O problemach transportu i komunikacji na terenach wiejskich z ekspertem, dr. Michałem Beimem z Instytut Melioracji, Kształtowania Środowiska i Geodezji Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, rozmawia prof. Piotr Tryjanowski – koordynator działu OneHealth na naszym portalu.
PT: Mam wrażenie, że dyskusje w Polsce koncentrują się głownie na transporcie w miastach. A jeśli już coś dotyczy wsi, to raczej postrzegane jest wyłącznie w kategoriach problemów i kosztów - jak dowieźć dzieci do szkoły, ośrodka kultury, może kościoła (choć tym państwo się nie martwi), ostatecznie - gdy spadnie śnieg - jak zapewnić kolejność odśnieżania. To wszak na wsiach zima najbardziej zaskakuje drogowców, i zimą i latem. Dlaczego taka dysproporcja w podejmowaniu tematów transportowych wiejskich i miejskich?
MB: Problem transportowy miast wydaje się ważniejszy, gdyż postrzegany jest z jednej strony przez pryzmat bardzo kosztownych inwestycji w miejską infrastrukturę, a z drugiej strony z perspektywy prób skonstruowania swoistego perpetuum mobile, czyli zaspokojenia popytu na miejsca postojowe i przepustowość dróg w miastach. Na wsiach korków zazwyczaj nie ma. Nie ma więc tyle emocji.
Temat wykluczenia transportowego polskiej prowincji zagościł jednak w zeszłym roku w głównym nurcie polityki. Działo się to na skutek wzrostu zainteresowania problemem wśród naukowców. Kluczowe dla opinii publicznej były wyniki Polskiej Akademii Nauk szacującej, iż w kraju nie ma oferty transportu publicznego około 14 milionów osób. Następnie PiS ogłosił tzw. piątkę, w której ostatnim postulatem było powołanie funduszu na rzecz ratowania regionalnych połączeń autobusowych. Fundusz powstał w ekspresowym tempie, tak że większość z potencjalnych beneficjentów nawet nie zdążyła przygotować wniosków i w konsekwencji w pierwszym rozdaniu rozdysponowano niecałe 6% z 300 mln zł przewidzianych na 2019 r. A PKS-y, nawet te będące pod bezpośrednią kontrolą rządu, jak gnieźnieński czy częstochowski, padają nadal…
PT: Ale, jak pamiętam z własnego dzieciństwa, owe, wspomniane PKS-y, to nie tylko element transportu lokalnego, ale wręcz czynnik kultutrotwórczy.
MB: Transport publiczny zawsze miał silną rolę kulturotwórczą. Socjologowie wielokrotnie podkreślali rolę jaką pełnił w nawiązywaniu znajomości czy nawet spotkaniach miłości życia. Spoglądając już z innej perspektywy, temat wykluczenia obszarów wiejskich wprowadzony został też do kultury, przez książki Karola Trammera i Olgi Gitkiewicz. Pierwsza z nich opisuje anatomię zła, którego doświadczyła i nadal doświadcza polska kolej. Druga przybliża dramaty ludzi niemogących skorzystać z oferty edukacyjnej lepszych szkół, zdążyć do przychodni itd.
PT: Oj, zdążyć, ciągle ten pośpiech. Z autobusu trzeba wysiąść i dalej dojść pieszo. Co z pieszymi? O tym problemie w wiejskim kontekście zupełnie nie słuchać.
MB: W 2019 r. w mediach zagościła też dyskusja o bezpieczeństwie pieszych. Wprawdzie temat zdominował miejski problem – kto i kiedy powinien mieć pierwszeństwo na przejściu, jednak statystyki wypadków poza miastami też zaczęły skłaniać do dyskusji o braku chodników i dróg rowerowych wzdłuż dróg krajowych, wojewódzkich czy powiatowych. Ponadto wiele z dróg ulega dekapitalizacji, a gminy nie są w stanie same udźwignąć ciężaru remontów. Tu również polityka dostrzega szanse wizerunkowe i rozwija program „schetynówek” już jako Funduszu Dróg Samorządowych. Nadal jednak jest to dalekie od rozwiązań systemowych.
