Szczury w czasach pandemii bardziej niebezpieczne

17 czerwiec 2020

prof. Piotr Tryjanowski

Bakcyl dżumy nigdy nie umiera i nie znika (…) nadejdzie być może dzień, kiedy na nieszczęście ludzi i dla ich nauki dżuma obudzi swe szczury i pośle je, by umierały w szczęśliwym mieście - Albert Camus. Nawiązanie do Dżumy Alberta Camus jest oczywiście zamierzone. To lektura, która pozyskała nowych czytelników czasie COVID-19, ale także zdobyła i nowe interpretacje. Jednak niezmiennym pozostaje przynajmniej jeden element – szczur, gatunek gryzonia związany z epidemią dżumy.

W przypadku SARS-CoV2 częściej wspominamy nietoperze, czy łuskowce, ale wszak wyobraźnia działa. Zresztą, jak to w przypadku zoonoz – chorób odzwierzęcych. Szczur jest wyjątkowo wpisany w ludzką kulturę. Niemalże na naszych oczach zmienia się postrzeganie tego zwierzęcia. Od najbardziej, znanego, a jednocześnie inteligentnego, wszędobylskiego szkodnika, po zwierzę towarzyszące i laboratoryjne. W czasach pandemii jednak wyobraźnia sięga po znane z historii relacje ze szczurami – wskaźnikami biedy, brudu, zaniedbań i chorób.

O potencjalnym problemie szczurów wspomniałem na jednej z pierwszych polskich konferencji poświęconych COVID-19 a przygotowanych dla PSPDDD, całość do obejrzenia w poniższym materiale filmowym (UWAGA! fragment poświęcony szczurom bliżej końca wykładu):

Nie przewidziałem jednak, że problemem będzie nie wyłącznie zwiększona liczebność populacji, kiedy ludzie zaczną się masowo pozbywać kupowanego na zapas jedzenia, a problem dotknie nas z zupełnie innej strony – braku pokarmu dla szczurów. Mniej ludzi w miastach, mniej podróżujących środkami komunikacji publicznej, to mniej wyrzucanego jedzenia. Korzystanie z resztek pokarmowych pozostawianych przy przystankach czy śmietniskach to podstawa egzystencji szczurzych rodzin. W zasadzie można by powiedzieć: super sprawa – jest czyściej i mniej szczurów! Takiego prostego schematu byśmy oczekiwali. Tymczasem Amerykańskie Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) ostrzegają przed agresywnym zachowaniem szczurów na ulicach amerykańskich miast. Zamknięte bary, restauracje i stołówki zmusiły szczury do dalekich, ulicznych eskapad. Brak dobrych źródeł pokarmu powoduje, że ssaki te stają się nerwowe i agresywne, nawet rzucając się na siebie nawzajem. Nie wiadomo na ile agresja może przenieść się na człowieka, jednak sytuacja jest poważna.

Informacje Centers for Disease Control and Prevention (CDC) są na bieżąco aktualizowane i można się z nimi zapoznać tutaj - kliknij.

Czy z podobną sytuacją mamy do czynienia w Polsce? Tak naprawdę tego nie wiemy, bo nie ma dobrego monitoringu populacji tych ssaków. Docierające do Instytutu Zoologii informacje o tym, że celem obniżenia kosztów funkcjonowaniu stołówek czy magazynów obniża się standardy deratyzacyjne - napawają przerażeniem. Jeśli sytuacja wymknie się spod kontroli to może być groźnie. Szczury, to bardzo inteligentne zwierzęta i lepiej je mieć pod kontrolą. Niezbędna jest współpraca władz samorządowych, profesjonalnych osób świadczących usługi deratyzacyjne, no i w przypadkach nietrywialnych warto poszukiwać skutecznych rozwiązań wspólnie z naukowcami. Jak wspomniano wcześniej, wszak szczury to nie tylko niebezpieczne szkodniki, ale fantastyczne zwierzęta laboratoryjne. Badania z Wielkiej Brytanii, wskazują, że wiedza wyniesiona z laboratoriów biomedycznych i ekologicznych z powodzeniem może być wykorzystywana do kontroli populacji tych ssaków na obszarach zurbanizowanych.

Podkreślmy jednak, że sytuacja w Polsce jest inna, jednak z racji kosmopolitycznego charakteru występowania szczurów, jak i nowoczesnych metod prewencji stosowanych w USA, warto się tamtejszym rozwiązaniom bacznie przyglądać. To także świetny przykład współpracy naukowców z praktykami, rozwijany także u nas, rzecz jasna na znacznie mniejszą skalę, choćby poprzez wspólne przyglądanie się problemom i dyskusji podczas spotkań z pracownikami sektora DDD (kliknij).

karminik deratyzacyjny cenyrolnicze pl

Nieuzupełniany karmnik deratyzacyjny

szczur gryzie posadzke cenyrolnicze pl

Szczur rozgryzający posadzkę.

Literatura uzupełniająca:

Byers, K. A., Cox, S. M., Lam, R., & Himsworth, C. G. (2019). “They’re always there”: resident experiences of living with rats in a disadvantaged urban neighbourhood. BMC public health, 19(1), 853.

Hansen, N., Hughes, N. K., Byrom, A. E., & Banks, P. B. (2020). Population recovery of alien black rats Rattus rattus: A test of reinvasion theory. Austral Ecology, 45(3), 291-304.

Schweinfurth, M. K. (2020). The social life of Norway rats (Rattus norvegicus). Elife, 9, e54020.

Autor: prof. Piotr Tryjanowski

Dyrektor Instytutu Zoologii w Poznaniu; zajmuje się funkcjonowanie krajobrazu rolniczego. Bada przede wszystkim ptaki, płazy i ssaki. Szczególnie zainteresowany interakcjami zwierząt dzikich i udomowionych. Miłośnik tradycyjnego pasterstwa, owiec, serów i win Środkowej Europy.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. Wszystkie artykuły autora

Najnowsze artykuły autora: