Skuteczne magazynowanie warzyw – większy zysk zimą

Jakość warzyw po okresie przechowywania odgrywa jedną z kluczowych ról w opłacalności produkcji. W czasie wiosennym, kiedy nie ma jeszcze rodzimych „nowalijek”, warzywa po przechowaniu uzyskują satysfakcjonujące ceny, a czasami potrafią zadecydować o rachunku ekonomicznym całego sezonu.

 

Czynniki pośrednie i bezpośrednie

 

Do bezpośrednich należą: temperatura panująca w przechowalni, wilgotność względna powietrza, skład gazowy (w przechowalniach z kontrolowaną atmosferą) czy higiena przechowywania oraz ułożenie skrzyniopalet (w celu zapewnienia dobrej wentylacji). Wartości jakimi powinny się charakteryzować powyższe czynniki bezpośrednie to: temperatura dla większości warzyw to 0-1^oC, wilgotność na poziomie 95-98% (oprócz cebuli – 65-75%), a także skład gazowy to wartość od 2% do 5% (w przypadku CO₂ i O₂ – ilość gazu zależy od przechowywanego gatunku).

 

Nie mniejszą rolę grają warunki pośrednie takie jak: przebieg pogody (opady, nasłonecznienie, temperatura), jakość gleby, w tym zasobność w składniki pokarmowe, klasa bonitacyjna, odpowiednie pH i struktura wreszcie nawożenie posypowe oraz dolistne.

 

Wszystkie powyższe elementy w ogromnym stopniu wpływają na jakość produktów przeznaczonych do długiego magazynowania. Dzisiaj postaram się przedstawić Państwu ostatni z nich – nawożenie dolistne stosowane tuż przed zbiorami do wydłużonego przetrzymywania w magazynach lub chłodniach.

 

 

Skuteczne nawożenie ułatwia przechowywanie warzyw

 

Jak nawożenie może wpłynąć na roślinę w celu poprawienia jej jakości? Otóż każda z roślin potrzebuje składników pokarmowych dzięki którym (pośrednio) jest w stanie budować swoją masę (organy generatywne i wegetatywne) oraz przetrwać stresy abiotyczne i biotyczne, które są wynikiem niekorzystnych warunków panujących na plantacji.

 

- To co pozwala na budowanie masy rośliny, czyli plonu, to główne i pogłówne nawożenie nawozami granulowanymi (większość plantacji) lub płynnymi doglebowymi (np. Roztwór Saletrzano Mocznikowy). To właśnie w tym nawożeniu podaję najwięcej składników pokarmowych które roślina może pobierać przez cały okres wegetacyjny. Staram się wtedy dostarczyć optymalne ilości poszczególnych pierwiastków uprzednio badając glebę i jej zasobność oraz dobierając odpowiedni gatunek do uprawy na danym stanowisku. Chcąc jednak uprawiać warzywa o dobrej kondycji podczas całego okresu wegetacji oraz przygotować je do długiego (czasami nawet 6-8 miesięcznego) okresu przechowywania, trzeba pamiętać o monitorowaniu oraz stosowaniu dodatkowych preparatów dolistnych – wyjaśnia Marek Smaszczyński przechowujący warzywa w woj. łódzkim.

 

Preparaty dolistne powinniśmy stosować w przypadku niedoborów w roślinie – interwencyjnie – spowodowanych czynnikami takimi jak: susza, zbyt wysoka temperatura etc. – kiedy to roślina nie jest w stanie pobrać „pokarmu” przez korzeń.

 

- To co jest równie ważne  a nawet ważniejsze to stosowanie preparatów dolistnych także prewencyjnie – czyli zanim wystąpią objawy na organach rośliny. Odżywianie prewencyjne  pozwala zachować wysoką jakość podczas całego okresu wzrostu – brak stresu spowodowanego już zaistniałymi niedoborami, które z reguły jak pojawią się na roślinie trwają już od kilku do kilkudziesięciu dni, a jak wiadomo każdy stres dla rośliny jest niekorzystny (zahamowanie wzrostu, pogorszenie jakości etc.) – dodaje Marek Smaszczyński. Aby dowiedzieć się w jakiej kondycji jest nasza plantacja można skorzystać np. z przenośnego Fluorymetru (takie urządzenia posiadają pracownicy firm nawozowych). Urządzenie w łatwy i szybki sposób jest w stanie pokazać jak „pracuje” roślina – indeks fotosyntezy oraz czego w danym momencie jej potrzeba (mikro i makroelementy) w efekcie możemy postawić trafną diagnozę co do nawożenia dolistnego – tak ważnego dla uzyskania wysokiej jakości warzyw.

 

- To co ma bardzo niekorzystny wpływ na jakość przechowalniczą, to nadmierna kumulacja azotanów w plonie. Niestety taka sytuacja zdarza się kiedy nawożenie nie jest prowadzone racjonalnie – m.in. zbyt duże dawki azotu wprowadzone za późno. Azotany mocno pogarszają jakość przechowalniczą, dlatego tak ważna jest próba ich obniżenia przed dostarczeniem do odbiorcy lub złożeniem do magazynu-przechowalni – podkreśla rolnik.

