Zaskakujący wzrost areału upraw konopi

Według doniesień podanych przez businessinsider.com.pl, tylko w ciągu roku areał upraw konopi w Polsce wzrósł aż o 79 procent. Rynek drogerii i aptek podbijają produkty zawierające CBD, a to tylko część możliwości zastosowania tej rośliny. Wyróżnia się trzy podstawowe kierunki w ich uprawie i wykorzystaniu: na włókno, paździerze i nasiona. Można z nich wytworzyć ok. 25 tys. różnych produktów. Czy naprawdę stajemy się zagłębiem konopnym? Jak wyglądają sprawy kontraktów? Czy Polska ma swoje odmiany konopi? Jaka jest rentowność uprawy? Czy dochody są zaskakująco wielkie?

Za najlepszy termin siewu konopi uważa się koniec siewu zbóż jarych i okres po rozpoczęciu siewu kukurydzy, oczywiście w zależności od warunków pogodowych. Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich powołał do realizacji Program Konopny, stanowiący praktyczne wykorzystanie opracowanych i wdrożonych w IWNIRZ wysoko cenionych na świecie odmian konopi przemysłowych.

Jego celem jest rozwój polskiego rolnictwa poprzez upowszechnienie upraw konopi przemysłowych oraz umiędzynarodowienie pozycji Polski jako globalnego producenta i eksportera wysokiej jakości materiału siewnego polskich odmian konopi przemysłowych. O coraz większej popularności uprawy konopi w naszym kraju może świadczyć np. wpis, zamieszczony na stronie internetowej Programu Konopnego:

„Szanowni Państwo,

Chcielibyśmy podziękować wszystkim, którzy wyrazili chęć przystąpienia do Programu Konopnego. Jest nam niezmiernie miło obserwować wzrost popularności polskich odmian konopi i jesteśmy z tego powodu bardzo dumni, ponieważ co roku wkładamy dużo serca i pracy w rozwój rynku konopi w Polsce.

 W tym roku zainteresowanie przerosło nasze najśmielsze oczekiwania, co zmusiło nas do zakończenia rekrutacji do Programu na rok 2021.

 Wszystkich, którzy nie zostali zakwalifikowani, bądź nie złożyli swojej aplikacji w terminie, zapraszamy w następnym roku, a teraz zachęcamy do zakupu naszego materiału nasiennego do wysiewu na własny użytek […]”.

Źródło: https://www.programkonopny.pl/

LICZBY

Uwagę przyciągają dane liczbowe, związane z uprawą konopi:

• Tylko w ciągu roku w Polsce areał upraw konopi wzrósł o 79 proc.

• Uprawy konopi przemysłowej w naszym kraju sięgają 3 000 ha.
• Wartość europejskiego rynku konopi w 2027 r. wzrośnie do 36 mld dol.
• Rynek medycznej marihuany w Polsce w 2028 r. będzie wart 2 mld euro.

SYSTEMATYKA I PODZIAŁ KONOPI

Konopie siewne (Cannabis sativa L.) należą do rodziny konopiowatych (Cannabaceae) rodzaj Cannabis. Poniżej trzy przykłady podziału konopi ze względu na różne kategorie.

1. Podział ze względu na pochodzenie:

• Północne - niskiego pokroju, od 70 do 100 cm; okres wegetacji wynosi 60- 75 dni; rośliny szybko dojrzewają; włókno jest grube i nadające się do produkcji między innymi ciężkich powrozów;
• Południowe - średnia wysokość roślin wynosi 4 m, a długość okresu wegetacji mieści się w granicach 130-150 dni. Konopie te osiągają bardzo dobre plony włókna, niestety kosztem jego jakości;
• Środkowo-europejskie - okres wegetacji od 80 do 120 dni, a w warunkach klimatycznych Polski 120-140 dni. Wysokość roślin wynosi od 150 cm.

2. Konopie siewne (Cannabis sativa):

• indyjskie (Cannabis sativa var. indica),
• konopie siewne (Cannabis sativa L var. sativa), nazywane również włóknistymi (jest to definicja chrakteryzująca konopie w myśl Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii).

