Zwierzęta gospodarskie jako klucz do rozwoju agroturystyki

Zwierzęta od wieków towarzyszą człowiekowi stanowiąc istotny element otaczającego ekosystemu Nie tylko dostarczają one żywności i surowców pochodzenia zwierzęcego, ale też ich obecność jest ważna dla zachowania różnorodności biologicznej w ekosystemie.

 

Zwierzęta są też istotnym elementem produktu turystycznego, bowiem dla wielu ludzi są integralną częścią zajęć rekreacyjnych [Dashper 2018]. W turystce wykorzystuje się je na różne sposoby, a interakcje człowiek-zwierzę są niezwykle ważnymi składnikami ogólnego doświadczenia dla człowieka [Bertella, 2014].

 

Zwierzęta gospodarskie mogą być cenną atrakcją w agroturystyce

 

Jedną z form turystyki, w której zwierzęta, a szczególnie zwierzęta gospodarskie, są elementem komercyjnego produktu skierowanego do turystów, jest agroturystyka. Na początku była ona traktowana, jako dodatkowa, uboczna działalność w gospodarstwie rolnym, jednak szybko zdobyła popularność i stała się jedną z form turystyki [Barlybaev i in. 2009]. Jak podkreśla Majewski [2000] agroturystyka powinna być prowadzona w gospodarstwie rolnym, gdzie produkcja roślinna i zwierzęca stanowią jedną z największych atrakcji dla turystów. Współcześnie pojecie tej formy turystyki [Jęczmyk, Uglis 2014] obejmuje wypoczynek u rolnika w funkcjonującym gospodarstwie rolnym, gdzie nie tylko można nocować, jadać posiłki z produktów z tego gospodarstwa lub okolicy, uczestniczyć w pracach polowych i gospodarskich, obserwować utrzymywane zwierzęta i produkcje roślinną, ale także podejmować czynności rekreacyjne w obrębie gospodarstwa, jak i poza nim.

 

Zwierzęta gospodarskie mogą być cenną atrakcją w agroturystyce, będąc jednoczesnej elementem dziedzictwa kulturowego obszarów wiejskich [Hall 2019]. Innym sposobem jest wykorzystanie zwierząt gospodarskich, jako surowca do przygotowania posiłków. Rosnący trend poszukiwania żywności produkowanej lokalnie w dużej mierze opiera się na lokalnej tożsamości [Kline et al. 2016].

 

Badanie zostało przeprowadzone w 2019 roku w formie wywiadu telefonicznego – CATI, na podstawie kwestionariuszy ankiety wśród właścicieli gospodarstw agroturystycznych zlokalizowanych w województwie wielkopolskim.

 

Celem badania było określenie, czy w gospodarstwach agroturystycznych są utrzymywane zwierzęta gospodarskie, jeśli tak to, jakie gatunki oraz czy utrzymywane zwierzęta gospodarskie wpływają na atrakcyjność oferty agroturystycznej.

 

Wyniki badań

 

W trakcie badania uzyskano łącznie 394 połączenia telefoniczne, jednak na przeprowadzenie wywiadu wyraziło zgodę 365 dostawców agroturystyki, natomiast 29 odmówiło rozmowy. W trakcie badania stwierdzono, że 117 właściciel badanych gospodarstw nie prowadziło działalności agroturystycznej w 2019 r., dlatego do dalszej analizy dotyczącej badanego tematu zakwalifikowano 248 obiekty.   

 

Najstarsze gospodarstwo agroturystyczne przyjmowało turystów nieprzerwanie od 1980 r., natomiast najmłodsze rozpoczęło działalność w 2018 r.

 

Aby zrealizować cel badawczy badane gospodarstwa agroturystyczne podzielono na dwie grupy. Pierwszą grupę tworzyły te gospodarstwa, które posiadały zwierzęta gospodarskie, było ich 142, zaś do drugiej grupy zaliczono te bez zwierząt – 106.

