Często zdajemy sobie sprawę z istnienia urzędów, przynajmniej tych, które nas dotyczą. Jednak nie do końca wiemy czym dokładnie dany urząd się zajmuje. W dzisiejszej rozmowie chciałabym przedstawić Państwu zadania i rolę Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Czy powinniśmy bać się kontroli inspektora z tej jednostki? W czym może pomóc Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa? Czym są decyzje administracyjne?
Rozmowa z Adamem Błochowiakiem Wojewódzkim Inspektorem Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu:
Czy mogę prosić na wstępie rozmowy o kilka słów na temat działalności Inspektoratu?
- Zadania realizowane przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa mają na celu zmniejszenie zagrożenia ze strony organizmów szkodliwych, eliminację negatywnych skutków wynikających z obrotu i stosowania środków ochrony roślin oraz nadzór nad wytwarzaniem i obrotem materiałem siewnym w pełni spełniającym wymagania zdrowotnościowe i jakościowe. Z materiału siewnego pobierane są również próby do oceny tożsamości gatunkowej i odmianowej, którą prowadzą stacje Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU).
Kierunki i zakres działań Inspekcji wynikają z bieżących problemów występujących w rolnictwie i mają na celu rozwiązywanie lub ograniczanie ich negatywnych skutków, z korzyścią dla producentów rolnych, eksporterów i importerów.
Zadania i cele Inspekcji osiągane są poprzez prowadzenie działalności kontrolnej i diagnostycznej - które stanowią podstawę działania Inspekcji, jak również poprzez prowadzenie szeroko zakrojonej działalności edukacyjnej nakierowanej na podnoszenie wiedzy z zakresu ochrony roślin i nasiennictwa wśród przedsiębiorców wpisanych do rejestrów i ewidencji prowadzonych przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa.
Inspektorat kontroluje uprawy kukurydzy oraz rzepaku, a od przyszłego roku również soi w zakresie sprawdzenia czy nie zostały zastosowane uprawy genetycznie modyfikowane. Powyższa kontrola dotyczy również materiału siewnego będącego w obrocie.
W WIORiN w Poznaniu wydawane są decyzje na zastosowanie konwencjonalnego materiału siewnego w rolnictwie ekologicznym. Kontrolowane są również uprawy winorośli, z których owoce mają być przeznaczone do wyrobu wina w danym roku gospodarczym.
Ważnym obszarem działalności Inspektoratu jest diagnostyka laboratoryjna. Laboratoria Inspekcji działają w oparciu o wdrożony system zarządzania zgodny z wymaganiami normy PN-EN ISO/IEC 17025:2005 „Ogólne wymagania dotyczące kompetencji laboratoriów badawczych i wzorcujących” i uzyskały akredytację Polskiego Centrum Akredytacji, potwierdzoną Certyfikatem Akredytacji Laboratorium Badawczego nr AB 845 i AB 1204. Akredytacja jest potwierdzeniem kompetencji Laboratoriów do wykonywania badań określonych w zakresach akredytacji. Działalność Laboratoriów ukierunkowana jest na realizację badań na najwyższym poziomie, prowadzącą do uzyskiwania wiarygodnych, terminowych i rzetelnych wyników badań, spełnienia wymagań i oczekiwań Klientów oraz wymagań prawnych i organu akredytującego. Laboratoria stosują uznane metody badawcze, odpowiednio nadzorowane wyposażenie oraz zapewniają wysoko wykwalifikowany i kompetentny personel. Bezstronność i poufność jest zagwarantowana na każdym etapie wykonywanych badań.
Laboratorium Oceny Nasion dzięki posiadanej akredytacji Międzynarodowego Związku Oceny Nasion (ISTA) może wystawiać Międzynarodowe Świadectwa Oceny Partii Nasion (Orange) i Międzynarodowe Świadectwa Oceny Próbki Nasion (Blue). Możliwość wystawiania świadectw ISTA ma znaczenie w międzynarodowym obrocie materiałem siewnym, zwłaszcza wysyłanym poza Unię Europejską.
Jak wygląda procedura kontroli?
