USD -
4.0688
EUR -
4.3316
GBP -
5.0615
DKK -
0.5805
Sąsiedztwo pastwisk z wilkami prowadzi nierzadko do zdarzeń zagryzienia zwierząt gospodarskich. Uderza to nie tylko w portfel, ale również emocje hodowców i nastawienie do ochrony tego drapieżnika w Polsce. Jakie metody ochrony zwierząt przed wilkami są najskuteczniejsze? I co zrobić, gdy mimo wszystko dojdzie do ataku drapieżnika?
Potrzebujemy kompromisu
Wilków, dzięki ścisłej ochronie gatunkowej i wielu wysiłkom włożonym w odbudowanie ich populacji, jest w naszym kraju coraz więcej. W 2001 roku liczebność wilków w Polsce szacowało się na ok. 500 osobników, w 2019 roku stwierdzono, że jest już ich ok. 2000. Chociaż wydaje się to dużo, liczebność ta jest równoważona przed duże populacje typowych ofiar wilka – dzików, seren i jeleni. Wraz ze wzrostem populacji drapieżnika rozszerza się również jego zasięg występowania. Wilki zasiedlają rozległe obszary leśne, które są zazwyczaj położone blisko terenów rolniczych. Często prowadzi się na nich hodowlę z wypasem owiec, bydła, kóz, czy koni. Niestety zwierzęta te również stanowią potencjalną – i łatwą przy braku zabezpieczenia gospodarstwa – ofiarę dla wilków.
Sąsiedztwo z wilkiem prowadzi nierzadko do zdarzeń zagryzienia zwierząt i wzbudza, delikatnie mówiąc, negatywne emocje wśród hodowców. W efekcie życzeniem niektórych rolników jest solidny odstrzał drapieżników. Warto mimo wszystko pamiętać, że wilki pełnią w środowisku wiele ważnych ról – i mogą być również sprzymierzeńcami hodowców zwierząt. Stwierdzono na przykład, że przyczyniają się do ograniczenia populacji dzików i efektywnie eliminują wirusa afrykańskiego pomoru świń (ASF), dewastującego sektor trzody chlewnej w Polsce. Więcej na ten temat tutaj - Wilki: sprzymierzeńcy w walce z ASF. Poza tym chronią pola przed dzikami, jeleniami i sarnami, przez zmniejszanie ich liczebności. Dlatego należy poszukiwać rozwiązań pozwalających na pokojową koegzystencję wypasu zwierząt gospodarskich i pozostawienie wilka w jego naturalnym środowisku. Zabezpieczenia gospodarstw i pastwisk przed drapieżnikami muszą być wkalkulowane w budżet prowadzenia hodowli na terenach z nimi sąsiadujących.
Najskuteczniejsze metody ochrony
Istnieje kilka metod, które pomagają utrzymywać drapieżniki z dala od zwierząt gospodarskich. Żadna z nich nie jest jednak w pełni skuteczna – efektywność danej strategii zależy od dostosowania jej do konkretnego gospodarstwa i odpowiedniego jej przestrzegania. W większości przypadków najlepiej sprawdzi się kilka różnych metod ochrony stada, które będą się uzupełniać.
Podstawą strategii ochrony gospodarstwa powinny być tzw. dobre praktyki hodowlane. Należą do nich w szczególności:
- zamykanie na noc zwierząt w zabezpieczonych (za pomocą wysokiego ogrodzenia, pastucha elektrycznego, flandr lub psa stróżującego) zagrodach lub budynkach gospodarskich
- na nieogrodzonych pastwiskach w pobliżu lasów, czy zagajników prowadzenie nadzoru również w ciągu dnia (nadzór prowadzony przez człowieka lub psa stróżującego)
- jeśli to możliwe, organizowanie wspólnego wypasu – z sąsiadami, w ramach wspólnoty/spółdzielni, z nadzorem prowadzonym przez wybraną osobę – taka strategia zmniejsza ryzyko ataków przez drapieżniki i pozwala zmniejszyć nakłady pracy i kosztów na ochronę
- nadzór nad stadem należy zwiększyć w razie przypadku ataku wilków na zwierzęta
- w przypadku szkody spowodowanej przez wilki, po sporządzeniu protokołu ze zdarzenia, należy usunąć zabite zwierzęta z pastwiska – które mogą przyciągnąć ponownie drapieżniki
- nie należy porzucać padłych zwierząt w lesie – może to przyzwyczaić wilki do tego rodzaju pokarmu
Psy stróżujące
Wykorzystanie psów stróżujących do ochrony stad przed wilkami ma bardzo długą tradycję. Do ras o tej funkcji należą, między innymi owczarek podhalański, słowacki pies pasterski, czy owczarek węgierski. Posiadają one duże rozmiary ciała i instynkt ochrony stada. Przy odpowiednim wychowaniu i tresurze stanowią nieocenione wsparcie w zabezpieczeniu gospodarstw przed wilkami. W naszym kraju najczęściej do tego zadania wykorzystuje się owczarki podhalańskie.
Projekty promujące tę rasę do ochrony stad w Karpatach przyniosły bardzo dobre rezultaty – psy świetnie poradziły sobie z ochroną stad składających się z owiec, bydła i koni. Pilny nadzór stada prowadziły nawet nocą, w niekorzystną pogodę, zdecydowanie reagowały na zagrożenia, były bardzo opiekuńcze wobec zwierząt. Należy pamiętać, że przydatność psa do tych zadań determinują nie tylko rasa i pochodzenie hodowlane, ale również indywidualne predyspozycje, konsekwentne wychowanie i trening. Liczba psów powinna być dostosowana do wielkości i stopnia rozproszenia stada.