3. Podział ze względu na zawartość substancji psychoaktywnej ∆9THC:

• indyjskie - zawartość THC powyżej 2%,
• pośrednie - zawartość THC od 0,3 do 2,0 %,
• włókniste - zawartość THC do 0,2%.

Wyjaśnienie: THC (tetrahydrokannabinol) to organiczny związek chemiczny z grupy kannabinoidów, izomer kannabidiolu i główna substancja psychoaktywna zawarta w konopiach. Najczęściej mówiąc o THC, mówi się o izomerze o nazwie (–)-transΔ9-tetrahydrokannabinol.

ZASADNICZE RÓŻNICE

Konopie są w praktyce często mylone. Należy wiedzieć, że wszystkie są konopiami siewnymi. Różnica polega na tym, iż jedne uprawiane są na włókno, a inne dla pozyskania różnych substancji. Biorąc pod uwagę ustawę o przeciwdziałaniu narkomanii, konopie dzielimy na konopie włókniste i ziele konopi innych niż włókniste, potocznie zwane konopiami haszyszowymi, marihuaną. Konopie włókniste możliwe do uprawy polowej mają poniżej 0,2% substancji psychoaktywnych. Nie ma jednej odmiany, która będzie wykazywała cechy jednych, wyróżniając je od drugich. To są zupełnie inne rośliny. Różnią się wyglądem i materiałem genetycznym. Konopie to rośliny łodygowe, z wyglądu przypominające krzewy. Posiadają jedną główną łodygę, która w zależności od odmiany jest słabiej lub mocniej rozgałęziona. Rośliny żeńskie produkują intensywnie pachnące kwiatostany pokryte włoskami, z których zbiera się wartościową żywicę.

W poniższej tabeli podano podstawowe różnice pomiędzy konopiami:

Konopie włókniste różnią się od konopi innych niż włókniste w pokroju. Konopie włókniste są wysokie, mają długie łodygi (ponad 1,5 m wysokości), które są mniej lub bardziej rozgałęzione. Posiadają charakterystyczne 5-palczaste, delikatne liście i luźne, smukłe kwiatostany. Konopie inne niż włókniste są dużo niższe, o pokroju mocno rozgałęzionego krzewu, a ich liście są masywniejsze, posiadają zbite, obfite kwiatostany.

Źródło: https://www.cdr.gov.pl/images/wydawnictwa/2019/2019-KONOPIE-ROSLINA-PRZEKLETA-CZY-ZAPOMNIANA.pdf

DZIAŁANIE FARMAKOLOGICZNE KONOPI

W konopiach zidentyfikowano ponad 400 substancji chemicznych, z których około 100 odpowiada za ich charakterystyczny zapach. Większość z nich to lotne terpeny i seskwiterpeny. Składniki odpowiedzialne za psychoaktywność konopi to kannabinoidy.

Najważniejsze związki występujące w konopiach to:

• Δ⁹-tetrahydrokannabinol(Δ⁹-THC lub THC),
• kannabidiol(CBD) i produkt jego rozkładu, kannabinol,
• α-pinen,
• mircen,
• trans-β-ocymen,
• α-terpinolen,
• trans-kariofilen,
• α-humulen,
• tlenek kariofilenu (wykrywany przez psy tropiące narkotyki).

Wysuszone i niekiedy sfermentowane żeńskie kwiatostany konopi zawierające duże ilości kannabinoidów to marihuana. Najbardziej znanym kannabinoidem jest Δ⁹-THC, który wywołuje takie reakcje organizmu jak odprężenie, poczucie euforii, wzmożone poczucie nowości, zmienione poczucie czasu i przestrzeni oraz pobudzenie apetytu i wrażeń seksualnych. Zarówno u ludzi, jak i u zwierząt, występują dwa rodzaje receptorów kannabinoidowych oznaczonych CB₁ i CB₂. Uaktywnienie receptorów powoduje farmakologiczne i psychotropowe efekty spożywania kannabinoidów.