- Inspektorzy WIORiN w Poznaniu przeprowadzają kontrole dotyczące różnych zakresów działalności u przedsiębiorców oraz u rolników. Są dwa rodzaje kontroli: kontrola planowana wynikająca z rocznego planu kontroli oraz kontrola doraźna tzw. interwencyjna lub problemowa. Od dnia 8 września 2018 r. w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia efektywności prowadzonych działań kontrolnych w zakresie niektórych rynków rolnych (Dz. U. poz. 1633), nie ma obowiązku zawiadamiania o zamiarze wszczęcia kontroli. Celem wprowadzenia takiego zapisu jest konieczność zapewnienia większej skuteczność kontroli bowiem wyniki tych kontroli często mają bezpośredni wpływ na zdrowie i życie ludzi, na środowisko naturalne oraz na wizerunek Polski na arenie międzynarodowej. Wobec powyższego kontrola rozpoczynana jest po okazaniu upoważnienia do przeprowadzenia kontroli wydanego przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Roślin. Upoważnienie zawiera zakres oraz termin przeprowadzenia kontroli. Upoważnienie jest ważne wraz z legitymacją służbową, którą wraz z upoważnieniem, inspektor winien okazać kontrolowanemu.
W toku kontroli inspektor może m.in.:
- sprawdzać akta, dokumenty, ewidencje, faktury,
- prosić o informacje lub dane w zakresie objętym kontrolą,
- pobierać próbki materiału siewnego, środków ochrony roślin w celu poddania ich analizom laboratoryjnym,
- dokonywać oględzin środków ochrony roślin, materiału siewnego, pomieszczeń, obiektów, środków przewozowych i innych rzeczy w zakresie objętym kontrolą,
- dokonywać badania przebiegu określonych czynności, zabezpieczać dowody;
Sprawdzane jest wypełnianie wymogów wynikających z przepisów prawa,w tym zwłaszcza ustaw dotyczących kontrolowanego zagadnienia. Z każdej kontroli sporządzany jest protokół zawierający ustalenia dotyczące stanu faktycznego, opis ewentualnych uchybień, spis zaleceń pokontrolnych z określeniem terminu realizacji oraz informacja na temat nałożonego mandatu karnego jeśli został wystawiony.
W szczególnych przypadkach kontrola może być przeprowadzona również bez upoważnienia do kontroli, czyli wyłącznie po okazaniu legitymacji służbowej inspektora, w takich przypadkach upoważnienie powinno być kontrolowanemu dostarczone nie później niż w ciągu 3 dni roboczych.
Stwierdzone w trakcie kontroli nieprawidłowości są podstawą do wszczęcia postępowania administracyjnego zakończonego wydaniem stosownej decyzji.
- Główne z zadań Inspekcji to kontrola. Co wynika z takiej kontroli dla producenta i czy powinien się on jej obawiać?
- Kontrola ma na celu ustalenie stanu faktycznego. Dla podmiotu kontrolowanego, w zależności od przedmiotu kontroli, może to oznaczać np. ustalenie stanu fitosanitarnego produkowanych przez niego roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów lub rozpoczęciem procedury ustalania tego stanu, w zależności od tego, czy wystarczy przeprowadzenie wyłącznie kontroli wizualnej, czy niezbędne jest pobranie prób do badań laboratoryjnych. Czy podmiot powinien się obawiać kontroli? Naszym zdaniem nie powinien się obawiać, jeśli postępuje zgodnie z prawem. Natomiast, jeśli działa niezgodnie z obowiązującymi przepisami wówczas urząd musi wyciągać z tego ustawowe konsekwencje mając na względzie zdrowie i bezpieczeństwo konsumentów, czyli nas wszystkich. Przykładem może służyć choćby tematyka dotycząca stosowania środków ochrony roślin. Zdarza się, że wynik badania pobranej próby płodów rolnych stwierdza pozostałości środków ochrony roślin. Jeśli wynik nie przekracza najwyższych dopuszczalnych norm a wykryty preparat znajdował się w prowadzonej przez rolnika ewidencji zabiegów, nie stwierdzamy nieprawidłowości. Problem zaczyna się w momencie gdy wykryta pozostałość pochodzi ze środka ochrony roślin nie wpisanego do ewidencji zabiegów, lub co gorsza jest to preparat niedopuszczony do stosowania w danej uprawie. Wtedy nakładany jest mandat karny. Zdarza się też, że wykryte pozostałości środka ochrony roślin przekraczają najwyższy dopuszczalny poziom w danej uprawie. Wtedy rozpoczynane są działania w ramach działającego w Polsce Systemu Wczesnego Ostrzegania o Niebezpiecznej Żywności i Paszach – RASFF, który jest systemem służącym do wymiany informacji pomiędzy organami urzędowej kontroli o żywności, paszy i materiałach do kontaktu z żywnością, potencjalnie niebezpiecznych dla zdrowia ludzi, zwierząt lub środowiska i działaniach następczych prowadzonych w wyniku zidentyfikowania takich produktów. Jeśli analiza ryzyka wykaże, że dany produkt stwarza zagrożenie dla konsumentów, podejmowane są działania mające na celu wycofanie produktu z rynku oraz nakaz utylizacji jeszcze niesprzedanych z gospodarstwa partii warzyw lub owoców. Wdrażane jest także postępowanie mandatowe.