Ogrodzenia zwykłe, elektryczne i flandry
Zwykłe ogrodzenia siatkowe tylko w ograniczonym stopniu zabezpieczają zwierzęta przed atakiem drapieżników, jednak odpowiednio skonstruowane i doglądane, mogą być przydatne. Do ogrodzenia należy wykorzystać siatki podobnego typu co wykorzystywane w leśnictwie do ochrony upraw przed jeleniami i sarnami. Przy ich zakładaniu należy wziąć pod uwagę umiejętność wilków do wkopywania się pod, wdrapywania na i przeskakiwania przez przeszkody. Dlatego ogrodzenia siatkowe powinny mieć min. 2,5 wysokości i być wkopane w ziemię na głębokość min 0,5 metra - lub być wywinięte na odległość 1 m od ogrodzenia i przyłożone np. kamieniami lub ziemią. Na szczycie ogrodzenia zaleca się umieszczenie jednaj lub dwóch linii drutu kolczastego lub wywinięcie jego górnej krawędzi na zewnątrz.
Znacznie skuteczniejszym rozwiązaniem są ogrodzenia elektryczne – inaczej pastuchy elektryczne, zasilane prądem z elektryzatorów sieciowych (230 V) lub akumulatorowych. Pastuchy mają za zadanie odstraszać zwierzęta za pomocą krótkotrwałych, bolesnych, ale nieszkodliwych dla życia, impulsów elektrycznych. Skuteczność tego rozwiązania zależy od wysokości, konstrukcji, parametrów zasilania i konserwacji ogrodzenia. Duże ma znaczenie taka budowa ogrodzenia, która zapobiega przeskakiwaniu i przeczołgiwaniu się pod nim przez wilki. W tym celu zaleca się, aby najniższy przewód znajdował się 10-20 cm nad podłożem, a najwyższy na wysokości 2 m nad ziemią. Odpowiednio stosowane, ogrodzenia elektryczne pozwalają w dużym stopniu wyeliminować ataki wilków na stado. Można je stosować jednocześnie ze zwykłymi ogrodzeniami.
Kolejnym skutecznym rozwiązaniem, pozwalającym utrzymywać wilki z dala od stada są flandry. Są to cienkie sznury lub taśmy z zawieszonymi paskami materiału w kolorze czerwonym, które poruszają się na wietrze. Stwierdzono że wilki boją się tej nieznanej przeszkody i są niechętne do jej przekroczenia. Skuteczność flandr potwierdzono w eksperymentach terenowych. Na ich działanie wpływa jednak w dużym stopniu sposób wykonania i instalowania. Nie powinny być też traktowane jako jedyna metoda ochrony zwierząt. Kawałki materiału powinny mieć wymiary 10 x 60 cm i być umieszczone co 40-45 cm. Flandry należy umieścić wokół całego pastwiska, na wbitych w ziemię żerdziach, tak, aby dolne krawędzie chorągiewek były położone ok. 15 cm nad ziemią.
Co zrobić w przypadku szkody wyrządzonej przez wilki?
Za szkody wyrządzone przez wilki w naszym kraju odpowiada Skarb Państwa. Oględziny, szacowanie szkód i ustalenie wysokości odszkodowania i jego wypłaty, dokonywane jest przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska (z wyjątkiem zdarzeń na obszarach parków narodowych).
W przypadku ataku wilka na nasze zwierzęta powinnyśmy:
- pozostawić zagryzione zwierzę w miejscu zdarzenia
- zabezpieczyć wszelkie ślady zdarzenia
- w miarę możliwości wykonać zdjęcia zagryzionego zwierzęcia i innych śladów wokół (tropów wilka, śladów przeciągania ofiary, kału), a także okolicy miejsca zdarzenia (np. ogrodzeń jako dowód stosowania zabezpieczeń stada)
- powiadomić jak najszybciej o zdarzeniu regionalną dyrekcję ochrony środowiska oraz lokalnego lekarza weterynarii
W oparciu o oględziny dokonane przez lekarza weterynarii i zebranego materiału dowodowego stawiana jest decyzja o przyznaniu i wysokości odszkodowania. Niestety odszkodowanie często nie pokrywa pełnej wartości zwierzęcia. Należy również pamiętać, że odszkodowania za zabite zwierzę nie otrzymamy, jeśli miało ono miejsce na pastwisku nocą. Hodowca zobowiązany jest do zamykania zwierząt nocą w zagrodach lub budynkach. Dlatego lepiej „zapobiegać niż leczyć” i wprowadzić skuteczne metody ochrony stada. Można w tym celu uzyskać dofinansowanie z RDOŚ (Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska).
Więcej o konfliktach z wilkami:
Owce i wilki. Powrót do historii
Wilk w mediach – jak cię piszą, tak cię widzą
Niemcy mają problem z wilkiem. Ataki na bydło i owce zgłaszane są coraz częściej.
Na podstawie:
Nowak S., Mysłajek R.W. Poradnik ochrony zwierząt hodowlanych przed wilkami. Stowarzyszenie dla natury „Wilk”.