 

 

Nawożenie poprawia jakość podczas przechowywania

 

Przykładem przemyślanego i skutecznego nawożenia marchwi do przetwórstwa może być sposób w jaki stosuje nawozy Paweł Pliniewski z woj. kujawsko-pomorskiego.

 

- Na plantacji zastosowałem nawóz zawierający aminokwasy, glicynę-betainę oraz składnik zapewniający dobre odżywianie roślin oparty na adeninie. Po zastosowaniu nawozu na 21 dni przed zbiorami poziom szkodliwych azotanów w roślinach spadł o ponad 40%. Poza tym takie składniki pokarmowe jak azot, potas, tlenek wapnia czy beryl zapewniają warzywom wydajną syntezę cukrów i asymilatów, wzmocnienie epidermy i poprawę jędrności owoców – co ma korzystny wpływ na straty spowodowane m.in. odparowaniem, ograniczenie chorób przechowalniczych oraz wyższe parametry jakościowe (cukry, skrobia, brix). Działając w ten sposób mamy pewność że zmiany zachodzące w plonie podczas przechowania nie dadzą negatywnych skutków w postaci szybko rozprzestrzeniających się ognisk gnilnych i obniżeniu jakości plonu. Ważnym elementem przygotowującym do składowania plonu na długi okres jest także dostarczanie roślinie wapnia i mikroelementów – twierdzi Paweł Pliniewski.

 

Dla szybkiego i zdrowego rozwoju roślin podstawowe znaczenie ma również łatwa i szybka dostępność dla roślin stosowanych składników odżywczych, w tym aktywny transport systemiczny składników pokarmowych z gleby do organów wegetatywnych, aminokwasów i cukrów powstałych w procesie fotosyntezy. Nie bez znaczenia dla powstrzymywania procesów gnilnych zachodzących w roślinach podczas przechowywania ma intensywny wzrost systemu korzeniowego oraz zwiększenie wydajności procesu fotosyntezy.

 

- Niestety taka forma nawożenia jest u nas jeszcze ciągle za mało doceniana. Warto jednak przeprowadzić próby z preparatami dolistnymi na swoich plantacjach – jako pokazują doświadczenia stosunek nakładów na takie produkty w stosunku do zysków płynących z wyższej jakości przechowalniczej warzyw zwracają się kilkukrotnie. Proszę pamiętać żeby możliwy był zarobek na warzywach przechowalniczych trzeba je maksymalnie dobrze przygotować do trudnego okresu przechowywania – ceny takich warzyw podnoszą się w okolicach kwietnia-czerwca, a to czasami jedyny ratunek na niskie ceny panujące podczas zbiorów jesiennych, kiedy podaż przewyższa popyt – dodaje Paweł Pliniewski.

 

 

Trzeba pamiętać o wymaganiach warzyw

 

Producent warzyw, decydując się na przechowywanie swoich plonów, powinien znać wymagania roślin pod względem cech jakościowych, odmianowych i agrotechnicznych. Musi zwrócić szczególną uwagę na  zdrowotność. Zbigniew Długniewski z woj. łódzkiego w zeszłym sezonie przechowywał w chłodni oraz w przechowalni około 150 ton kapusty białej, 30 ton kapusty pekińskiej, 10 ton kapusty czerwonej oraz 120 ton marchwi. Natomiast buraki ćwikłowe przechowywał w kopcach.

 

- Wiadomo, że już po zbiorze następuje obniżanie jakości tych roślin i ubytki wagowe z powodu zachodzących procesów życiowych i utraty wody poprzez odparowywanie roślin w przechowalniach. Wiadomo żeby uprawa przyniosła producentowi korzyść finansowe, nie tylko ceny musiałyby mocno wzrosnąć szczególnie w skupie, ale również jakość sprzedawanego towaru musi być bardzo dobra. Dlatego do przechowywania wybieramy warzywa zdrowe, dobrej jakości i nieuszkodzone – tłumaczy Zbigniew Długniewski.

 

Zdrowe warzywa gwarantują rolnikowi właściwe przechowywanie. Wówczas nie rozwiną się choroby, takie jak: szara pleśń, czerń krzyżowych czy mokre gnicie bakteryjne. Istotnym elementem jest również wybór odmian, które są do tego przeznaczone, tzn. tych, które cechują się długą trwałością składowania.

 

- Warto wiedzieć, że do magazynowania nie nadają się odmiany wczesne. Jedynie czerwone buraki można przechowywać bez względu na to, czy są wczesne czy też późne – podkreśla rolnik.

 

Magazynowanie wymaga stałej temperatury

 

Duże znaczenie podczas przechowywania warzyw ma temperatura i wilgotność powietrza. Ważne jest utrzymywanie stałej temperatury przez cały okres magazynowania.

