Czy pandemia wirusa SARS -COV-2 wpłynęła na rozwój populacji dzików i wzrost występowania ASF?

Media obiegły informacje o tym, że wprowadzony w październiku 2020 r. zakaz polowań zbiorowych znacząco wpłynął na przyrost populacji dzika oraz tym samym zwiększyła się ilość dzików zarażonych przez afrykański pomór świń. Jednak czy taki bezpośredni wniosek i, wydawać by się mogło, bardzo logiczny jest prawdziwy? W dzisiejszym artykule przedstawiam to, co udało mi się ustalić poprzez kontakt z instytucjami i osobami bezpośrednio zajmującymi się tym problemem.

Na początku pragnę zaznaczyć, że poniższy tekst jest próbą spojrzenia na problem związku wzrostu populacji dzików i tym samym ASF z pandemią Covid-19 i ograniczeniem polowań od strony formalnej - danych statystycznych, informacji pozyskanych z jednostek zajmujących się powyższymi zagadnieniami. Wszyscy moi rozmówcy byli dalecy od wyciągania bezpośredniego wniosku, a problem jest tak ważny i delikatny, że prawie wszystkie osoby, z którymi rozmawiałam o tej sprawie prosiły o niepublikowanie swoich nazwisk.

PODSTAWA PRAWNA

Z dniem 17 października weszły w życie zmiany w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 października 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Zmiany opublikowano w Dzienniku Ustaw pod pozycją 1829.

Zmiana Rozporządzenia Rady Ministrów wywołała duże zamieszanie i spowodowała różne konsekwencje. Polski Związek Łowiecki do powyższych zmian ustosunkował się jednoznacznie i opublikował informację: „Zarządy kół spodziewające się większej ilości uczestników polowania powinny w tej sytuacji rozważyć ich odwołanie. Zarząd Główny zwraca uwagę na to, iż przy takich obostrzeniach praktycznie wykluczona jest możliwość organizowania polowań zbiorowych na terenie strefy czerwonej, zaś na terenie strefy żółtej możliwość ta ograniczona jest do minimum. Tyczy się to także polowań tzw. dewizowych. Decyzja co do organizacji i przeprowadzania polowań należy do zarządów kół oraz zarządców obwodów łowieckich”.

CZY MOŻNA WYCIĄGNĄĆ PROSTY WNIOSEK: ZAKAZ POLOWAŃ ZBIOROWYCH=WIĘCEJ DZIKÓW=WIĘCEJ OGNISK ASF?

Okazuje się, że sprawa nie jest taka prosta jakby się mogło wydawać, a specjaliści są bardzo ostrożni z potwierdzeniem tej tezy. Aby ustalić czy można bezpośrednio powiązać wzrost częstotliwości wystąpień ASF z zakazami polowań zbiorowych, rozmawiam ze specjalistami.

LASY PAŃSTWOWE

Pierwszym miejscem, w którym mogłabym zapytać o potencjalny przyrost populacji dzików były dla mnie Lasy Państwowe. Oczywistym wydaje się, że jak szukać dzików to w lesie. Sprawa wydawała mi się bardzo prosta. W swoich wyobrażeniach miałam zadzwonić do któregoś z wybranych losowo nadleśnictw i zapytać o prostą informację: czy po wprowadzeniu zakazu polowań zbiorowych jest w lesie więcej dzików. Muszę zaznaczyć, że na co dzień nie zajmuję się ASF, ani dzikami. Temat powiązania covidowego zakazu polowań i domniemanego przyrostu populacji dzika i tym samym ognisk ASF wydał mi się na tyle ciekawy, że po prostu chciałam sprawdzić czy tak jest naprawdę.

Tak więc po pierwszym telefonie do jednego z nadleśnictw dowiedziałam się, że określenie przyrostu populacji dzika to nie wynik pojedynczych, indywidualnych obserwacji i odczuć, a policzonych sztuk. Od pracownika LP usłyszałam także, że aby określić czy populacja dzika wzrosła po wprowadzeniu zakazu polowań zbiorowych należy zestawić ilość dzików policzonych w roku poprzedzającym epidemię Covid-19 oraz w 2020. W pierwszej chwili trudno się z tym nie zgodzić. Dla zobrazowania problemu można też podać liczby upolowanych w danych latach dzików i takie otrzymałam.

