W ubiegłym tygodniu pojawił się na stronach sejmowych projekt ustawy o Funduszu Ochrony Rolnictwa, którego celem jest stworzenie możliwości prawnych gwarantujących producentom rolnym rekompensatę z tytułu utraty przychodów z prowadzonej przez nich działalności rolniczej w przypadku upadłości nabywców produktów rolnych. W projekcie ustawy proponuje się utworzenie Funduszu, a także uregulowanie zasad jego finansowania. Ze środków Funduszu będą wypłacane rekompensaty producentom rolnym w przypadku braku zapłaty za zbyte produkty rolne do podmiotu prowadzącego działalność w zakresie skupu, przechowywania lub przetwórstwa produktów rolnych i który stał się niewypłacalny.
Zawarte w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2022 r. poz. 931) przepisy, zgodnie z którymi zryczałtowany zwrot podatku zwiększa u nabywcy produktów rolnych kwotę podatku naliczonego w okresie rozliczeniowym, w którym dokonano zapłaty pod warunkiem, że:
1) nabycie produktów rolnych jest związane z dostawą opodatkowaną,
2) zapłata należności za produkty rolne, obejmująca również kwotę zryczałtowanego zwrotu podatku, nastąpiła na rachunek bankowy rolnika ryczałtowego lub na jego rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, której jest członkiem,
3) w dokumencie stwierdzającym dokonanie zapłaty należności za produkty rolne zostaną podane numer i data wystawienia faktury potwierdzającej nabycie tych produktów albo na fakturze potwierdzającej zakup produktów rolnych podano dane identyfikacyjne dokumentu stwierdzającego dokonanie zapłaty nie gwarantują uzyskania zapłaty przez producentów rolnych za sprzedane produkty rolne w sytuacji ich niewypłacalności.
Odzyskanie należności za sprzedane produkty rolne nie zawsze jest także możliwe w wyniku postępowania upadłościowego prowadzonego w trybie przepisów Prawa upadłościowego, pomimo, iż w świetle tych przepisów należności rolników z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego należą do pierwszej kategorii należności podlegających zaspokojeniu z funduszów masy upadłości. Zatem zachodzi potrzeba wprowadzenia rozwiązań systemowych umożliwiających producentom rolnym uzyskanie rekompensat w celu kontynuowania przez nich produkcji rolnej, spłaty ciążących na nich zobowiązań lub kredytów oraz na zaspokojenie bieżących potrzeb życiowych rodziny.
Fundusz Ochrony Rolnictwa będzie wyodrębnionym rachunkiem bankowym administrowanym przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR). Do dysponowania środkami Funduszu będzie ustawowo upoważniony KOWR. KOWR będzie również zapewniał obsługę prawną oraz techniczno-biurową Funduszu, ustalał finansowy Funduszu oraz opracowywał sprawozdanie z jego realizacji. Do wpłat na Fundusz w wysokości 0,25% wartości netto nabywanych produktów rolnych obowiązane będą podmioty skupujące produkty rolne w celu ich przechowywania, obrobienia, przetworzenia lub dalszej odsprzedaży. Zgodnie z Ordynacją podatkową, jeżeli podmiot sam określa wysokość zobowiązania to powinien wykazać te dane w deklaracji. Podmiot, składając deklarację będzie na podstawie danych zawartych w deklaracji rejestrowany automatycznie w systemie księgowym i będzie dla tego podmiotu tworzone jego konto rozliczeniowe. Dane pochodzące z deklaracji i wpłat na rachunek Funduszu będą podstawą do prowadzenia rozliczeń podmiotu, w tym określania zaległości podmiotu względem Funduszu.
O rekompensatę ze środków Funduszu producent rolny będzie mógł się ubiegać w razie niemożności zaspokojenia należności za zbyte produkty rolne przez podmiot, który jest niewypłacalny. Rekompensata będzie przyznawana w drodze decyzji dyrektora oddziału terenowego Krajowego Ośrodka właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę producenta rolnego, wydanej w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja stała się ostateczna. Rekompensata będzie wypłacana jako iloczyn określonej przez ministra właściwego do spraw rynków rolnych w drodze rozporządzenia procentowej stawki rekompensaty i sumy należności netto. Rozporządzenie ze stawką rekompensaty obowiązującą w danym roku będzie ogłaszane do dnia 31 maja.
KOWR przed przyznaniem rekompensaty ze środków Funduszu wystąpi do podmiotu, który jest niewypłacalny, o potwierdzenie braku wypłaty z tytułu należności za zbyte produkty rolne. Wniosek o rekompensatę producenci rolni będą składali do dyrektora oddziału terenowego KOWR właściwego ze względu na siedzibę producenta rolnego od dnia 1 lutego do dnia 31 marca roku następującego po roku, w którym ustalona została data niewypłacalności podmiotu lub w okresie od dnia 1 lutego do dnia 31 marca w drugim roku po roku, w którym ustalona została data niewypłacalności podmiotu. Proponuje się, aby datą niewypłacalności podmiotu była odpowiednio:
- data wydania postanowienia sądu upadłościowego lub restrukturyzacyjnego o ogłoszeniu upadłości podmiotu lub wszczęciu wtórnego postępowania upadłościowego,
- data wydania postanowienia sądu upadłościowego o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości,
- data wydania postanowienia sądu restrukturyzacyjnego o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego,
- data postanowienia sądu upadłościowego o umorzeniu postępowania upadłościowego,
- data wydania przez organ sądowy lub inny organ państwa członkowskiego UE lub państwa członkowskiego EFTA orzeczenia,
- data wydania przez sąd upadłościowy postanowienia o uznaniu zagranicznego postępowania upadłościowego,
- data wydania orzeczenia przez organ sądowy lub każdy inny właściwy organ państwa członkowskiego Unii Europejskiej, z wyłączeniem Danii, uprawniony do wszczęcia postępowania upadłościowego.
