Wady i zalety mieszańcowych odmian rzepaku ozimego

W Polsce z roku na rok coraz więcej rolników decyduje się na wysiew mieszańcowych odmian rzepaku ozimego. Obecnie jego stosunek do odmian liniowych wynosi 67 do 33 i w przyszłości będzie się na pewno zwiększać. Mieszańce uprawiane są głównie w zachodnich rejonach Polski, w których dominują gospodarstwa o dużej powierzchni. Przed dokonaniem decyzji, jaką odmianę wysiać, warto jeszcze raz przyjrzeć się zaletom i wadom odmian mieszańcowych.

1. Zalety:

Wyższy plon
Odmiany mieszańcowe w porównaniu z populacyjnymi plonują wyżej. Najsłabsza odmiana mieszańcowa plonuje na poziomie najlepszej odmiany populacyjnej. Efekt ten jest widoczny w szczególności na dobrych i zasobnych stanowiskach. Roślina dzięki efektowi heterozji tworzy więcej rozgałęzień bocznych i zawiązuje więcej łuszczyn.

Odporność na choroby
Odmiany mieszańcowe wykazują dużą odporność na choroby grzybowe. Wykazują one większą odporność na suchą zgniliznę kapustnych. W rejonach kraju, gdzie często rzepak gości na polach, poważnym problemem jest kiła kapusty. Odmiany F1 ze względu na rosnący ich udział w rynku w coraz większym stopniu będą uwzględniały także tą chorobę.

Wysoka mrozoodporność i zimotrwałość
Mieszańce lepiej rozwijają rozetę liściową jesienią, mają grubszą szyjkę korzeniową i lepiej rozbudowany system korzeniowy. Pozwala to im lepiej przetrwać niskie temperatury podczas zimy.

Zbiór
Łan odmian mieszańcowych jest bardziej zwarty i mniej podatny na wyleganie. Dzięki temu mniejsze są straty na skutek osypywania się nasion. Z drugiej strony pojedyncza roślina rzepaku tworzy gruby pęd co może skutkować trudniejszym zbiorem przy użyciu kombajnu zbożowego.

Przystosowanie do różnych warunków siedliskowych
Rzepak mieszańcowy charakteryzuje się silnie rozbudowanym systemem korzeniowym, który umożliwia bardziej efektywne pobranie wody w warunkach suszy oraz składników mineralnych, które mogą występować w mniejszej ilości. Szybki rozwój na początku wegetacji sprawia, że może być wysiewane w opóźnionym terminie. Jednocześnie nie jest zalecany siew odmian mieszańcowych zbyt wcześnie właśnie z powodu wybujałości.

2. Wady

Cena
Odmiany mieszańcowe trzeba bezwzględnie corocznie kupować, a ich cena jest większa o około 100 zł na ha w porównaniu z odmianami populacyjnymi. Jednostka przeznaczona na 3 ha potrafi kosztować nawet 1000 zł za opakowanie, w którym jest 6-7 kg nasion. Mając możliwość precyzyjnego siewu, można próbować obniżać jego obsadę, a więc i zmniejszać koszt nasion.

Norma wysiewu
Odmiany mieszańcowe ze względu na ich naturalną zdolność do wybujałości siejemy rzadko w ilości 40-50 roślin/ m2. Taka norma może być ciężka do uzyskania jeśli dysponuje się siewnikiem starego typu. Zbyt gęste zasianie generuje po pierwsze duże koszty ze względu na cenę nasion, ale przede wszystkim rośliny zasiane zbyt gęsto będą konkurowały między sobą o dostęp do światła i składników pokarmowych. Uniemożliwi to ich prawidłowy rozwój. Warto w przypadku odmian mieszańcowych zastanowić się nad siewem punktowym, wynajęciu usługowego siewu tak by były one jak najlepiej wysiane.

Wysokie nakłady
Uwidocznienie się potencjału plonowania rzepaku jest możliwe tylko w warunkach intensywnej produkcji. Siew mieszańcowych odmian nie usprawiedliwia słabszego nawożenia, wręcz przeciwnie, wysoki potencjał plonowania to także wysokie zapotrzebowanie na składniki pokarmowe.

Samosiewy
W płodozmianie o wysokim udziale rzepaku nieuniknione jest pojawianie się jego samosiewów w nowo założonej plantacji. Mogą nadmiernie zagęścić plantację, powodując takie same negatywne skutki, jakby była ona od razu zasiana za gęsto. O wiele gorsze są samosiewy rzepaku mieszańcowego. Rośliny wyrosłe z takich nasion posiadają gorsze parametry zarówno jakościowe jak i potencjał plonowania niż ich rodzice. Wieloletnia uprawa mieszańców może powodować więc paradoksalny spadek przede wszystkim jakości nasion na skutek samosiewów. Rozwiązaniem problemu mogą być odmiany uzyskane w technologii Clearfield. Są to odmiany mieszańcowe rzepaku odporne na działanie substancji czynnej Imazamoks obecnej w preparacie Cleravis. Równocześnie ta substancja zwalcza pozostałe gatunki chwastów oraz normalne odmiany rzepaku. Dzięki temu możliwa jest kontrola nad samosiewami rzepaku i częsta jego uprawa po sobie.

Niezależnie od wybranej odmiany rzepaku nieustannie najważniejszym czynnikiem dla osiągnięcia satysfakcjonującego plonu jest jego nawożenie i ochrona. Odmiany mieszańcowe mają wyższy potencjał plonowania i lepiej radzą sobie w warunkach stresowych. Aby jednak plonowały lepiej, muszą mieć zapewnione wszystko, co niezbędne. Ostatnia zima i kilkudniowy okres temperatur poniżej -20 st. C zweryfikował odporność odmian rzepaku na wymarzanie. Podobna sytuacja może zdarzyć się także w tym roku. Pewne jest zatem, że w pierwszej kolejności będziemy kierować się mrozoodpornością roślin. W przypadku odmian mieszańcowych dzięki ich większej odporności na mróz ale także ze względu na rzadki siew, który się w ich przypadku stosuje pozwala mieć większą pewność, że wydadzą one satysfakcjonujący plon .

Dla portalu CenyRolnicze.pl
mgr. inż. Stanisław Świtek