Także wykrycie organizmu kwarantannowego wiąże się z poważnymi konsekwencjami. W tym przypadku nakłada się decyzją administracyjną obowiązek wykonania określonych czynności. Sposoby postępowania w danym miejscu produkcji rozłożone nawet na kilka, a czasem kilkanaście lat – czyli na gospodarstwo zostaje nałożona tzw. kwarantanna. Tak naprawdę określenie kwarantanny to jedna z metod ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi. Jest to metoda określona przepisami prawa, zastosowanie się do określonych w decyzji sposobów postępowania jest obowiązkiem podmiotów i to oni ponoszą koszty tych działań. Należy sobie jednak zdawać sprawę z tego, że tzw. organizmy kwarantannowe, to takie organizmy, w stosunku do których nie ma konwencjonalnych metod zwalczania lub są one bardzo drogie. Ponadto brak walki z tymi organizmami oznaczałby niepowetowane straty dla środowiska naturalnego, które mogłyby przyczynić się do eliminacji niektórych upraw lub znacznego ograniczenia ich areału. W ostateczności mogłoby się stać tak, że szerokie rozpowszechnienie jakiegoś organizmu kwarantannowego, w skrajnym przypadku mogłoby doprowadzić do ograniczeń w handlu lub wprowadzeniem szczególnych obowiązków np. dotyczących przygotowania produktu w specjalny sposób i oznakowywania. Tak stało się z wyprodukowanymi w Polsce czy Hiszpanii ziemniakami oraz z drewnianym materiałem opakowaniowym pochodzącym z Hiszpanii i Portugalii. Walkę z organizmami kwarantannowymi należy odbierać jako działanie, które leży w naszym własnym interesie, dla naszego dobra.
W obrocie kontrolowany jest także materiał siewny roślin rolniczych i warzywnych w zakresie dokumentacji, zabezpieczenia opakowań oraz oznakowanie-etykiety. Pobierane są również próby kontrolne z materiału siewnego w celu sprawdzenia jego jakości (czystość, zdolność kiełkowania).
Jak wyglądają relacje Inspekcji z producentami, czy istnieją? Czy Inspekcja bardziej koegzystuje z rolnikami, czy Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa oraz producent to „dwa oddzielne byty”?
- Należy pamiętać o tym, że PIORiN jest urzędem, który służy polskiemu rolnictwu dbając o zdrowotność i jakość produktów rolnych wprowadzanych na rynek. W tym również środków ochrony roślin stosowanych w ochronie roślin przez producentów rolnych. Pełni ważną rolę w eksporcie produktów rolnych poprzez kontrolę, badania laboratoryjne, a w konsekwencji wystawienie świadectw fitosanitarnych na wysyłany materiał.
Laboratorium Oceny Nasion Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu wykonuje ocenę materiału siewnego oraz nasion dla przedsiębiorców i indywidualnych klientów dając informacje na temat ich jakości.
