Mimo że zakup materiału siewnego rolnicy mają już za sobą, a same zasiewy są na finiszu, to jednak warto zapoznać się z poniższym materiałem. Poniżej prezentujemy porady Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu w zakresie zakupu materiału siewnego.
Producenci rolni w Polsce coraz częściej dostrzegają, że nowoczesna, intensywna produkcja roślinna jest nierozerwalnie związana ze stosowaniem kwalifikowanego materiału siewnego, którego użycie jest podstawowym warunkiem uzyskania wysokich plonów. Kwalifikowany materiał siewny gwarantuje wysoką jakość zarówno pod względem czystości jak i zdolności kiełkowania. Rolnicy doceniają również korzyści ze stosowania kwalifikowanego materiału siewnego biorąc pod uwagę obowiązujące obecnie zasady integrowanej ochrony roślin. Pozwala to bowiem spełnić jeden z bardzo ważnych obowiązków prawnych mających na celu ograniczenie chemizacji produkcji roślinnej i zapewnienie konsumentom bezpiecznej żywności.
Od kogo kupować materiał siewny?
Rolnik kupujący materiał siewny powinien zwrócić uwagę, czy punkt dystrybucji, w którym dokonuje tego zakupu posiada odpowiednie uprawnienia. Zgodnie z polskimi przepisami prawa nasiennego każdy podmiot prowadzący obrót materiałem siewnym powinien być wpisany do ewidencji przedsiębiorców lub ewidencji rolników prowadzonej przez właściwego terytorialnie ze względu na miejsce zamieszkania albo miejsce wykonywania działalności gospodarczej wojewódzkiego inspektora. Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa dokonuje wpisu do ewidencji na podstawie wniosku zgłoszeniowego przedsiębiorcy lub rolnika.
Żeby zgłoszenie zawierało wszystkie wymagane przepisami informacje należy wykorzystać znajdujące się na stronach internetowych wojewódzkich inspektoratów formularze zgłoszeniowe. Wojewódzki inspektor po otrzymaniu zgłoszenia wpisuje przedsiębiorcę/rolnika do ewidencji przedsiębiorców/rolników i wydaje zaświadczenie uprawniające do prowadzenia obrotu, które zawiera niepowtarzalny numer przedsiębiorcy/rolnika. Wpis do ewidencji jest bezpłatny. Różnica między przedsiębiorcą, a rolnikiem polega na tym, że przedsiębiorca może prowadzić obrót materiałem siewnym wytworzonym we własnym gospodarstwie i zakupionym od innych przedsiębiorców, a rolnik może obracać tylko materiałem siewnym wytworzonym we własnym gospodarstwie. Prowadzenie obrotu materiałem siewnym bez spełnienia ww. warunków może skutkować nałożeniem na podmiot prowadzący obrót opłaty sankcyjnej w wysokości 2 270 zł.
Zakup przez rolnika materiału siewnego od podmiotów wpisanych do ewidencji ma znaczenie przy ubieganiu się o dopłaty z tytułu zużytego do produkcji rolnej materiału siewnego kategorii elitarny lub kategorii kwalifikowany w ramach pomocy de minimis w rolnictwie. Jednym z warunków uzyskania pomocy jest zużycie do siewu elitarnego lub kwalifikowanego materiału siewnego:
1. zakupionego od:
- przedsiębiorcy wpisanego do ewidencji przedsiębiorców prowadzących obrót materiałem siewnym,
- rolnika wpisanego do ewidencji rolników, prowadzącego obrót materiałem siewnym wytworzonym we własnym gospodarstwie,
- podmiotu prowadzącego obrót materiałem siewnym na obszarze innego państwa członkowskiego Unii Europejski
2.wytworzonego przez:
- przedsiębiorcę wpisanego do ewidencji przedsiębiorców, albo
- rolnika w jego gospodarstwie rolnym i wpisanego do ewidencji rolników,
w rozumieniu przepisów o nasiennictwie.
Zakup materiału siewnego od podmiotów posiadających uprawnienia daje rolnikowi gwarancję spełnienia warunków przy ubieganiu się o dopłaty w ramach programu de minimis w rolnictwie.
Jaki materiał siewny może być w obrocie handlowym?
Obowiązujące w Polsce przepisy nasienne szczegółowo określają jaki materiał siewny może być w obrocie, jakich odmian, jak powinien być zapakowany, zabezpieczony i zaetykietowany. W obrocie handlowym może znajdować się:
- materiał siewny kategorii elitarny i kategorii kwalifikowany odmian roślin rolniczych wpisanych do krajowego rejestru prowadzonego przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU), wspólnotowego katalogu, odpowiednich rejestrów państw Unii Europejskiej lub rejestrów państw stowarzyszonych,
- materiał siewny kategorii elitarny i kategorii kwalifikowany odmian roślin rolniczych skreślonych z krajowego rejestru, wspólnotowego katalogu, rejestrów państw członkowskich lub państw stowarzyszonych. Odmiany skreślone mogą znajdować się w obrocie w terminie określonym przez hodowcę, który jest podany w katalogach przy odmianie skreślonej.
