USD -
4.0688
EUR -
4.3316
GBP -
5.0615
DKK -
0.5805
W związku z wybuchem wojny na Ukrainie u wielu mężczyzn pojawia się obawa, czy nie zostaną nagle powołani do wojska. W niniejszym artykule zostaną omówione obowiązki obywateli w zakresie służby wojskowej w czasie pokoju, ogłoszenia mobilizacji oraz wojny.
Powszechnemu obowiązkowi obrony podlegają wszyscy obywatele polscy zdolni ze względu na wiek i stan zdrowia do wykonywania tego obowiązku.
Kwalifikacja wojskowa
Mężczyźni, którzy w danym roku kalendarzowym ukończą 19. rok życia są zobowiązani stawić się w określonym terminie i miejscu do kwalifikacji wojskowej. Dobrowolnie mogą na kwalifikację zgłosić się ochotnicy, w tym kobiety, do końca roku kalendarzowego, w którym ukończą 24. rok życia, niezależnie od posiadanych kwalifikacji i wykształcenia, jeżeli ukończyli co najmniej 18. rok życia.
Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia, wprowadzić w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny obowiązek stawienia się do kwalifikacji wojskowej osób, które w danym roku kalendarzowym ukończą co najmniej 18. rok życia, trwający do końca roku kalendarzowego, w którym te osoby ukończą 55. rok życia.
Orzekanie o zdolności do służby wojskowej
Leży w gestii komisji lekarskich. Zgodnie z § 17 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13 listopada 2009 r. w sprawie komisji lekarskich orzekających o stopniu zdolności do czynnej służby wojskowej osób stawiających się do kwalifikacji wojskowej przy określeniu zdolności osoby do czynnej służby wojskowej uwzględnia się wyniki badania stanu zdrowia osoby przeprowadzonego w toku kwalifikacji wojskowej, wyniki badań specjalistycznych, w tym psychologicznych (jeżeli osoba została skierowana na takie badania), wyniki obserwacji szpitalnej (jeżeli osoba została skierowana na taką obserwację), informacje medyczne zawarte w dokumentacji medycznej.
W art. 30 a ustawy wyodrębniono cztery kategorie zdolności do czynnej służby wojskowej. Osoby objęte kategorią A są zdolne do wszelkiej czynnej służby wojskowej, kategorią B są czasowo niezdolne, ale rokują odzyskanie zdolności, kategorią D są niezdolne do czynnej służby w czasie pokoju, z wyjątkiem niektórych stanowisk służbowych przeznaczonych dla terytorialnej służby wojskowej, kategorią E są trwale i całkowicie niezdolne do służby w czasie pokoju oraz w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny.
Rejestracja obywateli
Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy obywatele polscy, którzy ukończyli 18. rok życia podlegają rejestracji. W razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny rejestracją mogą zostać objęte również inne osoby.
Kryterium wiekowe
Obowiązkowi służby wojskowej podlegają obywatele polscy, począwszy od ukończenia 18. roku życia do końca roku kalendarzowego, w którym ukończą 55. rok życia, a posiadający stopień podoficerski lub oficerski 63. rok życia.
Obowiązkowi służby wojskowej nie podlegają jednak osoby, które zostały uznane ze względu na stan zdrowia za trwale niezdolne do tej służby.
Obowiązkowi służby wojskowej nie podlegają kobiety w ciąży oraz w okresie sześciu miesięcy po odbyciu porodu, jak i np. opiekujące się dziećmi do lat 16, osobami, wobec których orzeczono stałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym, jeżeli osoby te wspólnie z nimi zamieszkują i opieki tej nie można powierzyć innym osobom.
Na czym polega służba wojskowa w czasie pokoju, a na czym w czasie mobilizacji
W czasie pokoju obowiązek służby wojskowej polega na odbywaniu ćwiczeń wojskowych, pełnieniu służby przygotowawczej oraz pełnieniu służby wojskowej przez osoby wskazane w art. 55 ust. 1 ustawy.
W przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa polega także na odbywaniu zasadniczej służby wojskowej przez osoby podlegające temu obowiązkowi oraz odbywaniu przeszkolenia wojskowego przez absolwentów szkół wyższych.
W razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny obowiązek służby wojskowej polega na pełnieniu służby wojskowej przez osoby podlegające kwalifikacji wojskowej, osoby przeniesione do rezerwy, w tym żołnierzy rezerwy (są to osoby które złożyły przysięgę wojskową i zostały przeniesione do rezerwy po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej), żołnierzy pozostawionych w czynnej służbie wojskowej, inne osoby, które zgłoszą się do tej służby w ramach zaciągu ochotniczego.
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Rady Ministrów może wydać rozporządzenie wprowadzające obowiązek odbywania zasadniczej służby wojskowej i przeszkolenia wojskowego, uwzględniając stopień zagrożenia bezpieczeństwa państwa.
Obowiązek odbywania służby lub szkolenia w przypadku zagrożenia bezpieczeństwa państwa. Wówczas zgodnie z art. 55 a ustawy powstaje obowiązek odbywania zasadniczej służby lub szkolenia w obronie cywilnej, służby w formacjach uzbrojonych niewchodzących w skład Sił Zbrojnych oraz służby zastępczej.
Przydziały mobilizacyjne
W czasach zagrożenia mogą obejmować objęcie przez żołnierzy rezerwowych stanowisk służbowych lub pełnienie przez nich funkcji wojskowych. W razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny przydziały mobilizacyjne mogą otrzymać także ochotnicy. Osoba, której nadano przydział mobilizacyjny jest obowiązana przyjąć kartę mobilizacyjną.
Powołanie do czynnej służby wojskowej
Następuje za pomocą kart powołania, kart mobilizacyjnych albo w drodze obwieszczeń lub w inny sposób określony przez Ministra Obrony Narodowej. Karta powołania jest decyzją administracyjną. Rozplakatowanie obwieszczeń o powołaniu w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny należy do obowiązku wójtów lub burmistrzów (prezydentów miast).
Powołani do czynnej służby wojskowej są obowiązani stawić się do tej służby w określonym terminie i miejscu. Stają się oni żołnierzami w czynnej służbie wojskowej z chwilą stawienia się do tej służby w określonym miejscu.
Powołanie na ćwiczenia wojskowe i do okresowej służby wojskowej w czasie pokoju
Obowiązek służby wojskowej żołnierzy rezerwy polega na odbywaniu ćwiczeń wojskowych oraz pełnieniu okresowej służby wojskowej, a osób przeniesionych do rezerwy niebędących żołnierzami rezerwy na odbywaniu ćwiczeń wojskowych.
Służba wojskowa w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny
Osoby uznane za zdolne do służby wojskowej niezależnie od ich przeznaczenia, jak i osoby, które zgłosiły się do pełnienia tej służby w drodze zaciągu ochotniczego mogą być w każdym czasie powołane do czynnej służby wojskowej.
Osoby posiadające przydział mobilizacyjny są obowiązane do stawienia się w miejscu i czasie wskazanym w karcie mobilizacyjnej.
Żołnierze rezerwy stają się z mocy prawa po ogłoszeniu mobilizacji lub w czasie wojny żołnierzami w czynnej służbie wojskowej z chwilą stawienia się do tej służby w określonym miejscu i czasie.
Żołnierze odbywający czynną służbę wojskową w dniu ogłoszenia mobilizacji lub w dniu, w którym rozpoczyna się czas wojny, określonym przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, a także żołnierze powołani do tej służby w razie ogłoszenia mobilizacji w czasie wojny pozostają w czynnej służbie wojskowej do czasu zwolnienia.
Przeprowadzenie kwalifikacji wojskowej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny zarządza Minister Obrony Narodowej.
Zdjęcie 2 - W razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny osoby uznane za zdolne do służby wojskowej mogą być w każdym czasie powołane do czynnej służby wojskowej.