 

- Skoki temperaturowe powodują wzrost intensywności oddychania, pogorszenie jakości i skrócenie okresu składowania. Najlepsza temperatura do przechowywania warzyw to 0-10C. Jedynie warzywa ciepłolubne, czyli pomidory, ogórki, papryka nie powinny być ze względu na uszkodzenia chłodowe, przechowywane w tak niskiej temperaturze – wyjaśnia Zbigniew Długniewski. Natomiast przy temperaturze 1-70C i niskiej wilgotności dobrze przechowuje się cebula i czosnek. Warzywa korzeniowe mogą być składowane w warunkach wysokiej wilgotności i temperaturze 1-40C. Aby nie wysychały, warto ułożyć je w skrzynkach i przesypać piaskiem, który od czasu do czasu można polać niewielką ilością wody. Z kolei kapustę warto ułożyć w skrzyniach na warstwie słomy. Ziemniaki, buraczki czerwone i seler można przechowywać w przewiewnych workach.

 

- Istniejąca baza przechowalnicza w Polsce jest ciągle za mała i nadal znaczne ilości warzyw przechowywane są w kopcach, piwnicach i altanach. Najlepsze warunki przez cały okres przechowywania można zapewnić tylko w nowoczesnych chłodniach, przechowalniach z kontrolowaną atmosferą. Barierą są wysokie koszty budowy i eksploatacji takich obiektów. Warzywa tam przechowywane zachowują dobrą jakość i mogą być w przypadku produkcji na dużą skalę produktem konkurencyjnym na rynku – podkreśla rolnik.

 

Ważny jest termin zbioru i dojrzałość warzyw

 

Rolnik, chcąc przechowywać warzywa, musi o tym pamiętać na samym początku produkcji. Rośliny, przeznaczone do długotrwałego magazynowania, należy uprawiać na glebach lżejszych, wolnych od chorób i szkodników. Producent na takich plantacjach powinien też przestrzegać zasad odpowiedniego zmianowania. Trzeba także stosować regularną ochronę warzyw w czasie wegetacji.

 

- Wiadomo, iż cebula porażona przez mączniaka rzekomego wcześniej wyrasta w szczypior i korzenie, a zaatakowana przez zgniliznę szyjkową gnije podczas przechowywania nawet w  odpowiednich warunkach – mówi Zbigniew Długniewski. Ważne jest również nawożenie warzyw. Powinno ono być wykonane zgodnie z zaleceniami nawozowymi oraz wymaganiami pokarmowymi.

 

- Późne nawożenie dużymi dawkami azotu pogarsza  trwałość przechowalniczą.  Natomiast wyższe dawki fosforu i potasu wpływają korzystnie na warzywa – mówi rolnik. Trzeba zwracać uwagę na termin zbioru. Należy to robić podczas suchej, słonecznej i bezdeszczowej pogody. Cebula i czosnek muszą być wówczas dobrze dosuszone.

 

 

Stopień dojrzałości warzyw jest kolejnym ważnym czynnikiem. Najlepiej przechowują się warzywa wyrośnięte, ale nie przejrzałe. Zebrane za wcześnie lub za późno mają gorszą trwałość, np. warzywa korzeniowe wysiane w późnym terminie (II połowa maja lub początek czerwca) przechowują się lepiej i są mniej porażane przez choroby. Do magazynowania nie należy wybierać warzyw, które były narażone na przymrozki. Jedynie kapusta toleruje krótkotrwałe przymrozki. Jednak gdy wystąpią silniejsze i długotrwałe mrozy, taka kapusta nie nadaje się już do przechowywania.

 

Tab. Optymalne warunki przechowywania niektórych gatunków warzyw

Gatunek	Temperatura (°C)	Wilgotność względna powietrza (%)	Skład gazowy atmosfery		Wrażliwość na etylen	Okres Przecho-wywania
			%CO2	%O2
Brokuł	0	95-98	0-5	1-3	+++	2-10 tyg.
Cebula	0	65-75	2-5	2-3	+	8-12 mies.
Cebula siedmiolatka	0	98	5	2	-	4-6 tyg.
Cukinia	6-8	90-95	5-10	3-5	+	4 tyg.
Czosnek	0-1	60-70	5-10	0,5-5	-	4-9 mies.
Fasola szparagowa	5-10	95-98	3-10	1-5	+++	7-21 dni
Groch zielony	0	95-98	3	2	++	7-10 dni
Kalafior	0	95	2,5	3	++	2-10 tyg.
Kapusta głowiasta	0	90-95	5	2,5-5	+++	6-8 mies.
Kapusta pekińska	0-3	95-98	1-2,5	1-2	++	3-5 mies.
Marchew	0-1	95-98	3-4	2-3	+++	8-10 mies.
Ogórek	12-13	95-98	0-4	3-5	+++	10-14 dni
Pomidor (owoce zielone)	12-13	85-90	0-5	2-3	++	10-12 tyg.
Por	-1,5-0	95-98	5-10	1-3	+++	3-5 mies.
Rzodkiew	0-1	95-98	2-3	1-2	-	1-6 mies.
Rzodkiewka	0	95-98	2-3	1-2	++	5-7 dni
Sałata	0	95-98	0-3	1-3	+++	14-21 dni
Seler korzeniowy	0-1	95-98	2-5	2-3	-	6-8 tyg.
Seler naciowy	0	95-98	3-5	2-4	++	6-8 tyg.
Szparag	2	95-98	5-14	3-21	++	14-21 dni