Rajdy starych samochodów, zloty motocykli, festiwal zabytkowych ciągników... Piękna i emocjonująca sprawa. Ale co zrobić, jeśli już posiadamy stary pojazd, aby stał się formalnym zabytkiem? Jakie przepisy to regulują? W jakim urzędzie załatwimy „proces klasyfikacji”?
Do kogo możemy zwrócić się o pomoc? Jakie prawa i obowiązki ma właściciel motocykla, samochodu, ciągnika z tzw. żółtymi tablicami? W dzisiejszym artykule postaram się m.in. pomóc Państwu w przebrnięciu drogi rejestracji pojazdu zabytkowego.
USTAWA O OCHRONIE ZABYTKÓW
Obowiązującym aktem prawnym, regulującym proces rejestracji pojazdu zabytkowego jest „Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami”, z dnia 23 lipca 2003 roku (wraz z nowelizacją z dnia 22 czerwca 2017 r.). To ona określa definicję zabytku oraz prawa i obowiązki jego właściciela.
Według w/w ustawy: „zabytek – nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową;”.
Ustawa wyróżnia zabytki ruchome, nieruchome i archeologiczne. Definiuje również:
- prace konserwatorskie – działania mające na celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji oraz dokumentowanie tych działań;
- prace restauratorskie – działania mające na celu wyeksponowanie wartości artystycznych i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań;
Art. 5 Ustawy mówi o warunkach, które musi właściciel zabytku zapewnić. Są to obowiązki, z których nie każdy posiadacz pojazdu zabytkowego zdaje sobie sprawę. Według Ustawy o ochronie zabytków, osoba będąca jego właścicielem zobowiązana jest do:
- naukowego badania i dokumentowania zabytku;
- prowadzenia prac konserwatorskich, restauratorskich i robót budowlanych przy zabytku;
- zabezpieczenia i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak najlepszym stanie;
- korzystania z zabytku w sposób zapewniający trwałe zachowanie jego wartości;
- popularyzowania i upowszechniania wiedzy o zabytku oraz jego znaczeniu dla historii i kultury.
Według Ustawy jedną z form ochrony zabytku jest wpis do rejestru zabytków. Rejestr ten prowadzi Wojewódzki Konserwator Zabytków.
Jednak istnieje jeszcze odrębna definicja pojazdu zabytkowego, która znajduje się w „Prawie o Ruchu Drogowym” (ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r.) i brzmi: pojazd zabytkowy „to pojazd, który na podstawie odrębnych przepisów został wpisany do rejestru zabytków lub ujęty w centralnej ewidencji dóbr kultury” [art. 2 pkt 39 Kodeksu Drogowego].
Warto rozróżnić sprawę wpisu do (wojewódzkiego) rejestru lub do ewidencji, ponieważ obydwie procedury są w zupełności wystarczające do nabycia prawa pojazdu zabytkowego. Rejestr jest wyższego rzędu wpisem, który obliguje Wojewódzkiego Konserwatora do roztaczania szczególnej opieki, a nawet kontroli nad zabytkiem, zaś ewidencja jedynie powiadamia Konserwatora o istnieniu takiego pojazdu.
Od tych informacji zaczyna się droga każdego „świadomego” posiadacza zabytkowego pojazdu.
Fot. 1 i 2 motocykl WSK produkowany 1955-1985
WARUNKI I PROCES REJESTRACJI POJAZDU ZABYTKOWEGO – CZYLI KILKA PRAKTYCZNYCH INFORMACJI
Aby pojazd mógł zostać uznany za zabytkowy:
- powinien posiadać co najmniej 30 lat i musi być (w modelu) nie produkowany od lat 15;
- powinien posiadać minimum 75 % zachowanych części oryginalnych (w tym główne podzespoły);
- może też być pojazdem mającym mniej niż 30 lat, o ile jest egzemplarzem unikalnym. Egzemplarz unikalny to taki, który z racji wyjątkowych rozwiązań konstrukcyjnych i jednostkowej produkcji charakteryzuje się przynajmniej jedną z niżej wymienionych cech:
- posiada unikalne rozwiązania konstrukcyjne;
- dokumentuje ważne etapy rozwoju techniki motoryzacyjnej;
- związany był z ważnymi wydarzeniami historycznymi;
- użytkowany był przez osoby powszechnie uznane za wyjątkowo ważne;
- ma związek z ważnymi osiągnięciami sportowymi;
- posiada oryginalne wykonanie lub został odrestaurowany
- został odtworzony wiernie, zgodnie z technologią z okresu jego produkcji;
Oceny pojazdu dokonuje Wojewódzki Konserwator Zabytków lub działający z jego upoważnienia kierownik delegatury na podstawie opinii rzeczoznawcy z dziedziny pojazdów zabytkowych (w pierwszej kolejności rzeczoznawcy z listy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego), przy zastosowaniu przedstawionych wyżej kryteriów.
