Stosowanie nawozów zawierających azot jest od kilku lat pod ścisłą kontrolą, aby zapobiegać zanieczyszczeniu środowiska naturalnego. Wiąże się to z ograniczeniem w terminach aplikacji wszelkich nawozów, które posiadają w swoim składzie ten pierwiastek, jednak konkretne daty są różne dla poszczególnych regionów i typów produktów, mogące ulegać przesunięciu po wystąpieniu niekorzystnych warunków atmosferycznych.
Program działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobiegania dalszemu zanieczyszczeniu obowiązuje od 2018 roku ze zmianami wprowadzonymi dwa lata później. Oprócz warunków przechowywania nawozów naturalnych, sposobów i dawek stosowania, oraz dokumentacji realizacji programu szczegółowo opisano terminy, kiedy możliwa jest ich aplikacja na polach uprawnych. Dodatkowym utrudnieniem jest fakt, że część gmin w Polsce jest objęta innymi terminami niż obowiązujące dla większości kraju. Pełen wykaz terenów, na których zmieniony jest czas na stosowanie nawozów mineralnych i naturalnych płynnych zawierających azot znajduje się w obszernym załączniku do Programu w Dzienniku Ustaw (Dz.U. 2020 poz. 243). Są to środowiska gmin mniej lub bardziej narażone na zanieczyszczenie azotem przez specyficzne ukształtowanie terenu lub bardzo cenne przyrodniczo regiony. Odchylenia od standardowego terminu kończącego możliwość stosowania nawozów azotowych nie jest duża i wynosi 5 dni przed i 5 dni po 20 października w zależności od położenia danej gminy. Najpopularniejszy nawóz naturalny - obornik można stosować w całym kraju na gruntach ornych do 31 października. Dłuższy termin na zastosowanie nawozów azotowych jest w uprawach trwałych i wieloletnich, które zmniejszają szanse na nadmierne skażenie środowiska. Tam nawozy azotowe sztuczne oraz naturalne płynne można stosować do końca października, a nawozy stałe takie jak np. obornik czy komposty do 30 listopada.
Tab. Terminy stosowania nawozów azotowych. (źródło-(Dz.U. 2020 poz. 243)
Pogoda i późne uprawy mogą usprawiedliwić
Program dopuszcza jednak pewne odstępstwa od podanych terminów w przypadku wystąpienia trudnych warunków pogodowych jak na przykład ulewy. Zbyt uwilgotniona gleba, a także niekorzystna pogoda uniemożliwiająca zbiór plonów lub utrudniająca zastosowanie nawozów naturalnych, może być powodem do wydłużenia terminu ich zastosowania aż do 30 listopada. Co ważne, ustawodawca regularnie o tym przypomina na oficjalnych stronach, zaznaczając, że gwałtowne zjawiska naturalne często mają charakter lokalny, dlatego to do rolnika należy decyzja czy może w listopadzie zastosować obornik. Dodatkowo nie nakłada się obowiązku udokumentowania wystąpienia niekorzystnych zjawisk pogodowych.
Istnieje także druga sytuacja, w której możemy zastosować nawozy wieloskładnikowe zawierające azot, jednak w dawce nieprzekraczającej 30 kg N/ha. Dotyczy to nawożenia pod uprawy siane po późno zbieranych przedplonach. Do takich należą buraki cukrowe czy kukurydza na ziarno. W tym przypadku trzeba jednak dobrze udokumentować datę zbioru późnej uprawy, termin i dawki zastosowanego nawozu, oraz termin siewu kolejnej uprawy. Dzięki temu wyłączeniu, możemy wysiać nawóz startowy NPK np. pod pszenicę ozimą do 21 grudnia.
Fot. Pogoda uniemożliwiająca zastosowanie nawozów naturalnych wcześniej pozwala warunkowo zaaplikować je do 30 listopada.
Warto zapobiegać stratom z nawozów naturalnych
Nawożenie gnojowicą czy obornikiem obarczone jest bardzo dużym ryzykiem strat azotu przy zbyt długim zwlekaniu z mieszaniem ich z glebą. Trzeba o tym pamiętać szczególnie teraz, kiedy każdy kilogram azotu jest na wagę złota. Już jednodniowa zwłoka w przykryciu obornika lub gnojowicy glebą wiąże się ze stratą do 70% amoniaku. Dlatego tak ważne jest, aby jak najszybciej stosować uprawę po nawożeniu naturalnym, a w przypadku nawozów płynnych najlepiej używać aplikatora. Pozwoli to zmniejszyć straty gazowe azotu do maksymalnie 30%.
