W połowie czerwca 2018 roku u trzody chlewnej na fermie niedaleko miasta Shenyang w chińskiej prowincji Liaoning zaobserwowano ostre objawy kliniczne. Zwierzęta miały wysoką gorączkę, ich skóra była szara i zmatowiała, z zaczerwienionymi ogniskami. Wszystkie z zarażonych 400 świń padło w ciągu miesiąca od pojawienia się pierwszych oznak choroby. Sekcja zwłok wykazała, że ich śledziony były patologicznie przekrwione i powiększone, a węzły chłonne, serca i nerki pokryte obficie wybroczynami. Analiza próbek pobranych ze zmienionych chorobowo organów wykazała, że zwierzęta zainfekowane były wirusem afrykańskiego pomoru świń. Tym samym odnotowano pierwsze ognisko ASF w Chinach, kraju będącym zdecydowanym liderem produkcji trzody chlewnej na świecie, utrzymującym niemal 50% światowego pogłowia tych zwierząt.
Bioasekuracja zbyt lekko traktowana
Sporadyczne przypadki z podobnymi objawami znaleziono wkrótce w obrębie gospodarstw na północ od Shenyang. Co warte podkreślenia, wszystkie te zwierzęta żywiony były odpadkami i resztkami ludzkiego jedzenia. Zasady bioaseukracji i bezpieczeństwa pasz dla zwierząt są dobrze znane i zazwyczaj ściśle przestrzegane przez hodowców w Europie. Jednakże nie można tak powiedzieć o wszystkich gospodarstwach w Chinach, w których ogromnym zagrożeniem są drobne i przydomowe fermy trzody chlewnej, czasami utrzymujące pojedyncze zwierzęta. Niedługo po wykryciu pierwszych ognisk wykrywane były kolejne.
Przekraczanie granic
Od momentu identyfikacji wirusa ASF w Kenii w 1922 roku, rozprzestrzeniał się on z zadziwiającą szybkością na obszarach Afryki i Eurazji, równocześnie prezentując niezwykłą zmienność genetyczną, która zaowocowała w utworzeniu 24 różniących się od siebie genotypów tego patogenu. W Europie szkody powoduje wirus linii pochodzącej ze wschodniej Afryki. W marcu 2017 roku odnotowano wybuch ASF w Irkucku na dalekim wschodzie Rosji, a później zaobserwowano kilka ognisk w pobliżu granic Chin.
Skąd pochodził wirus?
Ognisko ASF wykryto jednak dopiero w czerwcu 2018 roku. Badacze oznaczyli patogen wykryty w próbkach z Chin jako w 100% zgodny z liniami wirusa występującego w Gruzji, Estonii oraz Rosji. Zwiększone zapotrzebowanie na produkty wieprzowe w Chinach spowodowało intensywny import żywej trzody chlewnej i mięsa wieprzowego. Niestety wiązało się to także z ogromnym zagrożeniem epidemiologicznym, powodowanym m.in. przez niewłaściwe unieszkodliwianie odpadów z produktów wieprzowych oraz nielegalne sprowadzanie produktów, przez niewystarczającą kontrolę w portach międzynarodowych. Wprowadzenie ASF do Chin było prawdopodobnie skutkiem skarmienia świń resztkami pochodzącymi z importowanego mięsa. Prześledzenie tras handlu trzodą chlewną pozwoliło wyciągnąć wniosek, że patogen ten krążył w obszarze Liaoning prawdopodobnie już od marca 2018 roku.
Perspektywy
Chiny były dotychczas bardzo ważnym partnerem handlowym Europy oraz Rosji. Pomimo natychmiastowo podjętych działań rządu, obejmujących ubój zarażonych i podejrzanych o zakażenie zwierząt, blokadę transportu, dezynfekcję ferm i miejsc targów zwierzętami oraz ścisłą kontrolę obrotu żywą trzodą chlewną i mięsem, nie udało się zatrzymać pochodu wirusa w kraju. Brak wystarczającej świadomości i przestrzegania zasad bioasekuracji na dużej części drobnych ferm w Chinach nie wróży optymistycznej przyszłości. Dodatkowym niebezpieczeństwem po wykryciu ASF w kraju była postawa lokalnych farmerów, którzy często po zaobserwowaniu oznak choroby u zwierząt, nielegalnie wysyłali je na lokalne targi, w celu uniknięcia strat ekonomicznych. Obecnie wykryto już 20 ognisk ASF w Chinach, istnieje jednak podejrzenie że rzeczywista ich liczba jest znacznie większa. Fermy na których znaleziono wirusa zostały całkowicie odizolowane, a na niemal połowie obszaru Chin całkowicie zablokowany został transport żywej trzody chlewnej i produktów z wieprzowiny, zakaz objął także sprzedaż na lokalnych targach. W ten sposób państwo to ma nadzieję zablokować rozprzestrzenienie się epidemii poza obręb 7 prowincji w których już potwierdzono obecność wirusa ASF.
Na podstawie:
Zhou X. et al. (2018) Emergence of African swine fever in China, 2018. Transbound Emerging Diseases
Normile D. (2018) Arrival of deadly pig disease could spell disaster for China. Science 361