Szkodniki magazynowe – jak uniknąć strat ?

Żniwa nie powinny zakończyć czasu, w którym troszczymy się o plon. Do momentu, w którym ziarno nie zostanie sprzedane lub skarmione powinno być obiektem naszej troski w przynajmniej takim stopniu jak w czasie jego wzrostu na polu. Szkodniki magazynowe powodują stratę wagi ziarna, jego jakości i zdolności kiełkowania.

Obecność żywych szkodników, a często i ich ślady żerowania dyskwalifikują ziarno do sprzedaży, a przy wysokim zanieczyszczeniu jako paszy dla zwierząt. W Polsce straty wywołane tylko przez wołka zbożowego sięgają 5 % plonu! Ziarno porażenne przez szkodniki i zanieczyszczone ich wydzielinami powoduje allergie i działa drażniąco na skórę.

U osób mających kontakt z porażonym przez szkodniki materiałem mogą pojawiać się wysypki, kaszel, problemy żołądkowe. Niektóre z szkodników występujące w magazynach wymienione zostały poniżej: 

1. Wołek zbożowy- najpospolitszy szkodnik magazynowy. Chrząszcz od długości 3-4 mm koloru czarnego lub jasno brązowego. Składa jaja do wnętrza ziarna po czym rozwijająca się larwa wygryza jego wnętrze pozostawiając samą okrywę z wygryzionym otworem.

2. Trojszyk ulec to chrząszcz o długości 3-4 mm o kolorze brązowym i rdzawym pochodzący z gorących stref klimatycznych. Posiadają skrzydła jednak nie potrafi latać. Ziarno zasiedlone przez szkodnika posiada charakterystyczny ostry zapach i gorzki smak.

3. Rozkruszek mączny to roztocz o długości ciała do 1 mm. Można go spotkać w produktach zaatakowanych już przez pozostałe szkodniki. Żerując powoduje uszkodzenie zarodka ziarna i obniżenie jego zdolności kiełkowania.

W rozwoju owadów kluczową rolę odgrywa temperatura. Samica trojszyka ulec nie składa jaj w temperaturze poniżej 13 °C. Wraz z wzrostem temperatury przyspiesza rozwój osobniczy. W temperaturze 17°C larwy rozwijają się 39 dni, a już w temperaturze 30 °C zaledwie 4 dni. Temperatura wpływa na metabolizm owadów. Bez pożywienia w temperaturze 30 °C trojszyk umie przetrwać tylko 3 tygodnie. Przy niskich temperaturach potrafią one przetrwać kilkanaście tygodni. Wołek zbożowy w porównaniu do trojszyka jest odporniejszy na działanie niskich temperatur. Potrafi przetrwać kilka miesięcy w temperaturze 0 °C ale już temperatura -15 C powoduje jego wyginięcie w ciągu doby.
Szkodniki magazynowe unikają światła. Najczęściej można je spotkać w ciemnych zakamarkach, szczelinach, które dodatkowo ciężko jest doczyścić z pozostałości. Aby zapobiegać ich występowaniu i zasiedlaniu nowo zebranych plonów warto zastosować się do poniższych rad:

1. Zachować czystość magazynu. Nigdy nie magazynować nowego ziarna ze starym Nie dopełniać silosów, w których jest stare zboże lub które nie zostały do końca opróżnione. Warto zwrócić uwagę także na otoczenie magazynu. Powinno być one uporządkowane ponieważ także po zewnętrznych ścianach mogą przemieszczać się szkodniki. Czyszcząc magazyn szczególną uwagę powinno zwracać się na szczeliny i zakamarki, w których pozostała resztka materiału, a które są idealnym miejscem rozwoju szkodników. Jeśli stwierdzimy ich obecność powinniśmy dodatkowo wykonać oprysk jednym z preparatów dostępnych na rynku. Najpopularniejszy z nich to Actellic 500 EC zawierający pirymifos metylowy. Dobrym rozwiązaniem jest także skorzystanie z usług profesjonalnych firm zajmujących się fumigacją.

2. Zachować czystość maszyn, które mają styczność z ziarnem takich jak kombajn, przyczepy , transportery ziarna. Należy je oczyścić z pyłu i resztek ziarna. To właśnie one stanowią bardzo często przyczynę zasiedlenia szkodnikami nowego ziarna.

3. Magazynować suche i czyste ziarno. Magazynowane ziarno powinno mieć poniżej 12 % wilgotności. Przy niskiej wilgotności część szkodników nie może się rozwijać. Jeśli ziarno jest całe i nie uszkodzone szkodnikom trudniej jest je zasiedlić co spowalnia ich rozwój. Ważna jest również szczelność i nie przemakalność magazynu. Pęknięcia pokrywy dachowej powinny być naprawione by zapobiec punktowym zaciekom. W tych miejscach w pierwszej kolejności będą rozwijać się szkodniki magazynowe.

4. Obniżyć temperaturę. Analizując charakterystykę najpopularniejszych szkodników łatwo zauważyć, że decydującą rolę w ich rozwoju ma temperatura i wilgotność. Najbardziej zagrożone będą z tego powodu magazyny zbożowe zlokalizowane na strychach budynków inwentarskich. To popularne rozwiązanie w wielu gospodarstwach. Obecność zwierząt podwyższa temperaturę stropu, a przy braku odpowiedniej izolacji zwiększa jego wilgotność. To sprzyja owadom. Dodatkowo na strychach budynków istnieje bardzo dużo miejsc w których gromadzić może się kurz. Procesy życiowe zachodzą w ziarnie nawet po jego wymłóceniu, któremu towarzyszy zwiększenie temperatury. Zboże magazynowane na pryzmach powinno być schłodzone przy użyciu dmuchaw lub mechanicznie przerzucając je.

Jeśli stwierdzimy obecność szkodników magazynowych, pozostaje ziarno jak najszybciej przeznaczyć na paszę dla zwierząt lub wykonać zabieg fumigacji. Wykonują je profesjonalne firmy przy pomocy preparatów gazujących. Warunkiem wykonania usługi jest brak obecności zwierząt gospodarskich w pobliżu magazynu ze względu na możliwość ich zatrucia.

Dla Portalu CenyRolnicze.pl
mgr inż. Stanisław Świtek
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu