Świat się zmienia, a przynajmniej wiele procesów dzieje się coraz szybciej. W ekonomii, polityce, relacjach społecznych, w tym naszych relacjach ze środowiskiem i zwierzętami. Ta konstatacja legła u podstaw koncepcji One Health, czyli wspólnego albo jednego zdrowia. Gdyby jednak lekarzy medycyny ludzkiej zapytać, czy w ich zawodzie jest miejsce dla uwzględniania roli zwierząt, to albo spotka nas wzruszenie ramion, albo szybkie przebieranie nogami by uniknąć tematu. Tak przynajmniej zauważają redaktorzy książki Animals and the shaping of modern medicine: One Health and its histories.
Moim zdaniem aż tak źle nie jest i nawet w Polsce coraz więcej osób zauważa narastające problemy związane z brakiem współpracy między ludzkimi i zwierzęcymi specjalistami. Choć wszak na modelach zwierzęcych ciągle bada się wiele chorób, a liczba zoonoz, czyli chorób odzwierzęcych, jest coraz większa. Również troska o zwierzęta i środowisko – przynajmniej literalnie pojmowana – zyskuje na znaczeniu. Wystarczy popatrzeć jak wiele obecnie poświęca się uwagi wpływowi smogu, zieleni miejskiej, a nawet relacji z sąsiadami na zdrowie nasze i naszych pupili. Jesteśmy świadkami ewolucji pewnej koncepcji – wspólne zdrowie zostaje zastąpione wspólnym lekiem. Dbaj o środowisko, z troską o zdrowie własne, rodzin, przyszłych pokoleń, ale i organizmów z którymi je współdzielisz. Tak można by skrótowo podsumować obecny trend. Fachowcy nazywają to zintegrowanym podejściem do zjawiska choroby. Szlachetne słowa, ale czy znajdują zastosowanie w praktyce?
Zdaje się, że nie ma na to pytanie prostej odpowiedzi i naukowcy się bardzo o to spierają, nie tylko w publikacjach naukowych, ale i na konferencjach, których efektem jest wspomniana książka. Nie jest to jednak tradycyjny zbiór referatów, ale naprawdę ciekawie przemyślana wizja. Wizja praktyków, rozumiejących złożoność koncepcji i różnorodność podejść do One Health. One Health nawiązuje wszak do zdrowia ludzi, ale poprzez ich dobre podejście do zwierząt gospodarskich, laboratoryjnych, czy towarzyszących i to w ujęciu nie tylko osobniczym, ale także populacyjnym, z pozycji zdrowia całego ekosystemu. Rzadko zdajemy sobie sprawę z tego, że zwierzęta zmieniły postrzeganie medycyny. Nie tylko przez to, że ludzie zarażali się od nich pasożytami, albo mieli do czynienia ze zwierzętami – ze względu na silne infekcje lub infestacje – będącymi w bardzo słabej kondycji, co w konsekwencji oznaczało dla nich olbrzymie straty ekonomiczne. W ogrodach zoologicznych, już w XIX wieku, na podstawie sekcji padłych zwierząt egzotycznych, poznawano komplikacje anatomiczne, morfologiczne i fizjologiczne, które z czasem wykorzystano do ewolucyjnego spojrzenia na choroby. Zwierzęta – jak nieco żartobliwie podkreśla się w książce – nie piszą książek o swej historii, więc musi to uczynić człowiek.
One Health ma jeszcze jedna ciekawą cechę. Po to by koncepcja trafiła do szerszych warstw społeczeństwa, niezbędne jest unikanie specjalistycznego żargonu i pokazywanie konkretnych rozwiązań opartych na przykładach z praktyki. Z własnego doświadczenia – osoby interesującej się naukowo tym problemem, jak i nauczyciela akademickiego – wiem, że to działa.
Książka została wydana w systemie otwartego dostępu, a PDF lub EPUB (do czynników książek elektronicznych) z treścią może pobrać sobie każdy za darmo. Jeśli chcemy kształtować społeczną odpowiedzialność za zdrowie ekosystemów, to wiedza ta musi być łatwo dostępna, dla każdego, a nie wyłącznie zamykać się w bardzo drogich, medycznych podręczników. I tutaj widać oznaki zmian. Wspomnianej książki wystarczy zatem poszukać w sieci. Na przykład tutaj - kliknij. Naprawdę warto z tej okazji skorzystać!
Woods, A., Bresalier, M., Cassidy, A., & Mason Dentinger, R. (2018). Animals and the shaping of modern medicine: One Health and its histories. Palgrave Macmillan.