WIORiN w Poznaniu jest urzędem otwartym i każdy kto zada pytanie lub poprosi o pomoc, nie zostanie ”odprawiony z kwitkiem”. Oczywiście nie zawsze odpowiedzi, których udzielamy będą satysfakcjonujące. Należy pamiętać o tym, że bez produkcji rolniczej czyli bez producentów, PIORiN nie miałby co robić, natomiast bez PIORiN, ta produkcja nie mogłaby być wprowadzana na rynek, dlatego nie można powiedzieć, że PIORiN i producenci to „dwa różne byty”.
Czy potencjalny Kowalski może zgłosić się do Inspekcji z problemem w postaci kłopotu z rozpoznaniem szkodnika, choroby, czy chwastu? Czy Inspekcja świadczy też odpłatne usługi?
Każdy może się zwrócić do Inspekcji o pomoc, zarówno do inspektorów w oddziałach i delegaturach, jak i do laboratorium wojewódzkiego. Te usługi są płatne i przed rozpoczęciem działań, podmiot jest informowany o kosztach, które będzie musiał ponieść jeśli zdecyduje się zlecić inspekcji jakieś działania (kontrole fitosanitarne lub badania).
Chciałabym zapytać o mijający sezon wegetacyjny. Jakich agrofagów było najwięcej? Jakie wystąpiły zagrożenia kwarantannowe i w jakiej skali?
- Agrofagi należy podzielić na organizmy niekwarantannowe i organizmy kwarantannowe. Sygnalizacją występowania organizmów niekwarantannowych czyli szeroko rozpowszechnionych, zajmują się Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy (IOR-PIB) oraz Ośrodki Doradztwa Rolniczego. W celach informacyjnych została utworzona platforma https://www.agrofagi.com.pl/
Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa prowadzi natomiast kontrole na potrzeby tzw. rejestracji szczegółowej dotyczącej występowania agrofagów niekwarantannowych. Te dane są przekazywane co roku do IOR-PIB, więc ta instytucja będzie najwłaściwsza do udzielenia odpowiedzi na to pytanie w zakresie organizmów niekwarantannowych.
W odniesieniu do organizmów kwarantannowych, to niezmiennie od lat najczęściej była wykrywana bakterioza pierścieniowa ziemniaka, mątwik ziemniaczany. Od kilku lat jest stwierdzana w coraz większym nasileniu ostra bakterioza fasoli. Warto jednak zaznaczyć, że dla PIORiN sezon badawczy jeszcze się nie zakończył, wobec czego nie jesteśmy jeszcze w stanie powiedzieć jaka była skala wykryć organizmów szkodliwych w odniesieniu do całego roku.
Jak można zabezpieczyć się przed wystąpieniem agrofagów kwarantannowych? Czy w ogóle można?
- Zabezpieczyć w 100% się niestety nie da ale można zrobić bardzo dużo aby zminimalizować ryzyko zawleczenia organizmów kwarantannowych do własnego gospodarstwa. Pierwszym elementem jest nabywanie nowego materiału siewnego, wyłącznie ze sprawdzonych źródeł z etykietami/paszportami wydanymi przez inspekcję ochrony roślin i nasiennictwa. Dokumenty te oznaczają, że taki materiał przeszedł pomyślnie wszystkie nasze procedury kontroli, w tym również badania laboratoryjne. Drugim elementem jest zadbanie o tzw. bezpieczeństwo fitosanitarne we własnym gospodarstwie m.in.:
- nie pożyczanie sprzętu rolniczego, a jeśli już użyczymy to należy zadbać o jego umycie i zdezynfekowanie go środkami do tego przeznaczonymi przed ponownym wprowadzeniem do gospodarstwa;
- wprowadzenie dezynfekcji sprzętu i narzędzi rolniczych, magazynów, linii technologicznych itp. jako stałego elementu cyklu produkcyjnego
Jeśli dzierżawi się komuś grunty, to ideałem byłoby gdyby dzierżawca stosował również zasadę wysadzania materiału siewnego zaopatrzonego w stosowne etykiety/paszporty. Często właśnie niefrasobliwość czy niewiedza dzierżawcy może spowodować, że w kolejnych latach to u nas zostanie wykryty organizm kwarantannowy.
