Uprawa słonecznika jako płodozmianu zyskuje coraz większą grupę zwolenników, szczególnie w Polsce południowo-wschodniej i południowo-zachodniej, gdzie obserwujemy klimat nieco cieplejszy niż na pozostałych terenach naszego kraju. Nic w tym dziwnego, bo słonecznik to roślina dobrze znosząca przejściowe okresy suszy a do tego przyjemna w uprawie i zyskowna. Zapotrzebowanie na ziarna słonecznika jest coraz większe, a jak wskazują prognozy ekspertów, w przyszłym roku wzrośnie jeszcze bardziej.
Łatwy w uprawie i zyskowny
Słonecznik jest wciąż wśród rolników rośliną mało popularną w uprawie. W 2016 roku uprawiany na ziarno stanowił zaledwie 0,16% całości upraw roślin oleistych, zajmując ostatnie miejsce za lnem (0,37%), makiem, gorczycą, soją i innymi (1,50%), rzepakiem i rzepikiem jarym (8,46%) oraz rzepakiem i rzepikiem ozimym (89,52%). Według danych GUS powierzchnia uprawy słonecznika na ziarno wyniosła w 2015 roku 1341 ha, a w 2016 - 2063 ha. To wciąż niewielkie wartości, zważywszy na korzyści, które ze sobą niesie uprawa słonecznika.
- Siew słonecznika to dobry płodozmian dla rolników oraz dobry rodzaj uprawy na słabsze gleby – czwartej lub piątej klasy bonitacyjnej. Może być doskonałym zmianowaniem na przykład dla upraw kukurydzy, okopowych, strączkowych, motylkowatych z trawami oraz dla zbóż. Słonecznik wkomponowuje się dobrze w termin prac polowych, bo dojrzewa po żniwach pszenicy a przed żniwami kukurydzy, dzięki czemu rolnik rozkłada sobie rodzaj i tempo prac – wyjaśnia Andrzej Schodowski, kierownik działu zaopatrzenia w surowce CEDROB Pasze. – Uprawa słonecznika nie wymaga też dodatkowych nakładów finansowych na sprzęt, wręcz przeciwnie pozwala maszynom takim jak siewnik czy kombajn pozostawać dłużej w użyciu i czerpać z nich większą korzyść finansową. Uprawiając słonecznik nie musimy liczyć się z dużymi kosztami przeznaczanymi na nawożenie, zwłaszcza, że dziś nawozy co roku są średnio o 10 % droższe. Plon z ha to od 2,5 do 4 t. średnia cena zakupu za ostatnie 2-3 lata to ok 1350 zł/ t. Nakłady na 1 hektar to ok 1500 zł, co daje satysfakcjonujący zysk z hektara.
Niewątpliwą zaletą słonecznika jest jego wytrzymałość na przymrozki do – 4 st. C i odporność na przejściowe okresy suszy. By oczekiwać powodzenia uprawy, podobnie, jak w przypadku innych roślin musimy dobrze przemyśleć właściwy dobór rejonu, gleby, przygotowania pola pod zasiew, nawożenia czy redukcji chwastów. Mówiąc o opłacalności uprawy, warto wiedzieć, że ponad 20 ha to graniczna powierzchnia dająca zysk. W przypadku mniejszych plantacji, istnieje duże ryzyko, że dzikie ptactwo w dużym stopniu ją zniszczy.
Zagrożenia mniejsze niż u innych roślin oleistych
Oprócz dzikich ptaków słonecznikowi może zagrażać też kilka gatunków owadów, między innymi błyszczka jarzynówka, drutowce, miniarki, mszyce, omacnica słonecznikówka, pędraki, ptaki, rolnice a także ślimaki czy zmieniki. Jednak to wciąż dużo mniej zagrożeń niż w przypadku innych roślin oleistych, w tym rzepaku.
Decydując się na uprawę słonecznika trzeba pamiętać, by starannie przygotować glebę ze względu na punktowy wysiew nasion. Orkę siewną powinno się przeprowadzić zimą na głębokość 22- 25 cm. Natomiast wiosną pole należy zwłókować, zbronować lub przeprowadzić niezbyt głęboką uprawkę agregatem. Jeśli gleba na której wysiewamy słonecznik jest uboga w potas należy pamiętać o uzupełnianiu go w ilości 240 kg/ha, ponieważ słonecznik pobiera z gleby bardzo duże ilości tego pierwiastka. Niedobór potasu doprowadza do braku sztywności łodyg, co może skończyć się złamaniami i realnymi stratami podczas zbioru kombajnem.
Wskazanym jest, by uprawa słonecznika na tym samym polu nie była prowadzona częściej niż co 4 lata, po to aby ograniczyć ilość nagromadzonego inokulum. Inokulum to grzyby bytujące na resztkach pożniwnych, samosiewach i chwastach oraz jako formy przetrwalnikowe. Żywotność inokulum jest odwrotnie proporcjonalna do długości przerwy w uprawie na danym polu.
Słonecznik najlepiej zbierać chwilę po osiągnięciu przez niego dojrzałości, po to by w jak największym stopniu ograniczyć straty powstałe przez działalność ptactwa i chorób.
Słonecznik jako źródło energii
Słonecznik stosowany w paszy zdecydowanie podnosi jej energetyczność. Nasiona słonecznika zawierają bowiem dużo tłuszczu (do 35%) oraz białko. Są też bogatym źródłem mikro i makroelementów, witaminy E oraz aminokwasów, między innymi izoleucyny, leucyny, lizyny,metioniny, tyrozyny, tryptofanu, waliny, argininy, czy kwasów asparaginowego i glutaminowego.
