Problem średnich miast

Na swoich stronach internetowych Klub Jagielloński, stowarzyszenie o charakterze republikańskim i niepartyjnym, którego wypowiedzi zdecydowanie warto śledzić, o problemie urbanizacyjnym w Polsce pisze w sposób następujący: Statystyki potwierdzają hipotezę o zwiększającym się dystansie rozwojowym pomiędzy największymi metropoliami a mniejszymi miastami. Nie istnieje już w Polsce podział na biedny wschód i bogaty zachód. Czynnikiem różnicującym stało się posiadanie w regionie dużej metropolii.

 

To niejako podsumowanie szerszej analizy jasno wskazującej Polskę dwóch prędkości – metropolie contra cała reszta. Cały Raport można i warto w całości przeczytać tutaj - kliknij. 

 

Co ciekawe, na czoło wysuwają się analizy demograficzne, społeczne, kulturalne czy polityczne, ale już niewiele wiadomo o … przyrodzie i jej poznaniu. A sprawa jest skomplikowana, prosta, a przynajmniej łatwa do wyjaśnienia jednocześnie. Jeśli bowiem w mniejszych miastach brak uniwersytetów, a zatem i kadry akademickiej, to któż niby florę i faunę tych miejscowości miałby badać? Na szczęście w realnym świecie występują tacy zapaleńcy. Na przykład ostatnio, badacze z ośrodków akademickich Lublina i Chełma przyjrzeli się ssakom – gryzoniom i owadożernym – żyjących w miastach różnej wielkości. Niby prosty i ograny temat, ale konkluzja ich analiz była jednak zaskakująca. O ile w metropoliach zależność jest prosta – chronić duże i dzikie obszary zielone oraz zadbać o ich połączenia z innymi podobnymi terenami, to w przypadku mniejszych miejscowość trudno o spójny przekaz. Brak pomysłu na ochronę przyrody, a nawet teorii wyjaśniających układ zaobserwowanych danych. Wszak to co dzieje się w mieście, zwłaszcza tym mniejszym, jest pochodną nie tylko samej struktury tkanki urbanizacyjnej, ale podlega silnym wpływom otoczenia.

 

Lektura, tych - diametralnie różnych - polskich tekstów, prowokuje jednak do zadania ważnego pytania – czy to wyłącznie nasza krajowa specyfika, czy może szerszy, globalny problem? Odpowiedzi jednak musimy poszukać w szerokim świecie. Tematem zajął się międzynarodowy zespół badaczy, a wyniki swojej globalnej syntezy opublikował na łamach prestiżowego Nature Sustainability. Przypatrzenie się wynikom ponad 600 prac dotyczących wpływu urbanizacji na środowisko przyrodnicze, przyniosło szokujące, jak podkreślają autorzy pracy, spostrzeżenie. W zasadzie brak prac z miejsc, gdzie współczesna tkanka miejska rozwija się najintensywniej – czyli z tropików i strefy międzyzwrotnikowej. Stosunkowo niewiele artykułów naukowych pochodzi z krajów rozwijających się, a zatem tych w których miasta najszybciej rozwijają się wśród siedlisk o najwyższej bioróżnorodności. Gdyby jednak przypatrzeć się przestrzennemu obrazowi posiadanej wiedzy, to informacje posiadamy zaledwie z 1/36 obszarów zajętych przez miasta. Obraz danych przypomina ten znany z Polski – im większe miasto, tym lepiej poznane. Ale przecież tych małych i średnich jest znacznie więcej. Jest zatem co badać!

 

Pomysł podchwycono w Brazylii i w tamtejszym międzynarodowym periodyku poświęconym sprawom środowiska geograficznego o nazwie Terr@ Plural, ukazały się dwa woluminy w całości poświęcone problemowi średnich miast. Obejmują wiele studiów przypadku, opinie, pewne propozycje metodologiczne, a nawet wywiady z badaczami zajmującymi się tematyka urbanizacyjną. Co ciekawe, materiały ukazały się po portugalsku, hiszpańsku lub angielsku – w zależności od indywidualnych preferencji autorów. Publikacja jest dostępna w formie otwartego dostępu tutaj - kliknij 

 

Artykuły w nich zawarte są warte przestudiowania, a polecam to tym chętniej, że sam miałem niewielki wkład w powstanie wskazanych tomów. Zresztą tłumaczenie wywiadu jakiego udzieliłem redaktorom już ukazało się na łamach działu AgroEkosystem - kliknij. Traz moją wizję można skonfrontować z poglądami innych badaczy. Zapraszam do lektury! Dodatkowa literatura: McDonald, R. I., Mansur, A. V., Ascensão, F., Crossman, K., Elmqvist, T., Gonzalez, A., ... & Huang, K. (2019). Research gaps in knowledge of the impact of urban growth on biodiversity. Nature Sustainability, 1-9. Łopucki, R., Klich, D., Kitowski, I., & Kiersztyn, A. (2020). Urban size effect on biodiversity: The need for a conceptual framework for the implementation of urban policy for small cities. Cities, 98, 102590.