Kolejnym etapem jest wykonanie karty ewidencyjnej ruchomego zabytku techniki (w trzech oryginalnych egzemplarzach) wg wzoru Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków.
Po przyjęciu wniosku oraz prawidłowo wykonanej karty (rzetelny opis pojazdu, umieszczenie numerów pozwalających na jednoznaczną identyfikację pojazdu, użycie papieru o odpowiedniej grubości - min. 200g/m2) WKZ (Wojewódzki Konserwator Zabytków) włącza ją do wojewódzkiej ewidencji zabytków, wydając jednocześnie stosowne potwierdzenie wg wzoru KOBiDZ.
Fot. 3 i 4 już teraz unikatowy Zetor 25 K
PYTANIA DO BIEGŁEGO
O kilka słów na temat rejestracji pojazdów zabytkowych poprosiłam rzeczoznawcę samochodowego, wpisanego na listę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wieloletniego biegłego sądowego, dr. inż. Wojciecha Krugiełkę. Niezwykłego człowieka, o najwyższej funkcji - mojego Ojca.
Jaka jest różnica pomiędzy wpisaniem do rejestru zabytków, a wpisaniem do ewidencji?
Rejestr jest wyższą formą opieki nad zabytkiem i np. naprawa uszkodzonego pojazdu zabytkowego wpisanego do rejestru odbywa się pod nadzorem konserwatora.
Czyli aby nie mieć kłopotów, lepszą formą rejestracji „na zabytek” jest sam wpis do ewidencji?
Jest nie lepszą formą, a prostszą.
Gdzie posiadacz pojazdu mającego zostać zabytkiem znajdzie rzeczoznawcę mającego pomóc w przygotowaniu stosownych dokumentów?
Właściciel pojazdu może znaleźć rzeczoznawcę szukając go na stronie internetowej Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, bądź w wykazie rzeczoznawców ośrodków certyfikujących, które nadają uprawnienia z tego zakresu.
Jaki jest koszt opinii rzeczoznawcy?
Opinia potwierdzająca cechy zabytkowe pojazdu to średnio kilkaset złotych. Dalsze koszty są związane z samymi czynnościami rejestracyjnymi.
Dlaczego aż tyle?
Sporządzenie takiej opinii to wysoki nakład pracy, specjalistyczna wiedza i doświadczenie.
Jakie prawa i obowiązki ma właściciel motocykla, samochodu, ciągnika z tzw. żółtymi tablicami?
Każdemu przyszłemu właścicielowi pojazdu zabytkowego wręczam wyciąg z Ustawy o ochronie zabytków, która je reguluje.
Art. 28 w/w ustawy mówi, np. że: „właściciel lub posiadacz zabytku wpisanego do rejestru lub zabytku znajdującego się w wojewódzkiej ewidencji zabytków zawiadamia Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o:
- uszkodzeniu, zniszczeniu, zaginięciu lub kradzieży zabytku, niezwłocznie po powzięciu wiadomości o wystąpieniu zdarzenia;
- zagrożeniu dla zabytku, niezwłocznie po powzięciu wiadomości o wystąpieniu zagrożenia;
- zmianie miejsca przechowania zabytku ruchomego w terminie miesiąca od dnia nastąpienia tej zmiany;
- zmianach dotyczących stanu prawnego zabytku, nie później niż w terminie miesiąca od dnia ich wystąpienia lub powzięcia o nich wiadomości.”.
Fot. 5 Włoski zabytkowy Fiat 500
Zarejestrowanie pojazdu „na zabytek” to nie tylko droga przez formalności. Są to również godziny odrestaurowywania, jeśli na tyle kochamy starą motoryzację, że robimy to sami, lub ogromne koszty poniesione w warsztatach. Podobno nakłady finansowe i ilość godzin pracy są tak duże, że nigdy się nie zwrócą. Jednak odpalenie zabytkowego silnika rekompensuje wszystko...
W artykule przedstawiono zdjęcia, które pochodzą z oryginalnych wniosków o rejestrację pojazdów zabytkowych (fot. W. Krugiełka).
Źródła:
- Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 roku oraz jej nowelizacja z dnia 22 czerwca 2017 r.
- Pojazdy zabytkowe i unikatowe oraz mające szczególne znaczenie dla udokumentowania historii motoryzacji; Praca zbiorowa; Materiały szkoleniowe Instytutu Techniki Motoryzacyjnej Sp. z o.o., Wałbrzych 2017 r.
- http://antymoto.com/zolte-tablice/
- Materiały własne.