PT: Zmienia się struktura wsi - fermy coraz bardziej sterylne i coraz większe; często też położone z dala od tradycyjnej zabudowy? Czy może mieć to wpływ na zmianę infrastruktury transportowej?
MB: Polska wieś do trzech dekad doświadcza radykalnych zmian transportowych. Przede wszystkim produkty rolne wozi się na coraz dłuższe dystanse. Już nie ma tak, że w rynki zbytu mleka kształtują się „na widoczność komina” okręgowej spółdzielni mleczarskiej. Podobnie z warzywami czy owocami. Flota samochodów coraz bardziej jest wyspecjalizowana itd.
Rosnąca transportochłonność jest nie tylko problemem środowiskowym, ale również gospodarczym dla wielu regionów. Warto posłużyć się przykładem z Niemiec. Rozbudowa autostrady nr 81 ze Stuttgartu nad Jezioro Bodeńskie była przedstawiana jako szansa dla prowincji. Rolnicy szybciej dotrą ze swymi wysokiej jakości produktami do rynku zbytu, jakim jest aglomeracja Stuttgartu. Okazało się jednak, że to prowincja została zalana tanią, choć niższej jakości, żywnością z miasta.
PT: Wzorce transportu zmieniaj się praktycznie na naszych oczach. Ma to związek już z wspomnianymi zmianami struktury wsi. Kiedyś zboże transportowano końmi, część spadała z wozu, same konie produkowało nawóz, będący źródłem pokarmu dla ptaków. Dziś to raczej sielski-anielski widok. Podobnie ma się ze starszymi traktorami czy maszynami rolniczymi. Czy to tylko nostalgia? Czy też może badania transportowe dostrzegają "rustykalny" urok polskiej wsi?
MB: Powrotu do sentymentalnych widoków nie będzie. Ani nie wrócą zaprzęgi ze zbożem, ani wąskotorowe koleje cukrownicze. Szansa na reaktywację przydworcowych przeładowni jest znikoma. Struktura kosztów jest taka, że konkurencyjność samochodów ciężarowych na krótkim i średnim dystansie jest dziś niezagrożona. Co najwyżej w przyszłości może pojawić się nowe paliwo w miejsce diesla, np. wodór. Ze względu na strukturę sieci przesyłowych, mało prawdopodobnym jest rozwój elektromobilności poza obszarami miast.
PT: Pojawił już się wątek dużych maszyn rolniczych. Na przykład wielkie kombajny budzą emocje. Spowolnienie ruchu, praca w nocy. Czy poszukiwane są rozwiązania...
MB: Praca kombajnów w nocy to nie jest problem transportowy, ale problem niekontrolowanej suburbanizacji. Mieszkańcy miast uciekają na wieś. Liczą tylko na korzyści: kontakt z przyrodą, świeże powietrze, spokój i ciszę… Obraz oczekiwań, podsycany przez developerów, jest sielankowy, niczym słowa piosenki Elektrycznych Gitar: „W spojrzeniu ptaków w mowie przestrzeni / Rodzi się spokój po jednym roku / Leczą się myśli”. Rzeczywistość jest jednak inna – wieś i pola są miejscem pracy. Nabywcy domków na suburbiach tego nie pojmują. Rodzi się konflikt, a niewydolny system planowania przestrzennego wcale nie pomaga ani w zapobieganiu konfliktom, ani w rozwiązywaniu istniejących problemów.
Podobnie jest z maszynami rolniczymi jadącymi na pole. To one są tu gospodarzem. Intensywny rozwój sieci dróg ekspresowych i autostrad pozwala jednak kierowcom z miast coraz częściej podróżować bez takich zakłóceń.
PT: To może dokończę wcześniejszy wątek, rozwiązania poza to nazwę je brutalnymi. Czyli poszerzaniem wiejskich, często zabytkowych alei, rosnących ponad 100 lat. Wspaniałe drzewa, idące pod piłę… a później narzekanie na hulający wiatr i erozję gleby. Nie uważasz, że potrzebniejsze jest szersze spojrzenie na funkcjonowanie sieci dróg w krajobrazie rolniczym?
