Jedno z zadań realizowanych przez Państwową Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa, dotyczące zdrowia roślin, to nadzór nad wprowadzaniem, rozprzestrzenianiem oraz nad pracami z wykorzystaniem organizmów kwarantannowych, roślin, produktów roślinnych lub przedmiotów porażonych przez organizmy kwarantannowe.
W Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Roślin przepracowałam pięć lat. Początkowo w laboratorium wojewódzkim, później jako inspektor w tzw. terenie. Dawne to były czasy. Była to moje pierwsza praca, podjęta zaraz po ukończeniu studiów. Zarobki niewielkie, ludzie dwa razy starsi. Nie było lekko. Nie lekko, ale ciekawie. Chętnie jeździłam na szkolenia, dużo się uczyłam, a było z czego i od kogo. Dowiedziałam się od mojego kierownika, że Inspekcja Ochrony Roślin kiedyś była nazywana po prostu kwarantanną. Już za moich czasów przeszła fuzję z Inspekcją Nasienną. Temat kwarantanny zawsze wydawał mi się przykry dla rolników, ogrodników, sadowników i szkółkarzy, którzy ponosili przykre konsekwencje niezawinionych decyzji administracyjnych, w skutek których tracili część upraw, sadów, czy plonów.
Postanowiłam skonfrontować moje doświadczenia, wiedzę oraz to co zapamiętałam z pracy z przed lat, z teraźniejszym funkcjonowaniem Państwowej Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa, a przede wszystkim, zdobyć informacje przydatne dla Czytelników.
Redakcja naszego portalu otrzymała pisemne odpowiedzi na zadane przeze mnie pytania. Pod pismem podpisał się sam Główny Inspektor Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa -Andrzej Chodkowski.
Chciałam wyjaśnić praktycznie problem nakładanej kwarantanny. Pragnę przytoczyć część odpowiedzi, uzyskanych od najbardziej kompetentnej osoby.
Czy pracownicy PIORIN prowadzą lustracje terenowe, celem pobrania próbek i identyfikacji fitopatogenów kwarantannowych?
Inspektorzy PIORiN prowadzą regularne kontrole zdrowotności roślin i produktów roślinnych, pod kątem występowania organizmów kwarantannowych w miejscach ich uprawy oraz w miejscach ich przechowywania i przeładunku, a także na giełdach oraz targowiskach. Kontrole zdrowotności roślin i produktów roślinnych, prowadzone są w również na granicy (kontrola roślin pochodzących z państw spoza UE).
W ramach przedmiotowych kontroli, prowadzone są lustracje wizualne roślin i produktów roślinnych oraz w niektórych przypadkach - pobierane próby do badań laboratoryjnych. Zakres, termin i rodzaj prowadzonych działań kontrolnych wynika wprost z przepisów prawa, a także realizowany jest w oparciu o wytyczne Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa, w tym, w szczególności o wydawane w każdym roku „Wytyczne GIORiN do planu pracy wojewódzkich inspektoratów ochrony roślin i nasiennictwa”.
Czy nakłada się urzędową kwarantannę w gospodarstwach, w których nastąpiło zagrożenie czynnikiem kwarantannowym?
W przypadku wystąpienia lub podejrzenia wystąpienia organizmu kwarantannowego, Wojewódzki Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa (WIORiN), określa obowiązki kwarantannowe na posiadacza porażonego lub podejrzanego o porażenie materiału roślinnego.
Jaka jest procedura nałożenia i zdjęcia kwarantanny?
Obowiązki kwarantannowe nakładane są w drodze decyzji administracyjnej, w której WIORiN określa zakazy i nakazy dla posiadacza porażonego lub podejrzanego o porażenie materiału roślinnego (podstawa prawna - art. 8 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin). Procedura wydawania decyzji jest zgodna z przepisami Kodeksu postepowania administracyjnego.
Szczegółowy zakres nakładanych środków kwarantannowych ustalany jest odrębnie dla każdego przypadku wykrycia, w oparciu o biologię organizmu, sposoby jego rozprzestrzeniania, możliwości i metody jego zwalczania itp., a dla części organizmów - również na podstawie szczegółowych przepisów, w których ściśle określony jest zakres środków kwarantannowych (np. w rozporządzeniu w sprawie szczegółowych sposobów postępowania przy zwalczaniu i rozprzestrzenianiu się bakterii Clavibacter michganensis ssp. sepedonicus).
