USD -
4.0417
EUR -
4.3177
GBP -
5.0220
DKK -
0.5789
Ryś euroazjatycki (Lynx lynx) jest najmniejszym przedstawicielem wielkiej trójki drapieżników Polski. W jej skład wchodzą ponadto: wilk szary Canis lupus oraz niedźwiedź brunatny Ursus arctos. W 2004 r .na mocy Rozporządzenia w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną, ryś objęty został ochroną ścisłą, jako gatunek wymagający ochrony czynnej. Obecnie liczebność tego gatunku na terenie Polski to około 200 osobników. Występuje w dwóch odizolowanych populacjach: nizinnej obejmujące obszar m.in. Puszczy Białowieskiej oraz górskiej - karpackiej. Rysie prowadzą bardzo skryty tryb życia, co znacznie utrudnia ich obserwacje. Są z natury samotnikami, z wyjątkiem okresu rozrodczego oraz matek zajmujących się wychowywaniem potomstwa. Największym zagrożeniem dla tego gatunku są kłusownictwo oraz fragmentacja siedlisk.
Zaskakujące badania - literatura na końcu tekstu - przeprowadzone przez Rosyjską Akademię Nauk pokazują jednak, że w wyjątkowych sytuacjach rysie mogą stanowić także zagrożenie dla samych siebie.
Zjawisko agresji między rodzeństwem obserwowano głównie u przedstawicieli gatunków z rodziny psowatych, na przykład u hieny cętkowanej (Crocuta crocuta). Rodzeństwo rywalizowało głównie o dostęp do mleka matki, będącego wówczas ich głównym źródłem pożywienia. W skrajnych przypadkach dochodziło nawet do śmierci jednego ze szczeniąt w miocie. To zjawisko zaczęto zauważać także u rysi euroazjatyckich utrzymywanych w niewoli, a w naturze u rysia iberyjskiego (Lynx pardinus).
Badanie mające na celu ustalenie przyczyny takich zachowań odbyło się w stacji eksperymentalnej w mieście Czernogołowka (obwód moskiewski, Rosja). Znajdujące się tam rysie miały do dyspozycji pokaźne wybiegi będące wyodrębnionym fragmentem lasu mieszanego oddającego ich środowisko naturalne. Pary łączone były tylko i wyłącznie na czas godów, a młode przychodziły na świat w okresie maja - czerwca. Obserwacje zostały przeprowadzone na 4 miotach pochodzących od trzech samic. Były to trzy mioty: trzy razy po 3 kocięta oraz jedna para bliźniąt. Kocięta podzielono na wygranych, przegranych oraz w przypadku miotów z 3 kociętami - osobnika neutralnego. Agresywne zachowania zaobserwowano u ponad połowy obserwowanych miotów, a za wiek krytyczny uznano 7 tydzień życia kociąt. Zauważono, że znacznie częściej agresorami stają się samice. Dochodziło wtedy do walk w których jedno z kociąt starało się zadać drugiemu obrażenia w okolicach tyłu głowy oraz gardła do momentu w którym matka nie przerwała sprzeczki. Zdarzały się sytuacje w których poziom zaaferowania walką był tak wysoki, że kocięta traciły strach przed człowiekiem.
Fot.: Jacek Więckowski
Aby lepiej przyjrzeć się wpływowi tych walk na rodzeństwo naukowcy postanowili zważyć kocięta oraz zbadać poziom hormonów w krwi. Jak można było się spodziewać, agresorzy odznaczali się większą masą ciała, która dawała im oczywistą przewagę podczas sprzeczek. Badania krwi wykazały natomiast podwyższony poziom kortyzolu we krwi kociąt, które wzięły udział w walce. Postanowiono, więc przyjrzeć się bliżej czy hormon ten ma wpływ na agresywne zachowania. Okazało się, że po pojedynczej iniekcji ACTH już w ciągu jednej godziny doszło do ponownego ataku. Wywnioskowano zatem, że znaczący wpływ na pojawienie się agresji u młodych rysi mają hormony nadnerczy.
Drugi miesiąc życia jest kluczowy dla młodych kociąt, ponieważ wtedy to mięso staje się podstawą ich diety. Można by zatem wnioskować, że agresja ma na celu wyeliminowanie konkurenta o trudno dostępne pożywienie. Warto jednak wziąć pod uwagę to, że rysiom utrzymywanym w niewoli nie groził jego niedostatek, a odsetek śmierci w trakcie walk wynosił około 10%. Takie zachowanie może w warunkach naturalnych zdecydowanie obniżyć przeżywalność rysi w pierwszym roku ich życia, która jest przecież tak kluczowa dla przetrwania tego coraz to rzadszego gatunku. Ograniczona ilość pożywienia może zwiększyć liczbę takich ataków w dziko żyjących rodzinach. Agresja ze strony rodzeństwa ma także wpływ na psychikę osobników będących rodzeństwem agresora. Rysie wychowujące się w takich warunkach mogą w przyszłości być bardziej podatne na stres, co niewątpliwie utrudni im poszukiwanie pożywienia, a być może nawet i rozród.
Badania te pomagają zrozumieć funkcjonowanie populacji tego gatunku, co może przełożyć się na efektywniejszą ochronę zarówno w stanie dzikim jak i w ośrodkach zajmujących się reintrodukcją rysi do ich naturalnych siedlisk.
Fot.: Jacek Więckowski
Literatura: S.V. Naidenko, A.L. Antonevich (2009) Sibling aggression in Eurasian lynx (Lynx Lynx). W: A. Vargas, C. Breitenmoser, U. Breitenmoser (Eds.), Iberian Lynx Ex Situ Conservation: An Interdisciplinary Approached, Fundación Biodiversidad, Madrid, Spain (2009), pp. 156-163
