USD -
4.0276
EUR -
4.3198
GBP -
5.0427
DKK -
0.5792
Mangan stanowi ważny mikroelement dla większości roślin rolniczych w Polsce. Jest to jeden z niewielu składników, na którego dostępność ma wpływ także odpowiednia agrotechnika. Siew w nieprawidłowo przygotowane stanowisko może być powodem słabego rozwoju zbóż od samego początku. Nawożenie manganem ma bardzo duże znaczenie na dobrych stanowiskach.
Pierwiastek wielkiej wagi
Mikroelement ten jest potrzebny roślinom między innymi do prawidłowego przebiegu fotosyntezy oraz przemian pobranego azotu. W gospodarce azotowej bez niego nie zajdzie prawidłowo redukcja azotanów do form amonowych i produkcja aminokwasów. Uaktywnia on enzymy odpowiedzialne za przemianę materii i powstawanie chlorofilu. Ma też dobroczynny wpływ na ochronę przed chorobami roślin. Dobre zaopatrzenie roślin i gleby w mangan uodparnia buraki na chwościka, ziemniaki na parcha, a zboża na choroby podstawy źdźbła i mączniaka. Należy jednak pamiętać, że tylko profilaktyka może pomóc chronić rośliny, bo zastosowanie manganu po fakcie, nie przyczyni się do zwalczenia chorób. Pobieranie fosforu przez rośliny silnie koreluje z manganem, dlatego przyczynia się przez to do prawidłowego rozwoju korzeni. Mangan wpływa także na wzrost i pokrój rośliny. Dzięki niemu prawidłowo zachodzi synteza lignin oraz wydłużanie się komórek, przez co rośliny są odporniejsze na uszkodzenia mechaniczne przez wiatr czy silne ulewy. Badania wykazują, że rośliny luksusowo zaopatrzone w mangan przez zimą, znacznie lepiej znoszą chłody i ryzyko ich wymarznięcia jest znacznie obniżone. Także stosując wysokie nawożenie azotem powinniśmy zadbać o odżywianie azotem. W ten sposób znacznie zwiększymy jego wykorzystanie, oraz przyczyni się to do wyższej zawartości białka w nasionach. Z kolei w rzepaku zwiększa on zawartość oleju, bo pierwiastek ten wpływa także na syntezę kwasów tłuszczowych. Ziemniaki są kolejną rośliną, która pozytywnie reaguje na dolistne nawożenie manganem. Za jego sprawą w bulwach wzrasta zawartość witaminy C i kwasu cytrynowego, co zapobiega ich ciemnieniu.
Konieczny na zadbanych polach
Wydawać by się mogło, że troszcząc się o jak najlepiej o pole, regularnie wapnując, dbając o zasobność w makroskładniki i stosując dobrą agrotechnikę rośliny powinny rozwijać się bez żadnych przeszkód. Niestety można powiedzieć, że na dobrze prowadzonych plantacjach niedobory manganu wbrew pozorom pojawiają się najczęściej. Wszystko przez szczególne wymagania co odczynu gleby. Nie może być on ani za niski, ani szczególnie wysoki. W pierwszym przypadku, przy pH poniżej 5,3 jego przyswajalność i koncentracja w glebie jest tak wysoka, że staje się on toksyczny dla roślin. Jednak w sytuacji, gdy odczyn gleby jest wyższy od 6,2 zaczynają się problemy z jego pobieraniem. Widzimy zatem, że okienko optymalnego pobierania manganu jest bardzo wąskie, w dodatku poniżej optymalnych potrzeb roślin rolniczych. Dlatego, konieczne jest jego prewencyjne stosowanie w wysoko plonujących roślinach. Problemy z jego pobieraniem często także występują w pierwszym roku po wapnowaniu lub przez dłuży okres przy przewapnowaniu gleb. Podwyższenie pH oraz wysoka koncentracja antagonistycznych pierwiastków magnezu i wapnia uniemożliwiają prawidłowe pobranie manganu przez rośliny.
Niedoborom manganu sprzyja także siew w zbyt pulchną glebę. Nieprawidłowe przygotowanie stanowiska, może skutkować słabym wzrostem zbóż. Nieprawidłowość ta jest widoczna bardzo szybko, bowiem w fazie 2-4 liści rośliny są rachityczne, żółte i wyraźnie mniejsze niż na ujeżdżonych poprzeczniakach, lub po śladach ciągnika, gdzie gleba jest zagęszczona.
Fot. 2. Sygnały o problemach w pobieraniu manganu sygnalizują prawidłowo rozwijające się rośliny w miejscach z bardziej zagęszczoną glebą.
Także susza drastycznie pogarsza pobranie manganu. Połączenie tego czynnika z nadmiernym rozluźnieniem gleby będzie skutkowało poważnymi konsekwencjami dla rozwoju roślin.