Pozyskane z przykładowego nadleśnictwa dane wyglądają następująco:

Nadleśnictwo Oborniki informuje, że nadzoruje gospodarkę leśną w 10 obwodach łowieckich dzierżawionych przez 8 kół łowieckich.

Teren Nadleśnictwa Oborniki wchodzi w skład II i VII Rejonu Hodowlanego. Da wskazanych rejonów opracowane są Wieloletnie Łowiecki Plany Hodowlane na lata 2017 - 2027.

Wykonanie rocznych planów łowieckich pod względem ilości odstrzelonych dzików na terenie Nadleśnictwa Oborniki przedstawia się następująco:

2018/2019 - 702 szt.

2019/2020 - 1514 szt.

2020/2021 (stan na 31.12.2020) - 1059 szt.

Dnia 28.09.2020 Nadleśnictwo Oborniki otrzymało informację od Powiatowego Lekarza Weterynarii w Obornikach o potwierdzonym wyniku dodatnim w kierunku afrykańskiego pomoru świń u dzika znalezionego w miejscowości Kowanówko. Powiatowy Lekarz Weterynarii w Obornikach zorganizował poszukiwania padłych dzików w rejonie miejscowości Kowanówko w dniach: 30.09.2020, 10.10.2020, 25.10.2020. Z informacji posiadanych przez Nadleśnictwo Oborniki, nie znaleziono padłych dzików na przeszukiwanym terenie. Kolejne przeszukania zostały wstrzymane z uwagi na obostrzenia związane z Covid-19.

Pracownicy służby leśnej  Nadleśnictwa Oborniki podczas wykonywania codziennych obowiązków służbowych dokonują lustracji terenowej – do tej pory nie znaleziono padłych dzików na lustrowanym terenie.

Czyli w roku 2020 w Nadleśnictwie Oborniki było mniej dzików niż w roku 2019. Jednak właściwie należałoby sprawdzić jak wygląda sytuacja w lasach, gdzie znajduje się więcej sztuk padłych na ASF dzików, albo na obszarze lasów całej Polski.

Dlatego z pytaniem o liczebność dzików w ostatnich latach oraz jej związek z zakazem zbiorowych polowań i ASF zwracam się do Rzecznika Lasów Państwowych. Oto czego się dowiaduję: 

„Jako Lasy Państwowe posiadamy dane z inwentaryzacji i szacunków obejmujących wyłącznie obszary ośrodków hodowli zwierzyny zarządzanych przez Lasy Państwowe - a to tylko 4% wszystkich obwodów łowieckich istniejących w Polsce.

(…) liczbę dzików w całej Polsce w sezonie łowieckim 2019/2020 szacowano na 75,2 tys. osobników. Przy czym są to dane wg stanu na 10 marca 2020 r. Biorąc pod uwagę coroczny przyrost (co roku rodzi się wiele dzików), na koniec minionego roku ta liczba zapewne była inna, ale nowszych danych jeszcze nie ma. Dla porównania, wcześniejszy rocznik datowany na rok 2019, podaje, że wg stanu na 10 marca 2019 r. liczebność dzików szacowano na 71,8 tys.”.

Tak więc z uzyskanych danych trudno wyciągnąć wnioski na temat powiązania pandemii Covid-19, która rozpoczęła się w marcu 2020 r. z zakazem polowań wprowadzonym w październiku 2020 r. i wzrostem populacji dzika.

Warto wspomnieć, iż pracownik Lasów Państwowych zwraca uwagę na powielanie niekoniecznie słusznej opinii o wzrastającej liczbie dzików na podstawie obserwowania ich przy domostwach i na terenie miast. „To, że dziki są częściej widywane wcale nie musi oznaczać, że fizycznie jest ich więcej” - słyszę. - ,,W ostatnim czasie zwierzęta te stały się mniej płochliwe. Są często dokarmiane przez ludzi oraz mają łatwy dostęp do wyrzucanych przez ludzi resztek jedzenia. Dlatego widzimy je częściej. Nie musi to wcale świadczyć jednak o zwiększonej liczbie ich występowania” - komentuje liczebność dzików pracownik LP.