Konopie zawierają także pokrewną grupę składników określaną jako kanniflawiny.

Przykładowym wykorzystaniem działania farmakologicznego konopi jest preparat o nazwie Sativex. Jest on stosowany u pacjentów chorujących na stwardnienie rozsiane w celu uśmierzenia bólów neuropatycznych i zmniejszenia spastyczności mięśni. Przyjmuje się go w postaci aerozolu na błonę śluzową jamy ustnej. Czynnikami aktywnymi Sativex’u są uzyskiwane z konopi indyjskich tetrahydrokannabinol (THC) i kannabidiol (CBD). Każda aplikacja sprayu zawiera ustaloną dawkę tych substancji: 2,7 mg THC i 2,5 mg CBD.

AREAŁ

Chcąc sprawdzić informację o przyroście areału upraw konopi w Polsce, który według businessinsider.com.pl w ostatnim roku wyniósł 79%, poprosiliśmy o tę wartość w Głównym Urzędzie Statystycznym. Odpowiedziano nam, że będą one dostępne dopiero na przełomie marca i kwietnia br. Jednak GUS udostępnił nam dane z poprzednich lat. W poniższej tabeli zamieszczono wartości dla obszaru wynoszącego 1000 ha.

Szersze zestawienie areału upraw konopi, w poszczególnych latach i państwach europejskich dostępne są tutaj - kliknij. 

W zestawieniu widać zwiększającą się powierzchnię zasiewów konopiami w Polsce w ostatnich latach.

UPRAWA

Dobre stanowisko to warunek uzyskania obfitych plonów konopi. Rośliny te wymagają gleb żyznych i głębokich, o uregulowanych stosunkach wilgotnościowych oraz bogatych w składniki pokarmowe i próchnicę, o obojętnym odczynie. Optymalne pH wynosi od 7,1 do 7,6. Odpowiedni przedplon dla konopi to rośliny okopowe na oborniku, a także wieloletnie motylkowe i dobrze plonujące zboża. Podstawowym zabiegiem uprawowym jest orka zimowa na głębokość 25 cm. Zabiegiem wiosennym jest spulchnianie wierzchniej warstwy gleby, zniszczenie kiełkujących chwastów oraz przykrycie nawozów. Konopie wymagają wysokiego nawożenia naturalnego i mineralnego, w dawkach uzależnionych od zasobności gleby i od przedplonu (do 70 N kg/ha, 70-90 P2O5 kg/ha oraz 100-160 K2O kg/ha); 60% dawki nawozów fosforowych i potasowych można zastosować jesienią pod orkę.

Termin siewu uzależniony jest od warunków pogodowych. Za najlepszy uznaje się koniec siewu zbóż jarych i termin po rozpoczęciu siewu kukurydzy. Nasiona powinny być umieszczone na równej głębokości, wynoszącej 2-3 cm. Gęstość siewu konopi uzależniona jest od celu jej uprawy. Na nasiona: 10-15 kg/ha, na słomę: 30 kg/ha, na biomasę i celulozę: 40-50 kg/ha, a z przeznaczeniem na włókno: 50-60 kg/ha. Najważniejszymi zabiegami pielęgnacyjnymi jest niszczenie skorupy glebowej, jej spulchnianie w początkowym okresie wzrostu oraz usuwanie z pola osobników męskich przed czasem ich pylenia. Wynika to z tego, że konopie są z reguły roślinami rozdzielnopłciowymi dwupiennymi, co oznacza, że występują osobniki żeńskie - głowacze, i męskie - płaskonie, które różnią się rytmem wzrostu i rozwoju, np. szybkością dojrzewania. Aby zachować jednopienność uprawy i otrzymać wyższego plon usuwa się płaskonie.

Największe problemy, ze względu na niedostatecznie rozwinięty park maszynowy, może powodować zbiór. Pochłania on około 70-85% nakładów robocizny ogółem, dlatego też jego technologia powinna zapewniać dużą wydajność pracy przy małych nakładach robocizny i małej energochłonności.

