Corocznie przed Sylwestrem zaczynają się debaty na temat niebezpieczeństwa fajerwerków dla zwierząt. O ile dość dobrze rozpoznano reakcje psów i kotów, o tyle informacje dotyczące ich wpływu na dzikie zwierzęta, a zwłaszcza na ptaki, miały w dużej części charakter anegdotyczny (kliknij). Tymczasem właśnie w końcu upływającego 2022 roku, opublikowano dwie bardzo interesujące prace dotyczące fajerwerków i dzikich gęsi.
Wyniki pierwszej z nich opublikowano w Conservation Letters. W badaniach wykorzystano informacje pochodzące z nadajników GPS założonych w ciągu ośmiu lat na 347 gęsi w Niemczech, Danii i Holandii. W sumie posłużono się 170 165 odczytami, a co dla nas interesujące, mapka zamieszczona w pracy pokazuje, że gęsi (dwa gatunki: zbożowa Anser fabalis i białoczelna A. albifrons) na żerowanie i nocleg odwiedzały także Polskę. Naukowcy zmierzyli odległość lotu, wykorzystanie miejsca odpoczynku, koszty energii i żerowanie przez dwanaście dni i nocy, przed i po Sylwestrze. W Sylwestra gęsi przeleciały średnio 5-16 kilometrów dalej niż zwykle, a poruszały się średnio o 40 – 150 metrów wyższej niż podczas nocy bez strzelających petard. Po wybuchach fajerwerków, gęsi reagowały najprawdopodobniej nie na same światła i wybuchy, ale na poziom pyłu zawieszonego w powietrzu (PM10), który na stałych w miejscach odpoczynku gęsi podczas Sylwestra wzrastał nawet o 324 – 655%. Wybudzone ptaki opuszczały miejsca noclegowe i przenosiły się na zbiorniki położone dalej od miast. Efekt sylwestrowej nocy trwał dłużej niż tylko do najbliższego świtu, bo zmęczone ptaki w następnych dniach poruszały się mniej, a ich tempo żerowania wzrastało, najprawdopodobniej po to, by zrekompensować wcześniejsze straty energetyczne.
Fot. Cezary Korkosz (Gęś białoczelna w locie)
Wyniki drugich badań opublikowano w czasopiśmie Conservation Physiology. Naukowcy przyjrzeli się gęsiom gęgawom Anser anser z jeziora Almsee w Górnej Austrii i ich fizjologicznym reakcjom na fajerwerki. Raz jeszcze skorzystano z nowoczesnych technologii: mierzono tętno i temperaturę ciała ptaków, jako wskaźników reakcji na stres. Tętno wzrastało aż o 96% w momencie pierwszych wystrzałów. Poza odnotowanym wzrostem średniego tętna z 63 do 124 uderzeń na minutę, także średnia temperatura ciała wzrosła z 38 do 39 stopni Celsjusza. Te reakcje stresowe miały miejsce natychmiast, już w pierwszej godzinie Nowego Roku! Dopiero około 5 rano odczyty powracały do średniego poziomu sprzed Sylwestra. Podobna reakcja charakteryzowała zarówno starsze, jak i młodsze osobniki, co sugeruje, że gęsi z wiekiem wcale nie przyzwyczajają się do fajerwerków. Badacze jednak nie wiedzą czy stres wywołany przez wystrzały petard to reakcja na dźwięk, błyski czy może też kombinacja wskazanych czynników. Jak często w nauce konkluzja badaczy jest następująca: będzie to wymagało dalszych badań.
W kontekście obu prac ciekawe być może ich rozszerzenie na drób wodny. Jeśli gęgawa jest jedną z protoplastek gęsi domowej, to wydaje się, że huk petard może wpływać i na udomowione ptaki. Przestrzegam jednak przed samodzielnym robieniem takich eksperymentów.
Fot. Pixabay (Gęsi domowe)
Literatura:
Kölzsch, A., Lameris, T. K., Müskens, G. J., Schreven, K. H., Buitendijk, N. H., Kruckenberg, H., ... & Nolet, B. A. (2022). Wild goose chase: Geese flee high and far, and with aftereffects from New Year's fireworks. Conservation Letters, e12927.
Wascher, C F, Arnold, W, & Kotrschal, K. (2022). Effects of severe anthropogenic disturbance on the heart rate and body temperature in free-living Greylag Geese (Anser anser). Conservation Physiology. DOI: https://doi.org/10.1093/conphys/coac050