MB: Wycinki zazwyczaj są absurdalne! I nie chodzi to o ochronę środowiska czy krajobrazu. Wycinki wcale nie przyczyniają się do rozwiązania problemu bezpieczeństwa. Na drzewach giną zazwyczaj kierowcy przekraczający prędkość. Gdy drzew nie ma, ofiarami są częściej piesi, rowerzyści lub częściej dochodzi do zderzeń czołowych.
W Niemczech zaniechano wycinek. Wprowadza się po prostu stosowne ograniczenia prędkości i znaki informujące o drzewach w skrajni. To działa, co potwierdzają badania. W Polsce też by zadziałało. Brakuje jednak w Polsce badań, czy dokonane już spustoszenia w drzewostanie przyczyniły się do poprawy bezpieczeństwa ruchu.
Co więcej, jak wspomniałem wcześniej, coraz częściej dla ruchu dalekobieżnego jest alternatywa w postaci dróg szybkiego ruchu. Teoretycznie powinna więc maleć presja na wycinki.
PT: Bardzo dziękuję za rozmowę i obiecujemy wracać do tematu transportu na tych łamach jeszcze nie raz. Transport łączy ludzi, ale skupia też wiele problemów. Dotyczących kultury, zdrowia, ekologii – coś dla koncepcji OneHealth!

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.  Wszystkie artykuły autora
- Motyle, motyle, poczekajcie choć chwilę…
- Powrót do przeszłości. Zimowe relacje ze zwierzętami
- Amerykański Dzień Świstaka i nasze Święto Matki Boskiej Gromnicznej
- Płodozmian, czyli wzrost plonów - obiecujący sposób na poprawę bezpieczeństwa żywnościowego w zmieniającym się klimacie
- Corvina – prawdziwy odlot
Może zainteresuje Cię również:
Moda na wieś nie może niszczyć polskiego rolnictwa
Według GUS rocznie około 120 tys. Polaków osiedla się na obs
Motyle, motyle, poczekajcie choć chwilę…
… i poczekały, przynajmniej na tyle, że przyjrzeli im się ba
To co jest nie do wyobrażenia w mieście, np. hodow
Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych popiera po
Powrót do przeszłości. Zimowe relacje ze zwierzęta
Zima wyostrza nie tylko apetyt, ale i nasze relacje ze zwier
Amerykański Dzień Świstaka i nasze Święto Matki Bo
W czasach, gdy nie było barometrów, termometrów i wiatromier
Corvina – prawdziwy odlot
Do pisania o książce Corvina zabierałem się jak przysłowiowy
We Francji znaleźli sposób na uciążliwych mieszczu
Ryczenie krowy, pianie koguta i zapach obornika uznano we Fr
Babcia i dziadek w zwierzęcym świecie
Wraz ze zbliżającymi się dniami Babci i Dziadka, odpowiednio
Za chwilę nie będziemy mogli wyjechać na własne po
W małej miejscowości na Podkarpaciu rolnik zamierza wybudowa
Upierzone myśliwce
Ptaki drapieżne charyzmatyczne, majestatyczne, wspaniałe, bu
Czy wieś jest jeszcze miejscem pracy rolników? Now
Około 3-4 lata temu do domu jednorodzinnego sąsiadującego z
Ptasiarskie postanowienia noworoczne. Dla poczatku
Często wraz z początkiem Nowego Roku rozpoczynamy serie post
Książka (po prostu) o śmieciach
Boże Narodzenie i czas do Sylwestra to chwila na nadrobienie
Profesor Jan Pinowski - Moje spotkanie z Arkady Fi
Był rok 1979. Już ponad rok pracowałem wraz z żoną Barbarą n
Ptaki na Boże Narodzenie
Przy tradycyjnym bożonarodzeniowym żłóbku nie dziwią wół, os
Człowiek człowiekowi hejterem, czyli o hejcie na r
Homo homini lupus (est) czyli ,,człowiek człowiekowi wilkiem
Przyrody ratowanie ginem wspomagane!
Przemysł alkoholowy w ostatnich latach włącza się w kampanie
Reformy planowania przestrzennego przyczynią się d
Konflikty pomiędzy mieszkańcami obszarów wiejskich prowadząc
Nekropolie bogate w ptaki
Cmentarze są często pięknymi fragmentami i stałym elementem
Jak pies z kotem … w Indiach
Żyć jak pies z kotem – wszyscy dobrze znają to powiedzenie.
