdy wykorzystuje tą wiedzę w praktyce. Zasłaniamy się brakiem czasu po żniwach, niedoborem odpowiednich maszyn lub posiadaniem innych, ważniejszych wydatków. Z roku na rok przekładamy go na kolejny sezon licząc na lepsze czasy. Niestety jest to duży błąd. Wapnowanie to najtańszy sposób aby zwiększyć produktywność gleby i plon uprawianych roślin. Zysk jaki możemy osiągnąć dzięki uregulowaniu odczynu gleby przekracza kilkakrotnie poniesiony koszty. Bez odpowiedniej kwasowości gleby nie możliwe jest osiągnięcie zadowalającego plonu pomimo stosowania pozostałych zabiegów na najwyższym poziomie.

Aby zrozumieć dlaczego odczyn gleby jest tak ważny trzeba w pierwszej kolejności zrozumieć czym on jest. pH to skrót łacińskich słów Pondus Hydrogenia co oznacza potencjał wodorowy. Określa on ilość jonów wodorowych obecnych w roztworze, w tym przypadku roztworze glebowym. Dużą jego koncentracje oznacza się niskim pH, a wysoką koncentrację niskim pH. Ilość jonów wodorowych obecnych w roztworze jest dosyć mała i z tego powodu została wyrażona w postaci ujemnego logarytmu dziesiętnego. Z tego powodu zmniejszenie wartości pH o 1 daje 10 krotny wzrost ilości jonów wodoru. Im silniejszy kwas tym niższe pH przy czym neutralność przyjmuje się na poziomie 7 pH co jest równoznaczne z kwasowością wody.

W Polsce nadal bardzo duży udział mają gleby kwaśne i bardzo kwaśne, które wymagają zdecydowanej interwencji. Wartością krytyczną jest tu odczyn 5,5 pH poniżej którego pojawia się toksyczny glin i wraz ze spadkiem którego jego działanie nasila się. Wapnując nie tylko podnosimy odczyn ale wpływamy na szereg czynników do których zaliczamy:

- Zwiększenie dostępności makroskładników

- Zwiększenie aktywności mikrobiologicznej

- Polepszenie właściwości fizycznych gleby, polepszenie struktury gruzełkowatej

- Dostarczenie Wapna jako składnika odżywczego w szczególności dla roślin wymagających.

- Zwiększenie syntezy azotu przez bakterie brodawkowe.

- Zwiększenie smakowitości zielonek

- Przyspieszenie rozkładu materii organicznej

- Zmniejszenie toksycznego działania glinu

Warto zapamiętać, że kwasowość gleby wpływa również na działanie herbicydów. Kwaśna gleba może hamować działanie takich substancji jak sulfonylomoczniki. Wysoki zaś odczyn, przekraczający 6,8 pH zwiększa ich aktywność co może prowadzić do uszkodzeń roślin i wydłużać ich działanie. Mając kwaśną glebę warto zastanowić się nad stosowaniem tej grupy substancji aktywnej lub zastosować interwencyjnie wapno granulowane, które zwiększy powierzchniowo jej odczyn.

Dostępność składników mineralnych jest najlepsza gdy pH gleby mieści się w granicach 6.0- 7.0 pH. Poniżej tego zakresu makroskładniki będą gorzej dostępne natomiast powyżej większość mikroskładników. Wapnowanie sprzyja mikroorganizmom glebowym w rozkładzie resztek .

Wielkość dawki wapna dla uregulowania odczynu zależy od dwóch czynników: kwasowości i kategorii agronomicznej gleby. Niezbędne jest wiec w pierwszej kolejności pobranie prób glebowych i danie ich do analizy chemicznej. Oznaczenie pH, zawartości fosforu, potasu, magnezu kosztuje nie więcej niż kilkanaście złotych za próbę. Za 15 zł otrzymamy razem z analizą pH zalecenia dotyczące jaką ilość wapna powinniśmy zastosować.

Mając ograniczone możliwości co do wykonania wapnowania w pierwszej kolejności wybieramy gleby, które potrzebują naszej natychmiastowej interwencji, o odczynie kwaśnym i bardzo kwaśnym. W dalszej kolejności kierujemy się planowanym zmianowaniem roślin na danym polu i ich wymaganiami co do kwasowości. Odczynu większego niż 6,5 pH wymagają lucerna , burak cukrowy ale już ziemniaki wymagają gleby kwaśniej w przedziale 5,6-6,5 pH. Większość uprawianych roślin w Polsce wymaga gleb lekko kwaśnych. Zmianę pH można zauważyć już po miesiącu jednak dla istotnej jej zmiany potrzeba 6-12 miesięcy .

Wapnowanie może być tanie i drogie ale także bardziej i mniej efektywne. Wszystko zależy od rodzaju wapna jakie zastosujemy. Generalny podział dostępnego wapna przedstawia się w następujący sposób:

 

Wapno tlenkowe (wapno palone)

Działa bardzo szybko zwiększając odczyn gleby. Należy go stosować ostrożnie ponieważ może powodować uszkodzenie roślin szczególnie w czasie wschodów. Zalecane jest jedynie dla gleb ciężkich, wilgotnych, o niewłaściwej strukturze działając na nich strukturotwórczo. Jego silna reaktywność powoduje mineralizację materii organicznej, a co za tym idzie redukcję próchnicy glebowej.

 

Wapno węglanowe (kredowe)

Działa wolno. Uzyskuje się go kopiąc lub mieląc skały wapienne. Dostępny w sprzedaży różni się stopniem rozdrobnienia i czystością oraz reaktywnością. Im jest lepsze, a zatem teoretycznie droższe szybciej będzie się rozpuszczać i reagować.

 

Wapno dolomitowe (kopalniane)

Oprócz wapna zawiera magnez. Jest to najsłabiej działające wapno, na którego działanie trzeba czekać kilkanaście lat. Jedynie jako źródło taniego magnezu może zachęcać rolników do jego stosowania.

 

Wapno odpadowe (poprzemysłowe)

Może być tanim sposobem wapnowania. Ilość jaką jego się zastosuje oparta powinna być o czystość. Większość masy może stanowić woda i pozostałe składniki . Ma trudną do określenia reaktywność i skład, który zmienia się nieustannie pod wpływem zachodzących w nim procesów. Wykazuje się przyzwoitą reaktywnością, a największą zaletą jest cena, która może wynosić już 100 zł za cały samochód ciężarowy. Przy określeniu jego dawki na ha warto byłoby zbadać jego próbkę w laboratorium . Koszt to maksymalnie 100 zł.

Podstawą działania rolnika powinna być skuteczność. Celem wapnowania jest podniesienie pH czego skutkiem będzie osiągnięcie lepszych plonów. Warto więc stosować takie produkty, których efekt działania będzie możliwy do zobaczenia w kolejnym roku nie zaś za kilkanaście lat.

 

Dla Portalu CenyRolnicze.pl:

mgr inż. Stanisław Świtek
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu