GUS: Wzrost powierzchni zasiewów zbóż podstawowych z mieszankami

Główny Urząd Statystyczny wstępnie szacuje, że w bieżącym roku powierzchnia zasiewów zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi jest większa od ubiegłorocznej (po uwzględnieniu powierzchni zaoranej w wyniku uszkodzeń zimowych) i wynosi około 7,3 mln ha (zwiększenie o ok. 2,2%). Według wstępnych szacunków przewiduje się zwiększenie powierzchni uprawy rzepaku i rzepiku ogółem o ok. 8,6%. Straty zimowe i wiosenne w powierzchni zasiewów zbóż ozimych były stosunkowo niewielkie i wynosiły: jęczmienia ozimego i mieszanek zbożowych po ok. 0,2%, pszenicy ozimej, pszenżyta ozimego oraz żyta po ok. 0,1%. Wiosną bieżącego roku zaorano ogółem około 5,7 tys. ha zbóż ozimych oraz 5,2 tys. ha rzepaku i rzepiku ozimego zasianych jesienią 2019 r.

 

Występujące opady deszczu w lutym poprawiły uwilgotnienie gleby, dość wysokie temperatury w nocy, powyżej zera i w dzień nawet do +15 o C spowodowały, że rośliny szybko wchodziły w kolejne etapy wegetacji. Pewne przyhamowanie wegetacji nastąpiło w III dekadzie marca, gdy spadki temperatury w nocy dochodziły nawet do -7oC i dodatkowo wiały silne zimne wiatry z północnego-wschodu. Wiosenne przymrozki nieco osłabiły jęczmień ozimy oraz niekorzystnie wpłynęły na stan plantacji rzepaku i rzepiku.

W kwietniu warunki agroklimatyczne były zróżnicowane szczególnie pod względem temperatur i wiatrów. W nocy temperatury wahały się od -5oC do +10oC, a w dzień od +6oC do 21oC. W pierwszej połowie kwietnia wystąpił dość znaczny wzrost temperatury, który przyczynił się do gwałtownego przyspieszenia siewów roślin jarych, ich wschodów oraz wegetacji ozimin, jednak spadki temperatury w nocy dochodzące do -8°C hamowały wschody zbóż jarych oraz wegetację zbóż ozimych, rzepaku, a także roślinności na trwałych użytkach zielonych.

 

Występujące jednakże niedobory wilgoci w glebie niekorzystnie wpływały na pobieranie składników pokarmowych przez rośliny, a wysiane w tym czasie nawozy nie wzbogacały kompleksu sorpcyjnego gleb i tym samym nie były dostępne dla roślin.

 

Pod koniec I dekady kwietnia rozpoczęło się kwitnienie drzew i krzewów owocowych oraz roślin na plantacjach jagodowych. Lokalnie występujące w tym czasie spadki temperatury niekorzystnie wpłynęły na zapylanie i zawiązywanie owoców.

 

Pogłębiająca się susza oraz przymrozki obniżały też skuteczność wiosennego zwalczania chwastów na plantacjach ozimin. Zimne noce utrzymywały się właściwie przez całą II dekadę kwietnia, dodatkowo wiały silne wiatry północo-wschodnie, które dodatkowo jeszcze osuszały glebę przy słonecznej pogodzie.

 

W pierwszych dniach maja nastąpiła zmiana cyrkulacji powietrza na zachodnią, a niewielkie opady deszczu poprawiły przejściowo stan uwilgotnienia gleby.

 

- pszenicy ozimej ponad 2,0 mln ha tj. o 1,2% mniej,Powierzchnię ozimych zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi oceniano na ponad 4,5 mln ha, tj. o około 2,5% więcej niż wynosiła powierzchnia zasiewów w poprzednim sezonie wegetacyjnym, w tym:

- żyta około 1,0 mln ha tj. o 10,1% więcej,

- jęczmienia ozimego ponad 0,2 mln ha tj. o 6,9% więcej,

- pszenżyta ozimego około 1,2 mln ha tj. o 0,9% więcej.

 

Wstępnie szacuje się, że jarych zbóż podstawowych z mieszankami zbożowymi zasiano około 2,8 mln ha, tj. o ok. 1,7% więcej niż wynosiła powierzchnia zasiewów w roku ubiegłym, z tego:

- pszenicy jarej około 0,4 mln ha tj. o 14,8% mniej,

- jęczmienia jarego ponad 0,7 mln ha tj. o 1,7% mniej,

- owsa ponad 0,5 mln ha tj. o 2,0% więcej,

- pszenżyta jarego ponad 0,1 mln ha tj. o 9,4% mniej,

- mieszanek zbożowych jarych około 1,0 mln ha tj. o 15,7% więcej.

 

Przewiduje się, że powierzchnia uprawy ziemniaków wyniesie około 325 tys. ha, natomiast powierzchnia zasiewów buraków cukrowych szacowana jest na ponad 240 tys. ha.