Czy, ewentualnie jak, rolnik może ustrzec się od posiadania na swoim terenie kwarantannowego szkodnika/chwastu/choroby?
Rolnik w sposób pośredni może zapobiec wystąpieniu organizmów kwarantannowych poprzez zastosowanie tzw. dobrej praktyki, tj.:
- używanie do siewu i nasadzeń zdrowego, kwalifikowanego materiału siewnego (zaopatrzonego we właściwe dokumenty potwierdzające ich zdrowotność tj. paszport roślin, etykietę nasienną), pochodzącego ze sprawdzonych miejsc/źródeł — organizmy kwarantannowe najczęściej przenoszą się w nowe miejsca wraz z porażonymi roślinami;
- używanie do podlewania/nawadniania oraz do opryskiwania wody ze sprawdzonych źródeł — niektóre organizmy (np. bakteria Ralstonia solanacearum) posiadają zdolność przeżywania w wodzie i poprzez podlewanie/nawadnianie lub opryski roślin żywicielskich taką zainfekowaną wodą może dojść do ich porażenia;
- regularne czyszczenie/mycie i odkażanie przechowalni/magazynów oraz wszelkich używanych w gospodarstwie maszyn i urządzeń oraz nieużyczanie ich innym rolnikom -niektóre organizmy kwarantannowe (np. nicień Globodera rostocheinnis), mogą przenosić się na nowe miejsca/pola wraz z glebą lub resztkami roślinnymi, znajdującymi się na zanieczyszczonych urządzeniach, maszynach lub na ich kołach;
- stosowanie właściwego płodozmianu roślin - zbyt częsta uprawa roślin tego samego gatunku/rodzaju na tym samym stanowisku niesie za sobą większe ryzyko występowania chorób i szkodników - w przypadku większości organizmów kwarantannowych, najskuteczniejszym sposobem ich zwalczania jest zaniechanie uprawy roślin żywicielskich tego organizmu przez co najmniej kilka lat;
- prowadzenie przez rolnika regularnych kontroli zdrowotności roślin uprawianych w gospodarstwie i w przypadku podejrzenia wystąpienia organizmu kwarantannowego, niezwłoczne powiadomienie Inspekcji - szybkie zidentyfikowanie i zwalczenie organizmu kwarantannowego, zapobiegnie jego rozprzestrzenieniu na nowe obiekty/pola, a tym samym zminimalizuje straty w gospodarstwie.
Należy jednak wyjaśnić, że zastosowanie się do ww. zaleceń może w dużym stopniu obniżyć ryzyko wystąpienia organizmów kwarantannowych w danym miejscu produkcji, to jednak nie można uznać, że metody te dają 100% gwarancję uchronienia się przed ich wystąpieniem. Wynika to m.in. z faktu, że niektóre kwarantannowe szkodniki owadzie mogą przemieszczać się na dość duże odległości wraz z prądami powietrza, na środkach transportu, a nawet poprzez samoczynne loty owadów (np. Anoplopchora chinensis i A. glabripennis - kilkaset metrów, a nawet do 2,5 tys. m) i w przypadku ich wystąpienia w sąsiedztwie, mogą samoczynnie przemieścić się na rośliny w innych miejscach produkcji (zanim zostaną wykryte i zwalczone). Inną przyczyną wystąpienia organizmu w danym miejscu produkcji może być także niezamierzone zawleczenie go wraz z materiałem roślinnym, w którym dany organizm kwarantannowy występuje w bardzo małym nasileniu (np. w materiale nasadzeniowym) i nie jest możliwy do wykrycia w aktualnie stosowanych metodykach badawczych. Dlatego też, środki kwarantannowe w przypadku wykrycia organizmu często dotyczą nie tylko partii porażonych, ale również partii z nimi powiązanych, aby takie zagrożenie również maksymalnie wyeliminować.
Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa to bardzo rozbudowany organ, posiadający nowocześnie wyposażone laboratoria pozwalające na identyfikację nawet tych mikroskopijnych patogenów. To też dobrzy specjaliści.