Należy zaznaczyć, że odmianę roślin rolniczych wpisuje się do krajowego rejestru jeżeli spełnia wymagania w zakresie odrębności, wyrównania i trwałości oraz gdy wykazuje zadowalającą wartość gospodarczą.
W Polsce prowadzone jest Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe (PDO), które jest systemem badań odmianowo - agrotechnicznych mających na celu dostarczenie rolnikom możliwie pełnej informacji o przydatności zarejestrowanych w naszym kraju odmian do uprawy w konkretnym rejonie. Podstawą typowania i włączania odmian jako zalecane do uprawy na danym obszarze są wyniki wieloletnich doświadczeń polowych prowadzonych w stacjach i zakładach doświadczalnych COBORU. Wojewódzkie Zespoły PDO wydają corocznie listy odmian zalecanych do uprawy na terenie poszczególnych województw. Działalność PDO jest finansowana w województwach głównie przez właściwe miejscowo wojewódzkie urzędy marszałkowskie. Listy odmian zalecanych do uprawy w konkretnych województwach są dostępne pod adresem: http://www.coboru.pl/DR/rekomendacja_woj.aspx oraz na stronach wojewódzkich ośrodków doradztwa rolniczego.
Jak powinien być zapakowany i oznakowany materiał siewny będący w obrocie?
Opakowania do materiału siewnego roślin rolniczych.
Materiał siewny roślin rolniczych oraz sadzeniaki ziemniaka powinny być zapakowane w nowe, wytrzymałe opakowania takie jak np. worki, big bagi itp. W przypadku materiału zaprawionego, opakowanie materiału siewnego powinno zabezpieczać ludzi i środowisko przed kontaktem z użytymi pestycydami. Ze względu na sposób zamykania stosuje się następujące rodzaje opakowań: somozamykające się, zaszywane, zaklejane, hermetyczne, zawiązywane lub zgrzewane. Opakowanie materiału siewnego powinno być zamknięte w sposób, który w przypadku otwarcia ulega zniszczeniu. Przepisy zabraniają powtórnego użycia opakowań dla materiału siewnego. Opakowanie powinno umożliwiać trwałe zaopatrzenie materiału siewnego w etykietę.
Oznakowanie materiału siewnego roślin rolniczych – etykiety
Materiał siewny roślin rolniczych wprowadzony do obrotu musi być zaopatrzony w etykietę odpowiednią dla materiału siewnego poszczególnych gatunków lub grup roślin rolniczych, a także kategorii i stopni kwalifikacji. Na etykietach umieszczone są istotne dla rolnika informacje dotyczące zakupionego materiału siewnego. Etykieta może być przeszyta szwem zamykającym opakowanie lub naklejona na zamknięciu opakowania. Etykieta powinna być umieszczona na opakowaniu w sposób trwały, żeby nie można było jej zdjąć bez uszkodzenia. Etykiety nie wolno użyć powtórnie. Informacje na etykietach muszą być umieszczone w formie trwałego nadruku zapewniającego jego trwałość i czytelność. Na etykietach nie może być dodatkowych dopisków wykonanych pismem odręcznym. Dla poszczególnych kategorii i stopni kwalifikacji materiału siewnego oraz rodzajów materiału siewnego etykiety mają różne kolory i rozmiary. Wszystkie etykiety dla materiału siewnego roślin rolniczych powinny mieć wymiary nie mniejsze niż 110 mm x 67 mm.
Poszczególne kategorie i stopnie kwalifikacji materiału siewnego zaopatruje się w etykiety o następujących kolorach:
- biała z filetowym paskiem po przekątnej etykiety - materiał elitarny przedbazowy (PB/III, PB/II),
- biała – materiał elitarny bazowy (B),
- niebieska – materiał kwalifikowany pierwszego rozmnożenia (C/1),
- czerwona – materiał kwalifikowany drugiego i trzeciego rozmnożenia (C/2, C/3),
- niebieska z zielonym paskiem po przekątnej etykiety – mieszańce złożone rzepaku
- zielona – mieszanki nasienne,
Etykiety dla materiału siewnego wytworzonego na terytorium Polski wydawane są przez wojewódzkiego inspektora, a dla materiału siewnego wytworzonego w państwie członkowskim przez właściwy urząd państwa członkowskiego. Wszystkie etykiety dla materiału siewnego roślin rolniczych są dokumentami urzędowymi. Przepisy pozwalają również dla tzw. małych opakowań WE stosować etykiety prowadzącego obrót np. mieszanki roślin pastewnych przeznaczonych na cele paszowe o wadze do 10,0 kg lub mieszanki roślin pastewnych na cele inne niż pastewne (mieszanki gazonowe) o wadze do 2,0 kg mogą być zaetykietowane etykietami producenta.