 

Ocena stanu upraw rolnych

 

Zasiewy ozime

Z oceny przeprowadzonej w I dekadzie maja 2020 r. przez rzeczoznawców terenowych GUS wynika, że stan zasiewów zbóż ozimych jest gorszy od ubiegłorocznego.

Tabl. 2. Wiosenna ocena upraw ozimych

Lata	Pszenica	Żyto	Jęczmień	Pszenżyto	Rzepak i rzepik
	w stopniach kwalifikacyjnych a)
2006-2010b)	3,7	3,5	3,5	3,6	3,6
2011-2015 b)	3,7	3,5	3,5	3,6	3,5
2015	3,8	3,7	3,6	3,8	3,8
2016	3,5	3,6	3,5	3,5	3,3
2017	3,7	3,6	3,6	3,7	3,6
2018	3,8	3,6	3,6	3,7	3,5
2019	3,8	3,6	3,7	3,7	3,7
2020	3,6	3,5	3,6	3,6	3,6

a/ Stopień ‘’5’’ oznacza stan bardzo dobry, ‘’4’’ – dobry, ‘’3’’ – dostateczny, ‘’2’’ – słaby, ‘’1’’ – zły, klęskowy.

b/ Przeciętne roczne.

Stan zbóż ozimych oceniono na 3,5 - 3,6 stopnia kwalifikacyjnego, natomiast rzepaku i rzepiku ozimego oceniono niżej o 0,1 stopnia kwalifikacyjnego niż ocena ubiegłoroczna.

 

Zasiewy  jare

Zboża jare zasiano na ogół w większości województw terminowo lub z niewielkim opóźnieniem. Siewy przeprowadzano na ogół w nadmiernie przesuszoną glebę, stąd wschody były opóźnione i nierównomierne. 

Tabl. 3. Wiosenna ocena stanu upraw  jarych

Lata	Pszenica	Jęczmień	Owies	Pszenżyto	Mieszanki zbożowe	Rzepak  i rzepik
	w stopniach kwalifikacyjnych a)
2006 – 2010b)	3,4	3,4	3,4	3,4	3,4	3,3
2011 – 2015b)	3,5	3,5	3,5	3,5	3,5	3,4
2015	3,7	3,7	3,7	3,7	3,6	3,6
2016	3,5	3,6	3,6	3,5	3,6	3,4
2017	3,5	3,5	3,5	3,5	3,4	3,5
2018	3,6	3,6	3,6	3,5	3,5	3,5
2019	3,4	3,4	3,4	3,3	3,3	3,4
2020	3,2	3,2	3,2	3,1	3,1	3,2

a/ Stopień ‘’5’’ oznacza stan bardzo dobry, ‘’4’’ – dobry, ‘’3’’ – dostateczny, ‘’2’’ – słaby, ‘’1’’ – zły, klęskowy.

b/ Przeciętne roczne.

 

Jesień i zima nie zostawiły żadnych zapasów wody w glebie, stąd odnotowano w wielu rejonach wiosną  znaczne przesuszenie gleby, a chłodne noce hamowały początkowo wschody roślin.

 

Prace uprawowe pod zasiewy zbóż jarych rozpoczęły się na początku marca. Warunki agrometeorologiczne były sprzyjające do wykonywania prac polowych i korzystne do rozpoczęcia siewów, przeprowadzanych już w pierwszej dekadzie  marca, a ukończonych w pierwszej dekadzie kwietnia. Silne wysuszające wiatry, a zarazem chłodne noce i przesuszona gleba sprawiły, że stan zasiewów jarych jest obecnie bardzo zróżnicowany na poszczególnych plantacjach.

 

Poprawa warunków agrometeorologicznych w końcu kwietnia i na początku maja wpłynęła korzystnie na wegetację zasiewów jarych. Występujące od połowy maja dość intensywne opady deszczu zdecydowanie pozytywnie wpłynęły na poprawę stanu zbóż jarych i ozimych.

 

Trwałe użytki zielone i plantacje koniczyny

 

Warunki wegetacji roślinności łąkowo-pastwiskowej w okresie przedwiośnia i wczesnej wiosny nie były zbyt korzystne dla trwałych użytków zielonych. Stan użytków zielonych oceniono obecnie jako gorszy od ubiegłorocznego, nie tylko na gruntach zmeliorowanych, ale także na torfach i gruntach niezmeliorowanych. Słabsza wegetacja roślinności na trwałych użytkach zielonych spowodowana była głównie niedoborem wilgoci oraz panującymi chłodami.

 

W przekroju wojewódzkim oceny stanu łąk trwałych wahały się od 4,3 stopnia kwalifikacyjnego w województwie lubelskim do 3,0 stopnia kwalifikacyjnego w województwie łódzkim.