Obecnie w zależności od poziomu wyposażenia technicznego znane są trzy metody:

• zbiór dwufazowy przy użyciu kosiarki ścinającej całe rośliny, które są dosuszane na polu, ułożone w stożki lub warkocze, dzięki czemu dojrzewają również nasiona w górnej części wiech i nie ma osypywania się nasion;
• zbiór dwufazowy przy użyciu kosiarki ścinającej wiechy; w tym przypadku potrzebna jest suszarnia pozwalająca dosuszyć rośliny przed omłotem; 
• zbiór jednofazowy kombajnem, pozwalający na równoczesny omłot osobno ścinanych wiech i następnie ścinanie łodyg; niestety, przy tym sposobie występują największe straty nasion. 

Plony nasion na plantacjach nasiennych wahają się od 6 do 12 dt/ha, a słomy odziarnionej około 80 dt/ha, z której można wydobyć co najmniej 20 dt gorszej jakości włókna.

ZEZWOLENIE

Należy wiedzieć, że podstawowym aktem prawnym regulującym warunki legalnej uprawy konopi w Polsce jest Ustawa z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (DzU z 2005 r., nr 179, poz. 1485 z późniejszymi zmianami), a przy uprawie na nasiona - Ustawa o nasiennictwie z 9 listopada 2012 r. (DzU. 2012, poz. 1512 z późniejszymi zmianami).

Farmer chcący uprawiać konopie, winien jest uzyskać zezwolenie z urzędu gminy lub miasta właściwego dla położenia plantacji. Aby je otrzymać należy złożyć wniosek do urzędu. Dokument taki zawiera: dane osobowe, miejsce zamieszkania i adres, informację o odmianie, powierzchni uprawy, numerze działki ewidencyjnej w ewidencji gruntów i budynków, informację o rodzaju umowy, celu uprawy. Dodatkowo także potrzebne jest oświadczenie, stanowiące o tym, że składający wniosek nie był karany za popełnienie przestępstwa dotyczącego uprawy i zbioru ziela konopi innych niż włókniste oraz uprawy konopi włóknistych wbrew przepisom ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Dokumenty powinny trafić do gminy z odpowiednim wyprzedzeniem, tj. w październiku, listopadzie w roku poprzedzającym uprawę.

KRAJOWE ODMIANY KONOPI
W Krajowym Rejestrze Odmian znajduje się 11 odmian konopi. Są to:

• Beniko
• Białobrzeskie – synonim: Bialobrzeskie
• Glyana
• Henola
• Matrix
• Mietko
• Rajan
• Sofia
• Tygra
• Wielkopolskie
• Wojtko

Wszystkie odmiany charakteryzują się zawartością THC, w suchej masie ziela kwiatostanów roślin, nieprzekraczającą 0,2%.

Źródło:  https://coboru.gov.pl/Publikacje_COBORU/Listy_odmian/lo_rolnicze_2020.pdf

Polskie odmiany konopi włóknistych można siać na terenie całego kraju. Sama ich uprawa jest niejako z natury ekologiczna, ponieważ nie trzeba ich odchwaszczać, gdyż są konkurencyjne w stosunku do chwastów. Szkodniki i choroby polskich konopi występują sporadycznie i na pojedynczych roślinach, a zawarte w nich olejki eteryczne skutecznie odstraszają inne pasożyty, dlatego żadne chemiczne środki ochrony roślin nie są potrzebne. 

RENTOWNOŚĆ

Dużo się mówi o ogromnej rentowności upraw konopi w Polsce. Jaka jest naprawdę, dowiedzieliśmy się, pytając o cenę skupu suszu konopnego w Kombinacie Konopnym. „W zależności od ilości i parametrów ceny suszu do ekstrakcji/dalszego przerobu wahają się od 4 tys. zł za tonę za surowiec 1-1,5% CBD, do 60 tys. zł za tonę surowca 3-4% CBD - mowa o ilościach hurtowych (10+ ton). W handlu hurtowym na kilogramy oczywiście te ceny są odpowiednio wyższe” - otrzymaliśmy odpowiedź.

