X Zjazd Grupy Badawczej Bociana Białego Tomaszów Bolesławiecki, „Klekusiowo”, 3-4.02.2023

W miniony weekend odbył się X Zjazd Grupy Badawczej Bociana Białego (GBBB). GBBB to organizacja zrzeszająca badaczy bocianów z całej Polski, zarówno profesjonalistów, jak i amatorów, współpracująca również z krajami sąsiadującymi, takimi jak Litwa, Białoruś, Ukraina, Słowacja, Czechy i Niemcy. Grupa została utworzona w 2012 roku podczas zjazdu założycielskiego w ówczesnym Instytucie Zoologii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu (UPP).

 

Tegoroczny Zjazd odbył się miejscu nieprzypadkowym, bo w „Klekusiowie” czyli w gospodarstwie agroturystycznym, prowadzącym także Ośrodek Rehabilitacji Dzikich Zwierząt im. Św. Franciszka z Asyżu w Tomaszowie Bolesławieckim, gdzie właśnie bocian biały jest najczęściej leczonym gatunkiem ptaka. Co więcej, w samym gospodarstwie jest gniazdo bociana białego, którego losy można na bieżąco śledzić dzięki transmisji online.

 

Zjazd tradycyjnie rozpoczął się omówieniem najnowszej światowej literatury ukazującej ogromny postęp w badaniach bociana białego. W pracach nad tym gatunkiem pojawiają się zupełnie nowe aspekty dotyczące wędrówek, sposobu lotu, który zresztą ludzie chcą naśladować konstruując szybowce, czy w standardzie badań weterynaryjnych. - Ważną częścią prac są też aspekty kulturowe, związane z charyzmatycznością bociana – podkreśla autor referatu wprowadzającego, prof. Piotr Tryjanowski z UPP.

 

- Podczas Zjazdu badacze przedstawili bieżące wyniki badań monitoringowych polegających na śledzeniu liczebności gatunku, liczby odchowywanych młodych, obrączkowaniu czy przemieszczeniach indywidualnie znakowych bocianów – uzupełnia dr Marcin Tobółka, przewodniczący GBBB, a jednocześnie badacz bocianów pracujący także na UPP.

 

Już od trzech sezonów, dzięki współpracy z wszystkimi firmami energetycznymi, tj. Enea Operator, Energa Operator, Tauron Dystrybucja i PGE Dystrybucja jest prowadzony Program poznania i ochrony bociana białego w Polsce, który koordynuje dr Kazimierz Walasz z Małopolskiego Towarzystwa Ornitologicznego (MTO). W 2022 roku 23 zespoły zaobrączkowały w całej Polsce 2609 bocianów w 997 gniazdach.  Łącznie od początku projektu zaobrączkowano 4 593 bociany w 1847 gniazdach. Założono 15 nadajników pozwalających śledzić wędrówki bocianów. W projekcie podjęto też współpracę z ornitologami ze Słowacji i Ukrainy.

 

Wiele emocji budzi nowe zjawisko zimowania bocianów na terenach lęgowych i na szlaku wędrówkowym w miejscach, które bociany dawniej opuszczały na zimę. - Zdaje się, że to zjawisko jest coraz częstsze i w przyszłości może się rozprzestrzeniać w populacji – podkreślał w kolejnym referacie Marek Stajszczyk z Brzegu.

 

Dzięki transmisji online możliwe było wysłuchanie prelekcji o stanie populacji bociana białego w Białorusi. Dr Irina Samusenko przedstawiła wyniki trzydziestoletnich badań, z których wynika, że populacja w wielu rejonach Białorusi ma tendencje spadkowe. Co ciekawe, najprawdopodobniej przyczynami nie jest intensyfikacja rolnictwa, w dużej części odpowiedzialna za katastrofalne tendencje populacyjne bociana w południowej i zachodniej Polsce, a raczej zaniechanie koszenia i wypasania trwałych użytków zielonych, związane z opuszczaniem terenów wiejskich przez ludzi. Natomiast obserwuje się w Białorusi tendencję do wykorzystywania otwartych składowisk odpadów, podobne jak w Polsce, a jeszcze bardziej widoczne w zachodnioeuropejskiej populacji bociana.

 

Jednym z palących problemów jest opracowanie standardów funkcjonowania ośrodków rehabilitacji ptaków. Bocian biały jest doskonałym przykładem gatunku, który dość często ulega kontuzjom i jest jednym z najczęstszych pacjentów ośrodków rehabilitacji. - Niestety, do tej pory w Polsce nie funkcjonują uregulowania prawne dotyczące procedur opieki nad dzikimi ptakami, a jest to kluczowe dla efektywnego działania i współpracy z samorządami – dodaje dr Kazimierz Walasz z MTO. We współpracy ze specjalistami z ośrodków rehabilitacji dzikich zwierząt opracowano projekt standardów rehabilitacji bocianów, który po konsultacjach z ośrodkami z całej Polski zostanie zaproponowany przez GBBB jak obligatoryjny w rehabilitacji bocianów.

 

GBBB zajmuje się nie tylko monitoringiem, obserwacją i śledzeniem wędrówek bocianów, ale i wieloma innymi aspektami. Prof. Instytutu Ochrony Przyrody PAN, Andrzej Wuczyński i Gabriela Krogulec przeprowadzili badania z pogranicza ornitologii i etnografii przyglądając się ludowym wierzeniom związanym z bocianem, a także prześledzili stosunek ludności wiejskiej do tego gatunku, wyrażony podczas unikatowych badań ankietowych przeprowadzonych w całej Polsce w odległym 1958 roku. Z badań tych wynika, że zdecydowana większość społeczeństwa w połowie zeszłego stulecia była bardzo pozytywnie nastawiona do bociana białego. W przypadku bocianich przesądów zaskakującym wynikiem było sporadyczne pojawianie się na ówczesnych wsiach wierzenia o „przynoszeniu dzieci” przez bociany, dziś bardzo rozpowszechnionego. Znacznie częściej przypisywano bocianowi funkcję przynoszenia szczęścia rodzinie i wiosce lub ochrony gospodarstwa przed uderzeniami piorunów.

 

Jak zwykle podczas zjazdów GBBB dyskutowano nad nowymi kierunkami badań. Zgodnie wszyscy przyznali, że obecnie jednym z najbardziej interesujących zagadnień jest analiza funkcjonowania i przemieszczania się bocianów na zimowiskach w Afryce. Z kolei innym wyzwaniem jest badanie zawartości mikroplastiku w diecie bocianów, co będzie tematem tegorocznych ogólnopolskich badań.

 

Grupa Badawcza Bociana Białego

 

• 
• 
• 
• 
•