Certyfikat Integrowanej Produkcji Roślin – aby go uzyskać należy przejść wiele procedur. Czy jest to opłacalne dla producenta?
- Integrowana produkcja roślin (IP) jest systemem jakości żywności. Produkcja w ramach sytemu IP podlega certyfikacji. Certyfikat ten jest poświadczeniem, że płody rolne zostały wyprodukowane w oparciu o metodyki zatwierdzane przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa, a proces ich produkcji był nadzorowany. Prowadzenie produkcji zgodnie z metodykami IP gwarantuje, że płody rolne są bezpieczne, tzn. nie zawierają pozostałości środków ochrony roślin, metali ciężkich, azotanów i innych pierwiastków oraz substancji szkodliwych w ilościach przekraczających najwyższe dopuszczalne normy. Producent może więc mieć korzyści marketingowe wynikające ze sprzedaży żywności certyfikowanej, ale to nie jedyne korzyści. Zbieżność założeń sytemu integrowanej produkcji roślin z zasadami integrowanej ochrony roślin, który jest obligatoryjny dla wszystkich profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin, pozwala stwierdzić, że wdrożenie IP w chwili obecnej gwarantuje wypełnienie wymogu wprowadzenia zasad integrowanej ochrony roślin. Zastosowanie zasad IP pozwala na spełnienie wymogów stawianych przez system Wzajemnej Zgodności – Cross Compliance w ramach płatności bezpośrednich. Wdrożenie w gospodarstwie IP jest istotne w przypadku konieczności potwierdzenia wymogów odnoszących się do bezpieczeństwa żywności. Dotyczy to sprzedaży na rynku krajowym, jak i przy eksporcie roślin i produktów roślinnych. IP pozwala na wypełnienie w dużym zakresie wymogów bezpieczeństwa żywności i ochrony środowiska w ramach innych komercyjnych systemów jakości wymaganych przez sieci handlowe. Ponadto udział w systemie jakości Integrowana Produkcja jest dodatkowo punktowany przy ubieganiu się o dofinansowanie w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.
Czy uzyskanie tego certyfikatu jest realne? W wykazie widziałam tylko 9 ośrodków certyfikujących w Polsce.
- Wzorem rozwiązań przyjętych w systemie Rolnictwa ekologicznego certyfikacja w ramach systemu IP została powierzona podmiotom certyfikującym. Działalność w zakresie certyfikacji w integrowanej produkcji roślin może być prowadzona przez podmiot upoważniony przez wojewódzkiego inspektora ochrony roślin i nasiennictwa właściwego ze względu na siedzibę tego podmiotu albo miejsce prowadzenia działalności, jeżeli podmiot nie posiada siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Warunkiem uzyskania upoważnienia jest posiadanie akredytacji w zakresie certyfikacji integrowanej produkcji roślin udzielonej w trybie przepisów ustawy z dnia 13 kwietnia 2016 r. o systemach oceny zgodności i nadzoru rynku i zapewnia prowadzenie kontroli przestrzegania wymagań integrowanej produkcji roślin przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje, w tym wykształcenie oraz doświadczenie w tym zakresie. Aktualnie do prowadzenia działalności w zakresie certyfikacji w integrowanej produkcji roślin, na terenie Polski, upoważnionych jest dziewięć podmiotów. Mogą one prowadzić działalność na terenie całego kraju. To, że na terenie danego województwa nie ma upoważnionej jednostki nie oznacza, że producent rolny nie ma możliwości przystąpienia i prowadzenia produkcji w systemie IP.
System Sygnalizacji agrofagów- czy to następstwo komunikatów wysyłanych kiedyś do rolników i sadowników? Czy ten system jest powszechny? Np. ile jest wejść na stronę systemu dziennie w skali kraju?
- Sygnalizacją występowania organizmów nie kwarantannowych czyli szeroko rozpowszechnionych zajmuje się Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy (IOR-PIB) oraz Ośrodki Doradztwa Rolniczego. W celach informacyjnych została utworzona platforma https://www.agrofagi.com.pl/.
Systemy sygnalizacji agrofagów prowadzą również inne instytucje a także firmy fitofarmaceutyczne na swoich stronach internetowych.
