Obecność drapieżnika szczytowego jakim jest człowiek ma ogromny wpływ na zwierzęta, które dostosowują się do życia w naszym sąsiedztwie. Proces synantropizacji kształtuje rytm dobowy gatunków zamieszkujących ludzkie osiedla. Najłatwiej jest to zauważyć w miastach, gdzie ssaki takie jak kuna domowa Martes foina czy coraz częściej pojawiający się w naszym kraju inwazyjny szop pracz Procyon lotor zmieniły swój tryb życia z dziennego na nocny. Nocą zmniejsza się prawdopodobieństwo spotkania człowieka, więc zwierzęta chętniej poszukują pokarmu buszując w śmietnikach lub przeczesują pobliskie osiedla i parki w poszukiwaniu nowego terytorium.
Do zbadania wpływu człowieka oraz rysia euroazjatyckiego Lynx lynx na zmianę rytmu dobowego sarny europejskiej Capreolus capreolus międzynarodowy zespół badaczy -wykorzystał dane zebranych w ramach sieci naukowej EURODEER. W ten sposób pozyskano informacje dotyczące aktywności 431 osobników, pochodzących z 12 różnych populacji. Analiza wyników pokazała, że sarny żyjące w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka dopasowują się do sezonu polowań i zmieniają tryb życia na nocny. Z drugiej strony, wpasowują się także w aktywność dobową rysia znajdującego się na tym samym terenie, z kolei przestawiając się na zwiększoną aktywność w ciągu dnia.
Sezon polowań na sarny zależy od grupy wiekowej i płciowej: kozły- maj-wrzesień, kozy i koźlęta październik- styczeń. Właśnie w tych okresach zauważono znaczne zmiany w rytmie dobowym. Zaskakujący był fakt, że strach przed człowiekiem okazał się być silniejszy od strachu przed ich naturalnym wrogiem. Wybierając noc jako porę żerowania i wędrówek sarny narażały się na potencjalny atak ze strony rysia. Badane sarny wiedziały jednak, że to nocą mogą czuć się bezpiecznie i uniknąć śmiertelnego spotkania z myśliwymi. Strach przed człowiekiem kształtowany podczas sezonu polowań na stałe zapisuje się w pamięci sarny przez co także poza okresem polowań widząc ludzką sylwetkę ratują się ucieczką w bezpieczne miejsca takie jak zagajniki czy gęste poszycie lasu.
Sarny wykształciły także kilka zachowań umożliwiających im obronę przed drapieżnikami oraz system wczesnego ostrzegania przed zbliżającym się niebezpieczeństwem. Na przełomie jesieni i zimy bardzo istotnym elementem życia saren jest intensywny żer. W tym czasie samice (kozy) muszą pokrywać swoje zapotrzebowanie pokarmowe związane z ciążą. Samce (kozły) skupiają się na poszukiwaniu odpowiedniego pokarmu, które umożliwi im nałożenie poroża. To wtedy tworzą się rudle - niewielkie stada składające się z kóz, koźlaków oraz kozłów, które zapewniają im bezpieczeństwo na rozległych polach w przypadku saren polnych oraz na obrzeżach lasów, które są ulubionym siedliskiem saren leśnych. Ostrzeżenie stada o zbliżającym się zagrożeniu umożliwia im lustro, czyli biała plama sierści na pośladkach, która najeżając się w obliczu niebezpieczeństwa zwiększa dwukrotnie swój rozmiar umożliwiając pozostałym sarnom zauważenie sygnału do ucieczki.
Powyższe badania nie tylko podkreślają ogromne znaczenie człowieka jako drapieżnika szczytowego. Pokazują przede wszystkim plastyczność behawioru zwierząt żyjących w naszym sąsiedztwie.
Bonnot, N.C., Couriot, O., Berger, A., Cagnacci, F., Ciuti, S., De Groeve, J.E., Gehr, B., Heurich, M., Kjellander, P., Kröschel, M. and Morellet, N., 2020. Fear of the dark? Contrasting impacts of humans versus lynx on diel activity of roe deer across Europe. Journal of Animal Ecology, 89(1), pp.132-145.