Zapotrzebowanie na mangan
Wszystkie rośliny rolnicze wykazują silną reakcję na niedobory, lecz najbardziej cierpią z tego powodu zboża i ziemniaki. Powodem jest ich niezbyt dobrze i płytko rozwinięty system korzeniowy, który podczas susz nie jest na tyle wydolny, aby pobierać odpowiednie ilości składników. Zboża plonujące na poziomie 7 t/ha potrzebują 500-800 g manganu/ha. Szczególnie dużo manganu pobiera owies, nawet dwukrotnie więcej niż pszenica i pszenżyto. Ziemniaki przy plonie 40 t bulw z hektara potrzebują nieco mniej, bo około 300-500 g manganu, ale bardzo pozytywnie reagują na jego dostarczanie. Pozostałe rośliny często potrzebują nie mniej manganu, ale za sprawą różnych właściwości lepiej sobie radzą z jego pobieraniem. Niemniej jednak każda z nich za sprawą dolistnego nawożenia manganem lepiej wykorzysta swój potencjał plonowania, szczególnie w stresowych warunkach takich jak susza. Tym bardziej, że u pozostałych roślin niedobory w pierwszej fazie przebiegają bezobjawowo dla oka, a ujawniając się w późniejszym okresie jest już niestety za późno na efektywną reakcję. Przeciętnie plonujący rzepak wymaga około 400-500 g manganu, lecz stosunkowo rzadko występują jego niedobory ze względu na dobrze rozwinięty system korzeniowy i zdolność do zakwaszania najbliższego otoczenia korzeni, co sprzyja pobieraniu mikroelementów. Burak to roślina o największym apetycie na mangan, bo przy plonie 60 t/ha potrzebuje go nawet w ilości 1500g/ha. Kukurydza ma podobne potrzeby na mangan jak ziemniaki.
Objawy niedoborów
Mangan jest pierwiastkiem o gorszej mobilności w roślinie i przez to jego niedobory widoczne są najpierw na młodszych liściach. Niestety jego braki można bardzo łatwo pomylić z niedoborami magnezu i siarki, bo objawy są bardzo podobne. Wówczas musimy opierać się na towarzyszących zjawiskach i analizować takie czynniki jak odczyn gleby, stan uwilgotnienia gleby czy napowietrzenie gleby. Gdy roślinom brakuje manganu między żyłkami liści powstają jasnozielone lub żółte nieregularne przebarwienia. Na takiej marmurkowatości mogą pojawiać się ciemnobrązowe martwicze plamki. U kukurydzy, oprócz wspomnianych przebarwień, podobnych w tym gatunku do niedoborów cynku można zaobserwować gorsze wypełnienie kolby ziarnem. Najczęściej dotyczy to czubków, ale zdarzają się też ziarniaki o nieregularnej wielkości i powyginane kolby. U ziemniaków pojawiają się chlorozy stożków wzrostu i najmłodszych liści, a także brązowe plamy, które zasychają. Pokrój roślin jest krzaczasty, a kwitnienie opóźnione. Natomiast u buraków niedobory manganu ujawniają się w postaci marmurkowatych przejaśnień na liściach, które mogą się zwijać. Barwne zmiany na liściach mogą z czasem zasychać, a w ich miejscu pojawią się dziury.
Fot. 3: Objawy niedoborów manganu łatwo pomylić z brakami magnezu, siarki lub cynku
Dokarmianie manganem
Ze względu na kapryśne wymagania manganu na warunki glebowe, uzupełnia się go dolistnie. U zbóż powinno się odbywać za pomocą siarczanu manganu, jego chelatów lub wieloskładnikowych środków z jego zawartością. Odbywać się to powinno co najmniej dwu- a najlepiej trzy-krotnie w ciągu wegetacji. Pierwszy moment to faza 4-8 liści jesienią, aby poprawić zimotrwałość, następnie wiosną, tuż przed intensywnym wzrostem, czyli w fazie pierwszego kolanka. Warto też zastosować go w fazie liścia flagowego, bo wtedy najczęściej pojawiają się susze i jego pobranie z gleby może być gorsze, co wpłynie na słabsze wypełnianie ziarna. U rzepaku wystarczy dwukrotne prewencyjne nawożenie. Stosować można je przy okazji jesiennej i wiosennej regulacji pokroju. Nawożenie manganem ziemniaka, możemy przeprowadzić dwukrotnie, ze względu na jego bujne ulistnienie i dużą powierzchnią adsorpcji. Pierwsze dokarmienie w momencie zakrywania międzyrzędzi, a drugie na początku kwitnienia pozwolą na odpowiednie odżywienie ziemniaków. Jeśli w kukurydzy zdecydujemy się na jeden zabieg dokarmiania dolistnego powinniśmy go wykonać tak późno jak pozwoli nam to wykonać oprysk bez niszczenia roślin. Większa powierzchnia liści pozwoli wchłonąć roślinom znacznie więcej składników, ma to szczególne znaczenie przy tak szerokich międzyrzedziach i niewielkiego pokrycia gleby we wczesnych fazach rozwojowych. Należy pamiętać, że zastosowane dawki powinny nieco przekraczać wymagania roślin, bo nie cały zastosowany preparat trafi na liście, a także przyswajalność nie jest stuprocentowa.