 

W przekroju wojewódzkim oceny stanu pastwisk wahały się od 4,2 stopnia w województwie lubelskim do 3,0 stopnia w województwach łódzkim i mazowieckim, natomiast oceny stanu koniczyny czerwonej w czystym siewie i w mieszankach z trawami wahały się od 4,3 stopnia w województwie lubelskim do 3,0 stopnia w województwie podlaskim.

 

Tabl. 4. Ocena stanu trwałych użytków zielonych oraz koniczyny czerwonej

 

Lata	Łąki	Pastwiska	Koniczyna a)
	w stopniach kwalifikacyjnych b)
2006 – 2010c)	3,4	3,3	3,6
2011 – 2015c)	3,6	3,5	3,6
2015	3,7	3,6	3,7
2016	3,6	3,5	3,5
2017	3,6	3,5	3,5
2018	3,7	3,7	3,6
2019	3,6	3,5	3,6
2020	3,3	3,2	3,5

a/ Koniczyna czerwona w czystym siewie i w mieszankach z trawami.

b/ Stopień ''5'' oznacza stan bardzo dobry, ''4'' - dobry, ''3'' - dostateczny, ''2'' - słaby, ''1'' - zły, klęskowy

c/ Przeciętne roczne.

 

Ocena wielkości strat w uprawach ozimych

 

W bieżącym roku łączne straty w powierzchni zasiewów ozimin były na poziomie nieco niższym niż w roku ubiegłym, a ich stan oceniany bardzo wczesną wiosną był na ogół dobry.

Ocenia się, że do połowy maja zaorano i zakwalifikowano do zaorania łącznie ok. 5,7 tys. ha powierzchni zasianej zbożami ozimymi tj. ok. 0,1% powierzchni zbóż ozimych, w tym:

• około 2,8 tys. ha pszenicy ozimej (w 2019 r. – 2,7 tys. ha),
• żyta ok. 1,3 tys. ha (w 2019 r. – 1,2 tys. ha),
• jęczmienia ozimego ponad 0,6 tys. ha (w 2019 r. również – 0,6 tys. ha),
• pszenżyta ozimego ok. 0,8 tys. ha (w 2019 r. – 1,0 tys. ha).
• Powierzchnia uprawy rzepaku i rzepiku ozimego zaorana i zakwalifikowana do zaorania wyniosła ok. 5,2 tys. ha, tj. 0,6 % powierzchni zasianej jesienią (w 2019 r. – zaorano ok. 7 tys. ha).

Według oceny rzeczoznawców terenowych GUS, główną przyczyną zaorywania plantacji upraw ozimych w bieżącym roku były uszkodzenia roślin w wyniku wahań temperatury oraz mała obsada roślin na powierzchni 1 m²  , ale też wysuszające wiatry i inne przyczyny (zwierzyna leśna).

 

Największe straty zimowe i wiosenne w uprawach ozimych odnotowano w rzepaku i rzepiku w województwie zachodniopomorskim i opolskim.

 

Straty w przechowywanych ziemiopłodach rolnych i ogrodniczych

 

Do przechowywania w okresie zimy 2019/2020 przeznaczono około 3,7 mln t ziemniaków, tj. ok. 56% zbiorów z 2019 r. Straty w przechowywanych ziemniakach szacuje się podobnie jak w roku poprzednim na ok. 11% ogólnej masy przeznaczonej do przechowywania. Największe straty w przechowywanych ziemniakach odnotowano w województwie podkarpackim  - ok. 12,5% a najmniejsze w województwie lubuskim na poziomie - ok. 7,7%.

 

Straty w przechowywanych warzywach obserwowano na ogół na poziomie zbliżonym do zanotowanego w poprzednim sezonie przechowalniczym. W dalszym ciągu obserwuje się duże różnice w wysokości strat w zależności od rejonu kraju i sposobu przechowywania.

 

Straty w przechowywanych jabłkach były także zróżnicowane w zależności od rejonu, na ogół jednak mniejsze w porównaniu z poprzednim sezonem przechowalniczym. Należy przy tym zaznaczyć, że w ostatnim sezonie znacznie mniej jabłek było przechowywanych.

 

Tabl. 5. Straty w przechowywanych ziemiopłodach

Lata	Ziemniaki	Kapusta	Cebula	Marchew jadalna	Buraki ćwikłowe	Pietruszka	Selery	Pory
	w % ogólnej ilości przechowywanych ziemiopłodów
2006- 2010a)	12	17	13	15	11	16	15	12
2011- 2015a)	11	17	14	14	12	15	15	12
2015	11	17	13	12	11	14	13	12
2016	11	15	12	11	11	14	13	11
2017	11	14	14	13	12	14	15	13
2018	11	14	13	13	12	14	14	13
2019	11	11	11	12	10	12	12	11
2020	11	12	11	12	10	12	11	12