Materiał siewny zbóż, niezależnie od kategorii i stopnia kwalifikacji oraz masy, zawsze musi być zaopatrzony w etykietę urzędową. Na etykietach umieszczone są informacje identyfikujące materiał siewny: nazwa gatunku, nazwa odmiany , numer partii, kategoria, stopień kwalifikacji materiału siewnego, miesiąc i rok zabezpieczenia opakowania oraz numer przedsiębiorcy, który wprowadził do obrotu materiał siewny. Na etykietach zawsze jest zapis „jakość WE”, oznaczenie państwa produkcji, nazwa Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, która sprawuje nadzór nad materiałem siewnym od wytworzenia tego materiału, poprzez ocenę aż do wprowadzenia do obrotu. Ponadto w zależności od wprowadzanego do obrotu materiału siewnego, przepisy nakazują zamieszcza na etykietach dodatkowe informacje np. dla mieszanek nasiennych jest to deklarowany skład mieszanki, dla odmian mieszańcowych oprócz nazwy odmiany należy dopisać wyraz „mieszaniec”, napis GMO – dla materiału siewnego organizmów genetycznie zmodyfikowanych.
Materiał siewny zaprawiony środkami ochrony roślin musi być oznakowany poprzez podanie:
- nazwy środka ochrony roślin, który został użyty do zaprawiania nasion,
- nazwy lub nazw substancji czynnych zawartych w tym środku,
- standardowego zwrotu informującego o środkach ostrożności - na etykiecie środka oznaczonego literą „P”,
- informacji dotyczącej postępowania z zaprawionymi nasionami.
Powyższe informacje mogą być zawarte na dodatkowej etykiecie umieszczonej na opakowaniu lub na etykiecie nasiennej w polu „informacje dodatkowe”.
Sadzeniaki ziemniaka w obrocie są zaopatrzone w etykietę urzędową, która jest równocześnie paszportem roślin (oznaczenie „paszport roślin EC”). Paszport roślin jest dokumentem potwierdzającym, że materiał roślinny jest wolny od wszelkich organizmów kwarantannowych i spełnia dodatkowe wymagania określone dla poszczególnych roślin, a ziemniaki jako żywiciele groźnych chorób kwarantannowych są obarczone dużym ryzykiem fitosanitarnym. Wszystkie etykiety i etykiety/paszporty roślin mają niepowtarzalne numery.
Jakie dokumenty warto żądać od sprzedającego materiał siewny?
Przy zakupie materiału siewnego kupujący powinien otrzymać dokument sprzedaży, który zawiera informacje o zakupionym materiale tzn. nazwę gatunku, nazwę odmiany, kategorię lub stopień kwalifikacji materiału siewnego, numer partii. Dozwolone jest również ewidencjonowanie obrotu materiałem siewnym przy zastosowaniu kas rejestrujących. Wtedy kupujący powinien otrzymać paragon.
Rolnik powinien jednak zawsze domagać się przy zakupie faktury identyfikującej materiał siewny, pomimo, że sprzedaż ewidencjonowana jest przy pomocy kasy fiskalnej. Dotyczy to w szczególności zakupu materiału siewnego kukurydzy, rzepaku i soi. Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa przeprowadza kontrole w gospodarstwach uprawiających te gatunki roślin w ramach sprawowanego nadzoru nad stosowaniem materiału siewnego genetycznie modyfikowanego (GMO). W Polsce obowiązuje zakaz stosowania materiału siewnego roślin odmian GMO. Plany takich kontroli ustala minister środowiska w porozumieniu z ministrem rolnictwa. Przepisy stanowią, że jeżeli rolnik wysieje materiał siewny, co do którego wprowadzono zakaz stosowania to jest on zobowiązany do zniszczenia plantacji roślin oraz do wniesienia opłaty sankcyjnej stanowiącej 200% wartości tego materiału siewnego.
W trakcie kontroli sprawdzane są dokumenty zakupu materiału siewnego oraz urzędowe etykiety dla zastosowanego materiału. Inspektorzy kontrolujący dokonują również oględzin plantacji oraz mają prawo pobiera próbki materiału roślinnego do szybkich wstępnych testów Elisa, które wykonywane są na polu. Mają też prawo do pobierania próbek do genetycznych badań laboratoryjnych, które wykonywane są w Centralnym Laboratorium Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Toruniu.
Mając na uwadze powyższe informacje rolnik kupując materiał siewny powinien żądać od sprzedającego dokumentu potwierdzającego zakup, materiał siewny powinien być prawidłowo zapakowany i oznakowany, a podmiot prowadzący obrót powinien posiada uprawnienia do prowadzenia obrotu materiałem siewnym.