PAŃSTWOWA INSPEKCJA WETERYNARYJNA - WŁAŚCIWE ŹRÓDŁO INFORMACJI

Państwowa Inspekcja Weterynaryjna to jednostka, która z urzędu zobowiązana jest do podejmowania procedur związanych z występowaniem ASF. Dlatego kontakt z jednym z wojewódzkich inspektorów wydał mi się najodpowiedniejszy. Mój rozmówca twierdzi, że byłby daleki od wyciągania tytułowego wniosku. Sugeruje przyjrzenie się sprawie przez pryzmat poszczególnych województw. Mówi, że np. w województwie wielkopolskim ASF nie występuje od kilku miesięcy, natomiast w województwach warmińsko-mazurskim i lubuskim sytuację określa jako „bardzo dynamiczną”.

Na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej znajduje się mapa ognisk i przypadków ASF w Polsce oraz aktualny zasięg obszarów objętych restrykcjami (zgodnie z decyzją wykonawczą Komisji (UE) 2021/15 z dnia 7 stycznia 2021 r.).

Poniżej stan na dzień 8.01.2021 r.

Źródło: https://bip.wetgiw.gov.pl/asf/mapa/

W wybranym wyszukiwaniu uwzględniono ogniska ASF u świń oraz przypadki ASF u dzika. Mapę z podobnymi danymi przedstawiam poniżej. Na rycinie zaznaczono sytuację ognisk ASF u świń i przypadki ASF u dzików w roku 2019. Porównując obie mapy możemy stwierdzić jak dramatycznie zmieniła się sytuacja.

Źródło: https://bip.wetgiw.gov.pl/asf/mapa/

Liczbę ognisk ASF można śledzić na bieżąco, korzystając z rządowego portalu: https://bip.wetgiw.gov.pl/

Inspekcja Weterynaryjna podaje nawet dokładne wytyczne „JAK POSTĘPOWAĆ PO ZNALEZIENIU PADŁEGO DZIKA”.

• Jeżeli to możliwe, należy oznakować miejsce znalezienia zwłok dzika w celu ułatwienia ich odnalezienia przez właściwe służby.
• Powstrzymać się od dotykania zwłok dzikai pozostawić je w miejscu znalezienia. Nie należy zbliżać się do miejsca znalezienia zwłok.
• Należyzgłosić fakt znalezienia padłego dzika do właściwego miejscowo powiatowego lekarza weterynarii lub najbliższej lecznicy weterynaryjnej, straży miejskiej, miejscowego koła łowieckiego lub powiadomić o tym fakcie starostę, burmistrza, wójta gminy. W trakcie zgłoszenia należy podać miejsce znalezienia zwłok (np. charakterystyczne punkty orientacyjne lub współrzędne GPS), dane osoby zgłaszającej (w tym numer telefonu kontaktowego), liczbę znalezionych zwłok dzików w danym miejscu, ewentualnie stan zwłok padłych dzików (stan ewentualnego rozkładu, wyłącznie kości).
• Należy pamiętać, że osoba, która:
  • miała kontakt z dzikami na obszarach występowania ASF, po powrocie do domu musi zastosować środki higieny ograniczające ryzyko szerzenia się ASF, w tym odkazić ręce, starannie wyczyścić i zdezynfekować obuwie, a odzież przeznaczyć do prania;
  • znalazła padłego dzika (i potencjalnie mogła mieć kontakt z wirusem ASF) przez 72 godziny po tym fakcie nie powinna wchodzić do miejsc, w których utrzymywane są świnie i nie powinna wykonywać czynności związanych z obsługą świń.

JAK SYTUACJA POSTRZEGANA JEST PRZEZ POLSKI ZWIĄZEK ŁOWIECKI?

Ostatnia rozmowa jaką prowadzę to przedstawiciel okręgowego PZŁ. To, czego się dowiaduję jest najciekawsze i najbardziej bliskie rozwinięcia niniejszego tytułu. Oczywiście osoba, z którą rozmawiam również prosi o anonimowość.

