Ile zostało azotu w glebie przed wiosną i jak to sprawdzić?

Nawożenie azotowe stało się zbyt dużym nakładem, aby stosować je „na oko”. Jedynym sposobem, aby zastosowany nawóz precyzyjnie pokrywał potrzeby azotowe roślin, jest wcześniejsze wykonanie badań gleby na jego zawartość. W ten sposób unikniemy nadmiernego nawożenia, jeśli zawartość azotu w glebie jest wysoka lub uzyskamy większe plony, uzupełniając poziom składnika do wymagań roślin. Badania należy wykonać jeszcze przed nadejściem wiosny, biorąc pod uwagę czas oczekiwania w laboratorium.

Zawartość azotu w glebie, w przeciwieństwie do pozostałych składników, ulega dużym wahaniom w zależności od pory roku i przebiegu pogody. Nie ma dwóch lat, w których poziom zawartości azotu mineralnego byłby taki sam, tuż przed startem wegetacji. Przede wszystkim ma na to wpływ przedplon, ilość pozostawionych resztek pożniwnych, przebieg temperatur i opadów od jesieni do wiosny. Zakres jego zawartości jest bardzo szeroki, bo może się wahać od kilku do nawet kilkuset kilogramów azotu mineralnego na hektar. Doświadczenie i znajomość pola mogą pomóc zawęzić prognozę jego zawartości, ale to wciąż wróżenie z fusów. Wykonanie badania da nam precyzyjną odpowiedź na to, ile azotu znajduje się w glebie, co pozwoli obliczyć dawkę nawozu niezbędną do wysiania. Badanie na zawartość azotu przeprowadza się z dwóch warstw gleby– od 0-30cm i 31-60 cm i kosztuje 28,12 złotych za próbkę (łącznie za dwa poziomy) w Okręgowych Stacjach Chemiczno-Rolniczych. Na jedną próbkę oddaną do laboratorium powinna się składać gleba pobierana z kilku miejsc, z powierzchni nie większej niż 4ha. W ten sposób można wyznaczyć zawartość azotu na całym polu, z przestrzennym ich zróżnicowaniem. Można także wykonać próby tylko z kilku miejsc na polu, aby mieć rozeznanie co do średniej zawartości azotu w glebie w danym roku. Coraz więcej firm świadczy kompleksowe usługi poboru próbek z pól za pomocą samochodów lub quadów z sondami do poboru próbek i tworzeniem map graficznych i aplikacyjnych do zmiennego nawożenia. Tutaj stawki i całkowity koszt mapowania pola jest większy, ale pozwoli także bardzo precyzyjnie aplikować nawozy, obniżając tym samym koszty nawożenia lub podnosić zyski z uprawy.

Jakie są źródła azotu w glebie i gdzie występują jego straty

W glebie znajduje się bardzo dużo związków zawierających azot, lecz nie wszystkie jego formy są dostępne dla roślin. „Uwięziony” azot w resztkach pożniwnych w postaci np. białek, aminokwasów, najpierw musi ulec mineralizacji do form amonowych lub azotanowych. Dzieje się to za sprawą przemian chemicznych i biologicznych. Dlatego w badaniach gleby na zawartość azotu mineralnego uwzględnia się zawartość jonów NO₃^- i NH₄⁺. Są to związki, które mogą zostać pobrane przez rośliny po ruszeniu wegetacji. Ilość tych związków zależy od tego, ile źródeł azotu organicznego było w glebie (np. obornik, resztki pożniwne, obumarłe organizmy), oraz tego w jakim tempie przebiegała mineralizacja, czyli rozkład tych źródeł. To z kolei zależy od aktywności mikrobiologicznej gleby oraz przebiegu pogody. Dotychczasowy przebieg aury sprzyjał bardzo aktywnej mineralizacji resztek. Dość wysokie temperatury jesienią i zimą nie hamowały aktywności mikroorganizmów i przemian chemicznych. Z tego powodu, jeśli źródeł do rozkładu było dużo, w tym roku możemy się spodziewać wysokiej zawartości azotu mineralnego w glebie.

Fot.1. Przebieg aury w miesiącach jesiennych i zimowych determinuje ilość dostępnego azotu dla roślin wiosną

Gdyby jednak jesień była zimna, a zima mroźna, wówczas mineralizacja w tym okresie byłaby niewielka i ruszyła dopiero ciepłą wiosną, co skutkowałoby niewielkimi zapasami azotu dostępnego dla roślin na starcie wegetacji. Niestety ciepły i deszczowy przebieg aury w okresie spoczynku roślin oprócz szybkiej mineralizacji azotu sprzyja także jego wymywaniu. Dlatego tak ważne jest wykonanie tego badania tuż przed ruszeniem wegetacji, aby mieć pojęcie o aktualnym stanie azotu w glebie. Możliwe jest jednak wykonanie tego badania teraz, kiedy gleba nie jest zamarznięta, a obłożenie laboratoriów jest mniejsze. W takim wypadku należy pamiętając jednak że zawartość azotu może się skurczyć o kilka procent do momentu startu wegetacji, jeśli nastąpią obfite opady. Źródłem azotu w glebie jest także nawożenie, którego nie wykorzystała roślina przedplonowa, na przykład na skutek niższego plonu niż ten na który obliczane było nawożenie.