Przereklamowane podróże podróżniczka
Wędrówki ptaków budzą emocje. Co specjalnie nie dziwi, bo pt
Wyprowadzić się na wieś – marzenia w starciu z rze
Jakby tak wyprowadzić się na wieś. Mieć choćby malutki domek
Apel rolników: Przeniosłeś się z miasta na wieś? Z
- Zbliża się okres jesiennych prac polowych. Będą wtedy wywo
Zboże na drodze. Tylna burta naczepy była uszczeln
W miniony poniedziałek patrol Inspekcji Transportu Drogowego
Czy mandaty za koszenie zboża po godz. 22 są słusz
- Słyszę, że policja ukarała mandatem rolnika,który pod pret
FAUNA. Zoogeograficzna wycieczka
Quizy i zgadywanki przeżywają swojego czasu renesans. W leni
Pomiędzy COVID-19 a toksoplazmozą: koty, bogactwo
Skąd się biorą koronawirusy? Jak szybko się rozprzestrzeniaj
Pijane ptaki – fenomen natury czy zachowania zniek
Jedną z najpopularniejszych na świecie używek, zaraz za niko
Rolnik planuje budowę chlewni i ostrzega miastowyc
„Tu powstanie chlewnia. Tu wylewam gnojowicę – nawóz natural
Wielki koncert Natury
Melodyjny trel z udziałem nawet 50 solistów w Rosarium na Cy
Ile waży bocianie gniazdo?
Bocian biały Ciconia ciconia to jeden z gatunków wręcz ideal
Dzieciństwo w świecie zwierząt
Początek czerwca z przyczyn wiadomych (kliknij) często skłan
Memy w służbie ochronie przyrody
W trakcie rozważań nad trudnościami w ochronie przyrody, czę
W pogoni za kukułką
W momencie, kiedy piszę te słowa (16 kwietnia 2020 r.) pierw
Kombajn do zbierania much po wioskach… Budki półot
Do pierwszego tytułu namówił mnie kolega – wiadomo klikalnoś
Szpaki, budki i czereśnie
Z pokolenia na pokolenie, sam jestem tego przykładem, a i dz
Bociany i krowy: platforma gniazdowa na podwórku t
Chcąc pomóc bocianom i przywołać je do posesji – nie wystarc
Gra: Ptaki Europy – dodatek do Na skrzydłach
Na łamach czasopisma Biologia w Szkole* przedstawiłem n
Birdwatching w czasach zarazy
Przymusowy pobyt w domach w związku z zarządzonymi przepisam
Skowronki i sowy wśród ornitologów i ptasiarzy
Wśród nas są tacy, którzy siedzą i pracują po nocach, ale te
Francuzi uznali odgłosy zwierząt za dziedzictwo zm
Francuski parlament przyjął projekt ustawy wprowadzającej po
Problem średnich miast
Na swoich stronach internetowych Klub Jagielloński, stowarzy
Nowi mieszkańcy wsi nękają rolników. Trzeba usankc
Wczoraj samorząd rolniczy zwrócił się do Minister Funduszy i
Wywiad z profesorem Piotrem Tryjanowskim: Na miast
Kilka osób zapytywało o polską wersję wywiadu z prof. Piotre
Niektórym mieszkańcom wsi przeszkadzają nawet krow
Spór o to, czy krowie dzwonki są uciążliwe dla mieszkańców w
Historia nauki
Przysłuchując się debacie publicznej, jak i rozmowom koleżan
Od sześciu pokoleń jego rodzina hoduje bydło. Prze
Francuski rolnik otrzymał nakaz zapłaty 8 tys. euro, po tym
Kolejny kuriozalny proces we Francji. Miastowemu p
Sąd we francuskim mieście Dax, w południowo-zachodniej Franc
Dokarmianie ptaków w tropikach – wszystko nieco in
Dokarmianie ptaków z wykorzystaniem celowo przygotowywanych
Tropikalne fascynacje
Nietypowo mi się zebrało na refleksje z okazji Święta Niepod
Kolejny sezon badań w brazylijskim cerrado
O sytuacji środowiskowej w Ameryce Południowej, a szczególni
Minister Ardanowski ma żal do izb rolniczych. Proj
Podczas spotkania z członkami Kujawsko-Pomorskiej Izby Rolni
Co dalej z rynkiem mięsnym? Miejsce małych gospoda
Tak postawionym pytaniem można by podsumować czternaste spot
Co to za czasy, że rolnikom nie daje się wykonywać
Ten temat wraca każdego roku i wydaje się przybiera na sile.