Łowczy mówi, ze problem dzików i ASF jest problemem bardzo złożonym i niełatwym w prostych wnioskach i rozwiązaniach, ograniczenie polowań w poszczególnych strefach dla województw, gdzie ASF nie występuje nie jest dobre dla całej gospodarki łowieckiej, gdyż skutki nadmiernego przyrostu wszystkich zwierząt łownych nie będą dobre też dla samego lasu. Opowiada o dużej ilości znajdowanych padłych i konających dzików oraz o tym jak to wygląda i jaką stanowi trudność. Jego zdaniem należałoby postawić na edukację. Zwraca uwagę na to, że kampanie telewizyjne zajmują się profilaktyką Covid-19, bo życie ludzkie jest najważniejsze. Nie mówi się np. o konieczności dezynfekcji obuwia i odzieży osób wchodzących na teren lasu. Podczas krzyżowania się dróg ludzi z drogami migracji dzików jest to konieczne.

Dowiaduję się też o patogenie roślin Fusarium, rozwijającym się na kolbach kukurydzy. U dzików, które zjadają kolby razem z rozwiniętym grzybem następuje wcześniejsze dojrzewanie płciowe. Dlatego też ten czynnik może przyczynić się do wzrostu ich populacji. Łowczy spotkał już kilkumiesięczne prośne loszki.

Zakaz polowań zbiorowych w znaczący sposób przyczynił się do braku wpływów do budżetu PZŁ, zwłaszcza z tych dewizowych, a Polski Związek Łowiecki cały czas jest odpowiedzialny za wyrządzanie szkód powodowanych przez zwierzynę łowną. Chociaż jest to wątek poboczny, zakaz prowadzenia polowań zbiorowych w znaczący sposób przyczynia się do trudnej sytuacji finansowej PZŁ.

Dowiaduję się też o znacznym spadku cen skupu dziczyzny. W poprzednich latach np. cena skupu kilograma jelenia wynosiła 10 zł, teraz 4 - mówi mi myśliwy.

Trwają rozmowy zarządu PZŁ z rządem na temat możliwości zniesienia zakazu polowań zbiorowych, także ze względu na zagrożenia związane z rozprzestrzenianiem ASF.

Okres godowy u dzików, zwany w gwarze myśliwskiej huczką lub lochaniem, przypada w Polsce na okres zimowy - od listopada do stycznia, a potomstwo wydawane jest na świat zasadniczo w marcu, kwietniu lub maju. Przepisy związane z ograniczeniem polowań zbiorowych weszły w życie w październiku. Dlatego na tytułowe wnioski należy jeszcze zaczekać.

Linki:

• https://www.bdl.lasy.gov.pl/portal/gus-lesnictwo
• https://www.pzlow.pl/wazne-informacje-nt-polowan-zbiorowych-nowe-obostrzenia-juz-od-soboty/https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/asf-w-polsce
• https://www.wetgiw.gov.pl/nadzor-weterynaryjny/asf-w-polsce
• http://www.wiw.poznan.pl/afrykanski-pomor-swin
• http://www.zielonagora.pzlow.pl/images/stories/Pliki/2020/Biezace/Aktualnosci/ASF/Rozp_poz_2872_z_dn_10_12_2020r_w_sprawie_odstrzalu_sanitarnego_na_terenie_woj_lubuskiego.pdf

Autor: Hanna Krugiełka

Hanna Krugiełka - absolwentka Akademii Rolniczej w Poznaniu, kilkuletni pracownik jednostek państwowych związanych z rolnictwem. Entuzjastka rolnictwa ekologicznego, miłośniczka przyrody. Pasjonatka sztuki słowa i praktykująca ją w różnych dziedzinach..

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.   Wszystkie artykuły autora

Najnowsze artykuły autora:

• Farma przyszłości - vertical farm. Czy już blisko?
• Rolniku jedz na zdrowie, chudnij zdrowo, bo...
• Ile siana jest w sianie? Sianko nie tylko na Wigilię
• Człowiek człowiekowi hejterem, czyli o hejcie na rolników - cz. II