Jak pobierać próbki do analizy

Pobieranie próbek gleby do badań wygląda podobnie niezależnie od tego, czy pobieramy je na zawartość podstawowych składników i pH czy na zawartość azotu. Zasadnicza różnica w pobieraniu gleby polega jednak na głębokości z jakiej ją pobieramy oraz jak przechowujemy próbki przed badaniem. Wyznaczenie powierzchni, z której będziemy pobierać próbki powinno odbywać się na podstawie znajomości pola lub przeprowadzenia analizy zmienności gleby. Należy zapewnić reprezentatywność, tak aby na jedną próbę zbiorczą składało się kilka miejsc o podobnej strukturze gleby, gdzie osiągamy podobne wydajności, z powierzchni łącznej nie większej niż 4 ha. W wyznaczonych miejscach za pomocą świdra lub laski Egnera pobieramy najpierw glebę do głębokości 30 cm, a następnie w tym samym otworze pobieramy profil gleby od 31 do 60 cm. Z tego powodu, nieodpowiednim narzędziem do pobierania prób gleby będą szpadle i łopatki.  Tak pobrane próbki gleby z kilku miejsc, mieszamy razem oddzielnie z poziomu do 30 cm i osobno dla 31-60 cm i po około 500g gleby umieszczamy w workach strunowych i opisujemy numerem pola, próby i głębokością pobierania. Tak przygotowane próby należy niezwłocznie przekazać do laboratorium, najlepiej w ciągu jednego - dwóch dni, uprzednio przechowując je w lodówce lub zamrażarce. Nie wolno przechowywać pobranych próbek gleby w ciepłych miejscach, ponieważ zaczną działać procesy mineralizacyjne, i otrzymamy nieprawidłowe wskazania dostępnego azotu w glebie.

Fot.2. Wyniki badań na zawartość azotu w glebie wskażą nam ilość poszczególnych form w próbce, jak i wartość przeliczoną na hektar.

Jak obliczać dawkę nawożenia na podstawie wyników badań?

Posiadając już wyniki zawartości azotu mineralnego w glebie, możemy przystąpić do wyznaczania wielkości nawożenia. Musimy zacząć od wyznaczenia potrzeb pokarmowych rośliny, a następnie oszacować dotychczas pobraną ilość składnika. Wszystko to trzeba odnieść do wartości średnich zawartości azotu dla danej kategorii agronomicznej gleby, ponieważ roślina nigdy nie pobierze azotu „do zera” a potrzebny jest także zapas w przypadku dobrego przebiegu aury, pozwalającego na osiągnięcie plonów wyższych niż zakładane. Załóżmy, że badania wykonywaliśmy na plantacji pszenicy ozimej, której średnie plony w gospodarstwie wynoszą 8,0 t/ha. Do zbudowania jednej tony ziarna wraz z towarzyszącą słomą, pszenica potrzebuje około 26 kg azotu/ha. Przy plonie 8,0 t/ha daje nam to potrzeby w wysokości 208 kg N/ha. W trakcie jesiennej wegetacji, osiągając fazę 3-4 rozkrzewień pszenica pobrała około 30 kg N/ha. Pozostałe potrzeby roślin wynoszą więc około 178 kg N/ha, jeśli rośliny nie ulegną nadmiernemu uszkodzeniu zimą.

Tab.1 Tabela korekcyjna dawek azotu po badaniach gleby

Wyniki pobranej gleby wskazały nam zawartość 105 kg N/ha, na glebie średniej. Chcąc skorygować dawkę w dół, z powodu bardzo dużej zawartości azotu należy od otrzymanego wyniku z laboratorium odjąć górną wartość ze średniego zakresu zawartości dla danej kategorii gleby. W tym przypadku wygląda to tak: 105 kg/ha – 90 kg/ha = 15 kg/ha. Planowaną dawkę nawożenia azotowego możemy więc zmniejszyć o 15 kg N/ha. Całkowita zastosowana dawka azotu w pszenicy powinna wynieść więc: 178 kg/ha – 15 kg/ha = 163 kg N/ha.

Jeśli otrzymany wynik z laboratorium mieści się w wartościach średnich dla danej gleby, wówczas wyliczaną dawkę pozostawiamy bez zmian. Jeśli okaże się, że zawartości azotu w glebie są niskie lub bardzo niskie, wówczas należy podwyższyć nawożenie, dodając do zaplanowanego nawożenia różnice pomiędzy wynikiem z laboratorium, a dolnym zakresem wartości średnich dla danej kategorii gleb.

Autor: Radek Nowicki

Pasjonat rolnictwa i nauki. Łączę oba te zainteresowania pracując w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym jako Specjalista ds. Doświadczalnictwa, oraz ucząc się w Szkole Doktorskiej UTP w dyscyplinie Rolnictwo i Ogrodnictwo. Tematem, którym się zajmuję to nowinka w postaci grochu ozimego i jego mieszanek z zbożami. Szczególnie interesuje mnie uprawa roślin, coraz dokładniejsze poznawanie i wyjaśnianie ich potrzeb. Dążę do tego, aby nauka ułatwiała pracę rolnikom, wskazywała nowe kierunki działań przynosząc zyski im i środowisku.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.   Wszystkie artykuły autora

Najnowsze artykuły autora:

• Pogoda sprzyja wcześniejszemu porażeniu przez zgniliznę twardzikową
• Zabieg T1 nie zawsze ze skracaniem
• Szkodliwe przymrozki w czasie zabiegów chemicznych
• Ostrożnie z regulacją zbóż
• Z siewami jarych nie ma co czekać