Poznańskie zwierzęta w dawnych czasach: historia m
Mam wrażenie, że we współczesnych badaniach fauny krajobrazu
Kombajn kosi rzepak pomiędzy blokami mieszkalnymi
Ten przykład mógłby świadczyć o tym, że konflikt na linii wi
Kotlet to nie świnia, a chleb to nie zboże - czyl
Zbliża się czas żniw. Czas wytężonej pracy, pierwszego kalku
Kiedyś w każdym gospodarstwie były zwierzęta. Tera
– Polska wieś się zmienia. Coraz więcej jest na wsiach ludzi
Biały kruk, czyli dzieje jednego życia między Pryp
Nie jestem wielkim miłośnikiem autobiografii, szczególnie pe
Nazwisko zobowiązuje! Zwłaszcza tak bardzo ptasie…
Pomysł na powyższy tytuł to intelektualna pamiątka z jakiejś
Bo kogut piał za wcześnie. Kuriozalny proces we Fr
Proces właściciela koguta oskarżonego przez sąsiadów na tury
Drzewostan słowiański
W naszym dziale OneHealth często poszukujemy rzeczy nietypow
Odgłosy zwierząt gospodarskich mogą stać się dzied
Burmistrz francuskiej wioski Gajac chce podnieść rangę dźwię
Znaczenie starych tradycyjnych sadów dla ptaków
Tradycyjne stare sady tworzą przeważnie drzewa silnie rosnąc
Na Majówkę: enologia dla początkujących
W winie łączy się kultura i natura. Ludzkie pomysły, ciężka
Gdzie w krajobrazie rolniczym znajdują się najcenn
Krajobraz rolniczy pełni istotną funkcję nie tylko jako miej
W koncepcji OneHealth też jest miejsce na psychikę
Felietony zebrane w książce prof. Łukasza Święcickiego zatyt
Wiosenne przygotowanie pastwiska
Kto ma owce ten ma co chce! – głosi stare porzekadło. Jednak
Młody gospodarz chce się rozwijać, a sąsiedzi blok
Pan Maciej z gminy Grzmiąca w woj. zachodniopomorskim jest m
Wspólne zdrowie na pustyni
Czasem z życiu nawet najtwardszego naukowca wygrywają sentym
Zwierzęta zmieniają medycynę – historia One Health
Świat się zmienia, a przynajmniej wiele procesów dzieje się
Przyroda parków podworskich: powiat pleszewski
Wielu przyrodników, zwłaszcza związanych ze środowiskiem aka
Jaszczurki z francuskich winnic
Gady, znacznie rzadziej niż ptaki i ssaki stanowią obiekt we
Rolnik z Pasikurowic niewinny! Stanął przed sądem,
Zakończenie sprawy hałaśliwego gospodarza z Dolnego Śląska.
Na odcinku remontowanej drogi przewróciła się cięż
Niedostosowanie prędkości do warunków ruchu było przyczyną w
Śruby w kukurydzy. To sprawka mieszczuchów szukają
- Nie umiem nazwać tego co spotkało naszego kolegę, rolnika
Agorafobia i wiejskie życie
To trudne słowo z tytułu – agorafobia – pochodzi ze starożyt
Nowym mieszkańcom wsi coraz częściej przeszkadza p
Hałas na wsi zaczyna coraz bardziej przeszkadzać jej mieszka
Patrzmy na ptaki! Tak, ale z rozumem… Obserwacja
Jak zapewne zauważyli Czytelnicy tej części portalu, naszym
Zarajczyk przejmuje 100% udziałów w Ursus BUS
Spółka Invest-Mot odkupiła od AMZ Kutno S.A. 29,26% akcji w