Niewypłacalność podmiotu ma miejsce również wtedy, gdy:
a) minister właściwy do spraw gospodarki wyda, na podstawie ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2022 r. poz. 470) decyzję o zakazie wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę zagranicznego w ramach oddziału, w przypadku gdy nastąpiło otwarcie likwidacji przedsiębiorcy zagranicznego, który otworzył oddział, lub przedsiębiorca ten utracił prawo wykonywania działalności gospodarczej,
b) organ ewidencyjny, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (Dz. U. z 2022 r. poz. 541) wykreśli podmiot będący osobą fizyczną z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w wynikuzgłoszenia o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej lub stwierdzenia trwałego zaprzestania wykonywania przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej,
c) organ prowadzący rejestr działalności regulowanej wyda decyzję o zakazie wykonywania przez podmiot działalności objętej wpisem do rejestru.
W terminie nie dłuższym niż dwa miesiące od daty niewypłacalności podmiotu – podmiot, który jest niewypłacalny, syndyk, lub inna osoba sprawująca zarząd nad majątkiem tego podmiotu będzie sporządzać i składać Dyrektorowi Generalnemu KOWR wykaz producentów rolnych wraz z kwotami należności netto za sprzedane produkty rolne w celu wypłaty rekompensat. Jeżeli z Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej nastąpi wykreślenie podmiotu będącego osobą fizyczną, która zmarła – do sporządzenia i złożenia dyrektorowi oddziału terenowego KOWR wykazu producentów rolnych wraz z kwotami należności netto za sprzedane produkty rolne zobowiązana będzie osoba sprawująca zarząd nad majątkiem. Jednocześnie podmiot, syndyk, lub inna osoba sprawująca zarząd nad majątkiem podmiotu będzie obowiązana do powiadomienia producentów rolnych wykazanych w wykazie o niewypłacalności podmiotu.
Jeżeli należności na rzecz producentów rolnych powstaną po dacie niewypłacalności podmiotu, który jest niewypłacalny – podmiot ten, syndyk lub inna osoba sprawująca zarząd nad majątkiem tego podmiotu obowiązana będzie do sporządzenia i złożenia Dyrektorowi Generalnemu KOWR wykazu uzupełniającego producentów rolnych wraz z kwotami netto należności za sprzedane produkty rolne. W przypadku nieprzekazania przez podmiot, który jest niewypłacalny, syndyka, lub inną osobę sprawującą zarząd nad majątkiem podmiotu wykazu producentów rolnych dyrektorowi oddziału terenowego KOWR oraz niepowiadomienia producentów rolnych – podmiot, który jest niewypłacalny, syndyk, lub inna osoba sprawująca zarząd nad majątkiem podmiotu obowiązana będzie do zapłaty na poczet Funduszu kary pieniężnej ustalanej w wysokości uzależnionej od okresu opóźnienia, jednak nie wyższej niż 10 000 zł. Kara, stanowiąca dochód Funduszu, będzie nakładana decyzją Dyrektora Generalnego KOWR.
Wypłata środków z Funduszu na rzecz producentów rolnych z tytułu braku zapłaty za dostarczone produkty rolne będzie powodować z mocy prawa przejście na KOWR wierzytelności do wysokości wypłaconych rekompensat. Koszty związane z odzyskiwaniem środków z tytułu wypłaconych rekompensat pokrywane będą ze środków Funduszu.
Do dochodzenia roszczeń z tytułu wypłaconych środków z Funduszu stosować się będzie odpowiednie przepisy dotyczące dochodzenia należności przez producentów rolnych. Należności te, jak i środki finansowe Funduszu będą ujmowane w księgach KOWR, jednakże nie będąc środkami publicznymi będą prezentowane pozabilansowo. Wydatki Funduszu nie będą mogły przekroczyć kwoty środków funduszu zgromadzonych na rachunku bankowym.
W związku z realizacją przez KOWR zadań w zakresie dysponowania środkami Funduszu proponuje się ustalenie kosztów realizacji tych zadań w wysokości 2,5% wpływów na rachunek Funduszu. Środki na pokrycie kosztów związanych z realizacją zadań przez KOWR będą określone w planie finansowym Funduszu na dany rok i w przypadku niewykorzystania przez KOWR w całości w danym roku tych środków będą one mogły być wykorzystane w kolejnych latach w przypadku zaistnienia takiej konieczności.
Mając na uwadze, iż przychody z produkcji rolnej nie są objęte podatkiem dochodowym, a także iż celem rekompensat jest zapewnienie kontynuowania działalności rolniczej proponuje się zwolnienie z podatku dochodowego od osób fizycznych kwot wypłaconych rekompensat na podstawie projektowanej ustawy.
Projekt ustawy zakłada dofinansowanie Funduszu w pierwszym roku jego funkcjonowania, tj. w 2023 r. w kwocie 100 mln zł ze środków budżetu państwa. Z tego powodu zostanie przedstawiony do notyfikacji Komisji Europejskiej jako program pomocy państwa..