 

Głównym celem chowu zwierząt niewątpliwie było przeznaczenie na sprzedaż, natomiast dodatkowo stały się one atrakcją dla turystów korzystających z wypoczynku na wsi. Ukazuje to udział dochodu z działalności rolniczej w dochodzie ogólnym, który jest większy w przypadku gospodarstw agroturystycznych ze zwierzętami od tych bez zwierząt. Dodatkowo stwierdzono zdecydowanie wyższy udział innych źródeł dochodów (67,9%) w przypadku właściciel obiektów agroturystycznych bez zwierząt.

 

Tabela 1. Charakterystyka badanych operatorów agroturystycznych

Wyszczególnienie	Gospodarstwa agroturystyczne ze zwierzętami (n=142)	Gospodarstwa agroturystyczne bez zwierząt (n=106)
Udział dochodu z działalności rolniczej w dochodzie ogólnym	47,4%	42,9%
Udział dochodu z działalności agroturystycznej w dochodzie ogólnym	29,3%	25,6%
Udział innych dochodów w dochodzie ogólnym	47,6%	67,9%

Źródło: badania własne.

 

Właściciele, którzy utrzymywali w swoim gospodarstwie zwierzęta gospodarskie najczęściej posiadali kilka ich gatunków, najpopularniejszymi były: konie (52,8%), kury (62,7%), bydło (18,3%), kozy (16,9%), owce (12,7%) i świnie (12,7%). Warto podkreślić, że w co piątym z badanych obiektów utrzymywano ryby w stawach należących do gospodarstwa, a w co szóstym były króliki. Dobór chowanych zwierząt nie jest przypadkowy, gdyż zwierzęta te stanowią klucz do podniesienia atrakcyjności turystycznej prowadzonego biznesu, stanowią źródło mięsa do przygotowania serwowanych posiłków, oczywiście z wyjątkiem koni, których w Polsce nie spożywa się oraz źródło produktów cenionych produktów takich jak mleko, jaja, ryby. Przeprowadzone analizy wykazały, że właściciele gospodarstw agroturystycznych wybierając gatunki zwierząt, które chcieli hodować, zwracali uwagę na ich pochodzenie i znaczenie dla zachowania dziedzictwa terenów wiejskich.

 

Wykres 1. Powody nieutrzymywania zwierząt gospodarskich

Źródło: badania własne.

W dalszej części badania zapytano respondentów nieutrzymujących zwierząt o przyczyny braku zwierząt w gospodarstwie (wykres 1). Prawie połowa ankietowanych, jako główny powód tej sytuacji wskazało brak środków finansowych na ich utrzymanie (49,1%), zaś kolejnym powodem był brak warunków do ich utrzymania (45,3%). Co ciekawe w opinii jednej trzeciej badanych to właśnie brak zainteresowania ze strony wypoczywających turystów był powodem braku zwierząt w ich gospodarstwie agroturystycznym. Z kolei jako inne powody respondenci wskazali na swój wiek i związany z tym stan zdrowia, brak czasu i rąk do pracy przy obsłudze zwierząt gospodarskich.

 

Podsumowanie

 

Niniejsze opracowanie wnosi istotny wkład teoretyczny w zrozumienie znaczenia zwierząt gospodarskich w budowaniu produktu agroturystycznego. Znaczna część badanych obiektów posiadała zwierzęta, które są zarówno immamentną cechą gospodarstwa rolnego, jak i działalności agroturystycznej. W tym przypadku wyraźnie zaznacza się tu związek z wielkością posiadanej ziemi, co jest istotne dla posiadania odpowiedniej przestrzeni dla tych zwierząt. Utrzymywane zwierzęta gospodarskie stanowiły atrakcję dla turystów korzystających z oferowanych usług, ale również stanowiły źródło dochodu ze sprzedaży tych zwierząt. Potwierdza to udział dochodu z działalności rolniczej w dochodzie ogólnym, który był większy w przypadku agroturystycznych operatorów ze zwierzętami od operatorów agroturystycznych bez zwierząt. W badanych obiektach utrzymuje się najczęściej kilka gatunków zwierząt, a ich dobór jest celowy, ponieważ zwierzęta te stanowią klucz do podniesienia atrakcyjności turystycznej, ale także stanowią źródło mięsa do przygotowania posiłków oraz produktów i przetworów. Badani właściciele gospodarstw agroturystycznych zwracali uwagę na pochodzenie zwierząt i znaczenie ich dla zachowania dziedzictwa terenów wiejskich, dlatego w zdecydowanej większości wybierali oni rodzime rasy zwierząt gospodarskich.