Przepisy o integrowanej ochronie roślin nakładają obowiązek precyzyjnego stosowania środków ochrony roślin. Aby go spełnić nie wystarczy sprawdzenie stanu zdrowotności na kilku polach w powiecie. Należy to robić na każdym polu a rolnik powinien w większym stopniu korzystać z obserwacji własnych lub z porad specjalistów – doradców rolniczych.
Czy każda partia materiału roślinnego wysyłanego za granicę musi posiadać świadectwo fitosanitarne? Jak długo czeka się na ten dokument?
- Każdy kraj lub grupa krajów np. Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza ma swoje przepisy fitosanitarne, w których określa dla jakich towarów potrzebne jest zaopatrzenie przesyłki w świadectwa fitosanitarne oraz jakich nie można wprowadzać do danego kraju. Każdy kraj jest swobodny w stanowieniu swoich przepisów więc jeśli ktoś zamierza wysłać rośliny, produkty roślinne lub przedmioty do kraju trzeciego, winien najpierw skontaktować się z PIORiN. Podmiot powinien uczynić to jak najwcześniej, szczególnie w przypadku eksportu materiału rozmnożeniowego czy owoców i warzyw. Wiele krajów określiło bowiem wymogi, które muszą być spełnione w miejscu produkcji i muszą być kontrolowane przez PIORiN kilkakrotnie przez cały okres wegetacji. Jeśli w danym miejscu produkcji, magazynowania czy pakowania nie będą spełnione określone, w danym państwie importującym, warunki fitosanitarne, to PIORiN nie będzie mogła na świadectwie potwierdzić spełnienia wymogów danego kraju i niestety odmówi wystawienia świadectwa fitosanitarnego.
Czy WIORIN prowadzi też szkolenia dla rolników?
- WIORiN w Poznaniu nie prowadzi szkoleń dla rolników. Szkolenia dotyczące szeroko pojętej tematyki środków ochrony roślin prowadzone są przez jednostki szkolące wpisane do rejestru przedsiębiorców/podmiotów prowadzących działalność w zakresie prowadzenia szkoleń w zakresie środków ochrony roślin. Rejestr taki prowadzi wojewódzki inspektor.
WIORiN w Poznaniu prowadzi szkolenia dla przedsiębiorców, rolników i dostawców roślinnego materiału rozmnożeniowego wpisanych do ewidencji prowadzonej przez wojewódzkiego inspektora. Szkolenia, spotkania mają na celu zapoznanie podmiotów z aktualnie obowiązującymi przepisami w zakresie nasiennictwa czy też zdrowia roślin. Prowadzone są także szkolenia dla próbobiorców materiału siewnego z zakresu pobierania próbek i dla analityków nasiennych z zakresu oceny laboratoryjnej Działalność edukacyjna urzędu opiera się także na publikacji artykułów mających przybliżyć odbiorcom wymogi wynikające z obowiązujących ich przepisów prawa w prasie branżowej, czasopismach i portalach internetowych.
W latach 2017 oraz 2018 odbywały się, szczególne w swojej koncepcji, spotkania adresowane dla producentów rolnych. Były to spotkania organizowane z inicjatywy i pod patronatem Wojewody Wielkopolskiego Zbigniewa Hoffmanna. Brały w nich udział instytucje rządowe, działające na rzecz wsi i rolnictwa tj.: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa – jako instytucja wiodąca, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu, Wojewódzki Inspektorat Weterynarii, Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa, Wielkopolski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Komenda Wojewódzka Straży Pożarnej oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
Celem spotkań było przybliżenie rolnikom instytucji rządowych działających na ich rzecz, przedstawienie działań tych agencji, służb i straży oraz pomocy i korzyści jaką rolnicy mogą uzyskać. Ważną ideą przyświecającą organizatorom było także przybliżenie wiedzy na najbardziej aktualne tematy dzisiejszego rolnictwa.
Serdecznie dziękuję Panu Dyrektorowi Adamowi Błochowiakowi za rozmowę i wszystkim pracownikom WIORiN-u zaangażowanym w usystematyzowanie informacji dla portalu cenyrolnicze.pl.
