Wieloletnie eksperymenty rolnicze – świadectwo epoki

prof. Piotr Tryjanowski

Lepsze jutro było wczoraj – głosiły pesymistyczne napisy na murach. Ale skąd to wiadomo? Czy wiemy, jak wyglądała przeszłość i czy możemy polegać jedynie na własnej pamięci? Zdecydowanie nie! Historycy poszukują źródeł. Jednak bardzo trudno o precyzyjne dane ilościowe, zwłaszcza kiedy chcemy wypowiadać się o historii środowiska naturalnego. Rzecz jasna znajdowane są pewne wskaźniki, tzw. prozy, które nam to umożliwiają. Jednak nie ma nic lepszego niż skrupulatne zapiski wykonywane na potrzeby prac eksperymentalnych.

 

Współcześnie, kiedy dynamika zmian środowiskowych przyśpiesza, chcielibyśmy referencyjnych punktów odniesienia. I co więcej takie punkty mamy, choć ich istnienia nie musieliśmy być świadomi. Badaniami procesów przyrodniczych w krajobrazie rolniczym zajmuję się od ćwierćwiecza. Przyglądam się głównie ptakom i ssakom i wiem, że ich liczebność zależna jest od gospodarki rolnej. W praktycznie całej Europie liczebność ptaków krajobrazu dramatycznie spada, mimo zaklęć polityków i specjalnie dedykowanych terenom rolniczym programom ratunkowym. Może warto zadać pytanie – czy te programy nie są wyłącznie wyrzucaniem pieniędzy w przysłowiowe błoto? Jednak nie czas i miejsce na dyskusję tego punktu. Warto odwołać się mimo wszystko do twardych danych empirycznych pokazujących zmiany w rolnictwie. Dzięki uprzejmości współpracowników z Katedry Agronomii Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu sam mogłem wykorzystywać dane długoterminowe i próbować zrozumieć, jak wyglądało plonowanie żyta czy ziemniaków na przestrzeni lat. To krok w kierunku zrozumienia dynamiki cen, a nawet połączenia naszych wyników z procesami politycznymi i społecznymi. Dziś z uśmiechem przyjmujemy na przykład nazwę odmiany ziemniaka Lenino, ale to nie znaczy, że ma być ona zastępowana przez powiedzmy BigPotato. Pewne analizy udało nam się pokazać badaczom z innych krajów publikując prace na łamach specjalistycznych czasopism naukowych. Przyznaję jednak szczerze, że pomimo poszukiwań literatury porównawczej, nie sądziłem, że istnieje tak wiele podobnych eksperymentów. Często mozolnie prowadzonych od lat, z piękną dokumentacją, niestety bez pięknej analizy i szerszego upublicznienia wyników.

Zostałem tym bardziej miło zaskoczony otrzymaniem książki (dzięki Zuza!), pewnie po którą sam nigdy bym nie sięgnął, a nawet na nią nie trafił. To bowiem zbiór materiałów pokonferencyjnych, zebranych w monografię i wydanych w Olsztynie pod wspólnym tytułem: Eksperymenty wieloletnie w badaniach rolniczych w Polsce. Gwoli sprawozdawczej ścisłości omawiana monografia składa się z 15 rozdziałów opracowanych przez 41 autorów z 8 ośrodków naukowych: Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu, Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy, Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie i Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa–Państwowy Instytut Badawczy w Puławach. Przedstawiono różne problemy – od zmian plonowania, po zmiany w parametrach gleby i skutki wprowadzania nowych upraw dla gospodarki rolnej, najczęściej omawiając wcześniej opublikowane prace naukowe powstałe na bazie prowadzonych eksperymentów. To pewnie rzeczy ważne i interesujące dla specjalistów agronomów. Mnie jednak zaskoczyły zupełnie inne rzeczy. Z ciekawością przeczytałem, że na świecie, jak się szacuje, istnieje ponad 600 eksperymentów długoterminowych. Gdyby te dane zebrać i wykonać wielką meta-analizę, stanowiłyby one siłę pokazującą globalne przemiany w rolnictwie. Rzecz jasna, gdyby pola eksperymentalne były w miarę równomiernie rozmieszczone po całym globie. Biorąc pod uwagę sytuację ekonomiczną i społeczną, śmiem w to jednak wątpić. W Europie najbardziej znanym i najstarszym jest doświadczenie założone w 1843 roku w Anglii. Nieco później podobne układy doświadczalne założono w Niemczech, Francji, Belgii i Rosji. W Polsce najstarsze doświadczenie nawozowo-płodozmianowe jest realizowane od 1923 r. przez warszawską SGGW w Stacji Doświadczalnej w Skierniewicach. To co jest naprawdę zaskakujące – doświadczenie było kontynuowane nawet w latach 1939-1945, a więc w czasach II wojny światowej! Bohaterstwo i siła woli, a przy tym niesamowite wyniki do potencjalnych analiz!

 

Ktoś powie - rolnictwo istnieje tysiące lat, a precyzyjne dane to może niepełne dwa wieki (w Anglii, u nas zaś to niespełna setka). Czy to dużo? I tak i nie! W życiu jednostek i rodzin sporo, w życiu lokalnych społeczności czy narodów niewiele. Ale potraktujmy to jak dobry początek. Twórcom i kontynuatorom długoterminowych eksperymentów polowych życzę pomysłów i środków na kontynuację badań!

 

Omawiana książka:

Marks Marek, Jastrzębska Magdalena, Kostrzewska Marta K. (red.) 2018. Eksperymenty wieloletnie w badaniach rolniczych w Polsce. Wydawnictwo UW-M w Olsztynie; stron: 280; cena: 33,60 zł

 

Pozostała literatura:

Tryjanowski, P., Sparks, T. H., Blecharczyk, A., Małecka-Jankowiak, I., Switek, S., & Sawinska, Z. (2018). Changing phenology of potato and of the treatment for its major pest (Colorado potato beetle)–a long-term analysis. American Journal of Potato Research, 95(1), 26-32.

Blecharczyk, A., Sawinska, Z., Małecka, I., Sparks, T. H., & Tryjanowski, P. (2016). The phenology of winter rye in Poland: an analysis of long-term experimental data. International Journal of Biometeorology, 60(9), 1341-1346.

prof. Piotr Tryjanowski
Autor: prof. Piotr Tryjanowski
Dyrektor Instytutu Zoologii w Poznaniu; zajmuje się funkcjonowanie krajobrazu rolniczego. Bada przede wszystkim ptaki, płazy i ssaki. Szczególnie zainteresowany interakcjami zwierząt dzikich i udomowionych. Miłośnik tradycyjnego pasterstwa, owiec, serów i win Środkowej Europy.

Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.   Wszystkie artykuły autora
Najnowsze artykuły autora:

Loading comments...

Obserwuj nas w Google News 

i czytaj materiały szybciej niż inni

Google Icons 16 512

Dołącz teraz