KONTRAKTY

Wspomniany wyżej Kombinat Konopny bardzo często wymieniany jest przy omawianiu biznesu konopnego w Polsce, jednak w chwili obecnej, na jego stronie internetowej znajduje się komunikat: „Na chwilę obecną Kombinat Konopny nie prowadzi kontraktacji ani skupu konopi włóknistych. W kolejnych latach nie wykluczamy możliwości współpracy w zakresie produkcji słomy konopnej na areałach powyżej 20 hektarów w odległości maksymalnie 50 km od Elbląga”.

Źródło: https://kombinatkonopny.pl/wspolpraca/

Komunikat ze strony Programu Konopnego podany był na początku niniejszego artykułu. Z pewnością warto pomyśleć o zbycie plonu na etapie planowania uprawy.

CZY TO TAKIE ŁATWE?

Jak podkreśla prof. UPP dr hab. Katarzyna Panasiewicz z Katedry Agronomii Wydziału Rolnictwa i Bioinżynierii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu ogromne zyski z uprawy konopi włóknistej często wydają się być pozorne, gdyż do punktu skupu dostarcza się susz z tych roślin, a proces suszenia wymaga nakładów energii, a tym samym generuje duże koszty.

Dodatkowo nie zawsze rolnikowi udaje się spełnić wymogi związane z wilgotnością suszu konopnego, a wtedy powstają problemy. Bywa, że materiał roślinny udaje się dosuszyć, jednak prof. UPP dr hab. Katarzyna Panasiewicz wspomina przypadek, kiedy to spełnienie wymogów odbiorcy suszu konopnego było niemożliwe dla uprawiającego. Rolnikowi udało się jedynie sprzedać plon konopi na karmę dla ptaków. Pani Profesor radzi, aby rozpoczynając uprawę konopi stosować zasadę „sprawdź u sąsiada” i nie zaczynać uprawy od dużych areałów.

Z pewnością uprawa konopi ma duże perspektywy dalszego rozwoju w Polsce, mówi się nawet, ze zostaniemy „zagłębiem konopnym Europy”. Może warto zainteresować się konopiami włóknistymi?

Źródła i linki rozszerzające informacje o konopiach:

• https://businessinsider.com.pl/firmy/strategie/rynek-konopii-w-polsce-medyczna-marihuana-wartosc-firmy/nfb6vnc?utm_source=www.rp.pl_viasg_businessinsider&utm_medium=referal&utm_campaign=leo_automatic&srcc=ucs&utm_v=2
•  https://www.cdr.gov.pl/images/wydawnictwa/2019/2019-KONOPIE-ROSLINA-PRZEKLETA-CZY-ZAPOMNIANA.pdf
•  https://coboru.gov.pl/Publikacje_COBORU/Listy_odmian/lo_rolnicze_2020.pdf
•  https://hempbroker.pl/uprawa-konopi-wloknistej/
•  https://www.rp.pl/Rolnictwo/210319684-Polska-staje-sie-konopnym-zaglebiem-Biznes-wart-miliardy.html

Autor: Hanna Krugiełka

Hanna Krugiełka - absolwentka Akademii Rolniczej w Poznaniu, kilkuletni pracownik jednostek państwowych związanych z rolnictwem. Entuzjastka rolnictwa ekologicznego, miłośniczka przyrody. Pasjonatka sztuki słowa i praktykująca ją w różnych dziedzinach..

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.   Wszystkie artykuły autora

Najnowsze artykuły autora:

• Rolnik – śmiertelnie niebezpieczny zawód. KRUS podał statystyki dotyczące wypadków za ubiegły rok
• Nowe odmiany ziemniaka i buraka wpisane do Rejestru
• Obniżka VAT na żywność. Kontrole rozpoczęte
• Zatrważająca ilość marnotrawionej żywności
• Prosta droga, ciągnik, śmiertelny wypadek