Zaciąg ochotniczy
Do czynnej służby wojskowej mogą być powołane również inne osoby, które zgłosiły się do pełnienia tej służby w drodze zaciągu ochotniczego.
Służba cywilna
Obowiązkowi służby w obronie cywilnej podlegają m. in. mężczyźni niepodlegający obowiązkowi służby wojskowej, do końca roku kalendarzowego, w którym ukończą 60. rok życia, jak i kobiety, począwszy od 1 stycznia roku, w którym ukończą 18. rok życia do końca roku kalendarzowego, w którym ukończą 55. rok życia.
Obowiązkowi służby w obronie cywilnej nie podlegają osoby uznane za stale lub długotrwale niezdolne do pracy w gospodarstwie rolnym. Zasadniczą służbę w obronie cywilnej odbywa się w jednym, nieprzerwanym okresie przez dziewięć miesięcy.
Służba w obronie cywilnej w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny polega na pełnieniu czynnej służby przez czas i w zakresie wynikającym z wykonywania zadań. Osoby pełniące służbę cywilną mogą zostać skoszarowane na zarządzenie organu tworzącego jednostkę organizacyjną.
Świadczenia osobiste i rzeczowe w czasie pokoju
Mogą być nałożone na obywateli polskich, którzy ukończyli 16. rok życia, a nie ukończyli 60. roku życia. Świadczenia osobiste polegają na wykonywaniu różnego rodzaju prac doraźnych na rzecz przygotowania obrony państwa (nie podlegają nim osoby, wobec których orzeczono stałą lub długotrwałą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym). Na obywateli może być również nałożony obowiązek oddania nieruchomości lub ruchomości.
Świadczenia osobiste w razie ogłoszenia mobilizacji i w czasie wojny
Świadczenia osobiste mogą polegać na wykonywaniu doraźnych prac na potrzeby obrony państwa. Czas ich wykonywania nie może przekraczać jednorazowo 7 dni. Osoby fizyczne mogą być zobowiązane do oddaniu posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych do używania przez Siły Zbrojne lub inne jednostki państwowe.
Przedmioty świadczeń rzeczowych podlegają zwrotowi po ustaniu potrzeby ich używania. Rolnicy (którzy niejednokrotnie są uważani za przedsiębiorców) mogą być zobowiązani do odpłatnego dostosowania posiadanych nieruchomości i rzeczy ruchomych, przystosowania budowanych (przebudowywanych i rozbudowywanych) obiektów budowlanych oraz wytwarzanych rzeczy ruchomych do potrzeb obrony Państwa, w sposób niezmieniający ich właściwości i przeznaczenia, jak również do gromadzenia, przechowywania i konserwacji przedmiotów niezbędnych do wykonania czynności wymienionych powyżej.
Penalizacja
Naruszenie przepisów ustawy wiąże się z sankcją karną. Rodzaj czynności, jak i zaniechań które są zagrożone karą oraz tryb postępowania określone są w art. 224 - 245 ustawy.
Przykładowo osoba, która w czasie mobilizacji lub wojny, wbrew obowiązkom wynikającym z ustawy lub przepisów wydanych na jej podstawie uchyla się od wykonania obowiązku świadczenia osobistego lub rzeczowego, nie zawiadamia właściwego organu o rozporządzeniu nieruchomością lub rzeczą ruchomą przeznaczoną na cele świadczeń rzeczowych, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Zdjęcie nr 3 - Za używanie przedmiotu świadczenia rzeczowego w czasie pokoju przysługuje jego posiadaczowi ryczałt w wysokości odpowiadającej szkodzie poniesionej wskutek jego dostarczenia oraz stawce jego amortyzacji.
Jeśli zainteresował się ten artykuł, masz jakieś pytania dotyczące powszechnego obowiązku obrony lub inne z zakresu prawa, skontaktuj się z Redakcją. Chętnie udzielimy Tobie fachowego wsparcia.