 

Zachowanie bioróżnorodności w gospodarstwach rolnych, a w szczególności w gospodarstwach agroturystycznych powinno przyczynić się z jednej strony do ochrony i upowszechniania chowu lokalnych ras zwierząt i odmian roślin rodzimych, a z drugiej do uatrakcyjnienia oferty dla gości. Należy popularyzować wśród rolników, a szczególnie tych prowadzących agroturystykę, utrzymywanie zwierząt ras rodzimych. Jest to też jeden ze sposobów ochrony tych ras oraz zachowania ich w środowisku naturalnym, a najlepszym sposobem ochrony zasobów genetycznych zwierząt gospodarskich jest ich użytkowanie. Warto także wpierać działania rolników w ochronie ras rodzimych, utrzymaniu bioróżnorodności na wsi i obszarach wiejskich.

 

Autor: Anna Jęczmyk - Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu (Pracownia Turystyki Wiejskiej)

 

Tekst powstał na podstawie publikacji: Jęczmyk, A.; Uglis, J.; Steppa, R. Can Animals Be the Key to the Development of Tourism: A Case Study of Livestock in Agritourism. Animals 2021, 11, 2357 (kliknij). 

Spis literatury:

Barlybaev, A. A., Akhmetov, V. Y., & Nasyrov, G. M. 2009. Tourism as a factor of rural economy diversification. Studies on Russian Economic Development, 20, 639–643.

Bertella G. 2014. The co-creation of animal-based tourism experiences. Tourism Recreation Research, 39 (1), 115-126.

Cassandro M. 2014. Extensive animal production and its added value in production and environmental chains: a dairy cattle study. Animal Production Review, 5, 1-4.

Dashper, K. 2018. Moving beyond anthropocentrism in leisure research: Multispecies perspectives. Annals of Leisure Research, 22(2), 133–139.

Hall, P. K., 2019. Farm Animals and People: Liability Issues for Agritourism?? https://nationalaglawcenter.org/wp-content/uploads/assets/articles/Agritourism-series-Farm-Animals.pdf (dostęp15.02.2021).

Jęczmyk A., Uglis J., 2014. Organizacyjno-prawne uwarunkowania rozwoju turystyki na obszarach wiejskich, (w:). Zarzecka K., Kondracki S. (red. nauk.), Współczesne Dylematy Polskiego Rolnictwa III cz. I, Biała Podlaska, Wydawnictwo PSW JPII, 283-292.

Kline, C.; Barbieri, C.; LaPan, C. 2016. The influence of agritourism on niche meats loyalty and purchasing. J. Travel Res. 55, 643–658.

Majewski J., 2000. Agroturystyka to też biznes, Wydawnictwo Fundacji Wspomagania Wsi, Warszawa.

Tryjanowski P., Hartel T., Baldi A., Szymański P., Tobółka M., Herzon I., Goławski A., Hromada M., Jerzak L., Kujawa K., Lenda M., Orłowski G., Panek M., Skórka P., Sparks T.H., Tworek S., Wuczyński A., Żmichorski M. 2011. Conservation of farmland birds faces different challenges in Western and Central-Eastern Europe. Acta Ornithologica, 46, 1-12.

Zacharek N. 2017. Zwierzę domowe jako członek rodziny w XIX i XXI wieku, Tematy z Szewskiej nr 2(19), 96-112.