USD -
4.0688
EUR -
4.3316
GBP -
5.0615
DKK -
0.5805
W niedawno opublikowanym na naszym portalu artykule prof. Piotr Tryjanowski zachęcał do ochrony nietoperzy żyjących w pobliżu pastwisk. Wszak dla pasącego bydła są na wagę złota: odławiają uciążliwe komary, muchy i gzy. Te odpowiadają nie tylko za przenoszenie wielu patogenów ale mogą przyczyniać się również do negatywnego wpływu na masę ciała zwierząt oraz obniżać produkcję mleka. Rzeczywista rola nietoperzy jest więc nie do przecenienia także dla rolników.
Przykład ten przywołał wspomnienia z ubiegłorocznej wizyty w Kirgistanie, gdzie miałem przyjemność badać lokalne populacje płazów. Wg różnych źródeł nawet 90% tej przyrodniczej perły Azji Centralnej stanowią góry. Pomimo popularnego w sezonie wiosenno-letnim (maj-październik) wysokogórskiego wypasu bydła, największe wrażenie zrobiły na mnie pastwiska rozciągające się w dolinach rzek: Czu i Tałas. Występuje tu sporo niewielkich zbiorników wodnych, wykorzystywanych zarówno przez ludzi jak i zwierzęta hodowlane, a wiosną pojawiają się także płytkie i okresowe rozlewiska. Za dnia gdy wyszukiwaliśmy miejsc odpowiednich do obserwacji i odłowów płazów, na tych terenach pasły się krowy i konie. Pomiędzy nimi i nad naszymi głowami przelatywały polujące ptaki, m.in. czajki, krwawodzioby i dudki. Po zmierzchu, gdy pastwiska powoli pustoszały, z kryjówek wychodziły ropuchy zielone Bufotes pewzowi, które charakterystycznym dla siebie trelem koncertowały przez kolejnych kilka godzin. Ponieważ trafiliśmy na okres rozrodczy tego gatunku, mieliśmy okazję przyjrzeć się ich preferencjom siedliskowym. Ropuchy najchętniej przebywały na pozbawionych ryb, tymczasowych rozlewiskach, gdzie składały skrzek. Liczne odchody zwierząt gospodarskich przywabiały całą rzesze bezkręgowców, którymi się żywiły. Okazuje się zatem, że podczas gdy nietoperze polują na owady latające nad pastwiskami, ropuchy regulują liczebność naziemnych bezkręgowców, które są poza zasięgiem tych nocnych łowców.
Fot.: Pastwisko z widocznymi okresowymi rozlewiskami w dolinie rzeki Tałas
Fot.: Godująca para ropuch zielonych Bufotes pewzowi na jednym z okresowych rozlewisk z powyższego zdjęcia
Interesujący przykład zależności między płazami a bydłem zaobserwował również dr hab. Piotr Zduniak wraz ze swoim zespołem. W delcie rzeki Kızılırmak nad Morzem Czarnym obserwowali oni żaby śmieszki Pelophylax ridibundus, które siedziały na bawołach i polowały na owady przez nie przyciągane. Ponieważ obserwacje miały miejsce jesienią, płazy prawdopodobnie wykorzystywały też ciepło ssaków. Żabom więc taka relacja przynosi zdecydowane korzyści, ssakom natomiast na pewno nie przeszkadza, a dalsze badania powinny wykazać czy jest to przykład protokooperacji niczym znana z filmów przyrodniczych, symbioza bąkojada i nosorożca.
Fot.: Tradycyjny wypas w dolinie rzeki Czu na obrzeżach miejscowości Koczkor
Tradycyjny krajobraz rolniczy sprzyja także występowaniu wielu innych gatunków płazów. Z kałuż na nieutwardzonych drogach czy z niewielkich sadzawek będących często wodopojem dla wypasanych zwierząt chętnie korzystają m.in. kumaki górskie Bombina variegata. Chociaż w skali Europy są zagrożone wyginięciem, to w miejscach takich jak mało przekształcony krajobraz rolniczy Rumunii wciąż jeszcze są dominującym gatunkiem płaza.
Płazy to najszybciej wymierająca grupa kręgowców na świecie. Utrzymując równowagę biologiczną w środowisku, są jednak jednym z ważniejszych ogniw łańcucha pokarmowego. Aby zapewnić trwałość ich populacji w krajobrazie rolniczym należy przede wszystkim zagwarantować im miejsca do rozrodu tzn. niewielkie zbiorniki wodne. Te, jeśli już są, nie powinny być zarybiane, gdyż ryby chętnie zjadają zarówno jaja jak i larwy płazów. Wokół tych miejsc powinny znajdować się schronienia, w których będą się ukrywać za dnia oraz przeczekają wielodniowe susze. Funkcje takich miejsc pełnią często nory małych ssaków, wykroty, czy rozkładające się pnie drzew, ale można przygotować je również samemu, np. usypując sterty gałęzi i kamieni polnych. W zamian płazy odwdzięczą się nam wieczornymi koncertami oraz regulacją liczebności bezkręgowców, np. na pastwisku.
Na podstawie:
Hartel, T., & von Wehrden, H. (2013). Farmed areas predict the distribution of amphibian ponds in a traditional rural landscape. PLoS One, 8(5), e63649.
Zduniak, P., Erciyas-Yavuz, K., & Tryjanowski, P. (2017). A possible mutualistic interaction between vertebrates: frogs use water buffaloes as a foraging place. Acta Herpetologica, 12(1), 113-116.
Autor: Krzysztof Kolenda
Pracownia Biologii Płazów
Zakład Biologii i Ochrony Kręgowców
Uniwersytet Wrocławski
