Włókno w żywieniu bydła

Włókno jest bardzo ważnym elementem w żywieniu bydła. Stanowi ono źródło energii dla zwierząt oraz zapewnia właściwy przebieg procesów trawienia, wpływając na motorykę przewodu pokarmowego.

Skład włókna
Włókno, czyli węglowodany strukturalne, dzieli się na frakcje NDF (włókno detergentowo neutralne) i ADF (kwaśne frakcje włókna), które są obecnie głównie uwzględniane w ocenie jakościowej pasz objętościowych. W skład NDF wchodzi celuloza, hemiceluloza, lignina, natomiast ADF obejmuje najmniej strawne składniki pasz, w tym część celulozy oraz ligninę i krzemionkę. Dla przeżuwaczy szczególnie istotne jestwłókno neutralne, gdyż jest ono źródłem energii dla mikroorganizmów żwacza, a ponadto nadaje paszy strukturę i stanowi balast wypełniający żwacz. Pożądana jest zatem niska zawartość ADF, gdyż oznacza to wyższą koncentrację energii netto. Natomiast zbyt wysoki poziom NDF w mieszance, negatywnie wpływa na jej pobranie.

Ilość włókna w paszy zależy od rodzaju rośliny, jak i od terminu zbioru 1 pokosu oraz od tego, z którego pokosu jest zebrana. Jeśli wartości NDF i ADFsą większe od optymalnych, wskazuje to, że pasza została zebrana zbyt późno. Jest wtedy gorsza dostępność węglowodanów (energii), pasza ma dużo ligniny i celulozy. Ma ona gorsze wykorzystanie, pobranie przez zwierzę i strawność. Jednakże wartości zdecydowanie mniejsze od optimum oznaczają brak energii z włókna paszy i nie są też wartościami pożądanymi w żywieniu zwierząt.

Fermentacja żwaczowa
Włókno surowe pochodzące z pasz objętościowych jest najtańszym, a zarazem najzdrowszym źródłem energii dla krów mlecznych. Węglowodany podlegają procesom przemian i fermentacji w żwaczu pod wpływem enzymów wytwarzanych przez drobnoustroje. Szczególne znaczenie na przebieg tych procesów ma rodzaj węglowodanów (strukturalne lub niestrukturalne), ich koncentracja w suchej masie dawki, a także struktura (dopiero cząsteczki o wielkości poniżej 3 mm mogą opuścić żwacz). Produkty powstające w wyniku fermentacji mają nie tylko wpływ na ekosystem żwacza i jego funkcjonowanie, wydajność i skład mleka, ale również na stan zdrowotny krów. Aby fermentacja w żwaczu przebiegała prawidłowo, należy zadbać o prawidłowo zbilansowaną dawkę pokarmową. Duża zawartość włókna w paszach objętościowych drastycznie obniża strawność dawki pokarmowej.

Ważne jest również zadbanie o prawidłowe pH płynu żwacza (6,3-6,7). Niskie pH jest wynikiem nieprawidłowego skarmiania paszami treściwymi, co powoduje szybsze namnażanie bakterii amylolitycznych oraz hamuje aktywność bakterii i pierwotniaków celulolitycznych. Spadek pH o 0,1 jednostki poniżej wartości 6,3 może zmniejszyć strawność ADF w żwaczu aż o 3,6 proc. Następstwem tego jest ryzyko wystąpienia chorób metabolicznych, jak kwasica czy też przemieszczenie trawieńca. Aby zadbać o prawidłowe pH, w suchej masie dawki pokarmowej, udział włókna powinien wynosić 18-22 proc.

Włókno decyduje również o jakości mleka, a więc o zawartości tłuszczu i białka w mleku.

Zbyt wysoka zawartość tłuszczu w mleku, może wynikać z nieprawidłowej proporcji między ilością białka i cukrów oraz włókna surowego, jako składnika objętościowego paszy.

Natomiast zbyt mała zawartość włókna, prowadzi do obniżenia zawartości tłuszczu w mleku, obniżenia pH oraz ograniczenia wydzielania śliny. Również zbyt duża zawartość węglowodanów strukturalnych obniża zawartość białka w mleku.

 

Dodatki w paszy polepszające rozkład włókna

Pasze zawierające włókno strukturalne stymulują wydzielanie śliny i buforowanie płynu żwacza. Ułatwiają też przeżuwanie oraz wydalanie gazów fermentacyjnych. Dlatego w przypadku zbyt słabej jakości paszy, można zastosować dodatki polepszające rozkład włókna. Należą do nich: substancje buforujące, preparaty białkowe, niacyna czy egzogenne enzymy celulolityczne. Najczęściej stosowane są substancje buforujące: kwaśny węglan sodu, tlenek magnezu czy też kreda pastewna. Zapobiegają one obniżaniu się pH żwacza, kwasicy, ketozie, przemieszczaniu trawieńca, obniżaniu się zawartości tłuszczu w mleku. Należy jednak pamiętać, że są to produkty często kosztowne, więc warto z początku przyjrzeć się naszym dawkom pokarmowym, czy są one prawidłowe.

 

Dla Portalu CenyRolnicze.pl:

mgr inż. Alicja Matysiak

Katedra Żywienia Zwierząt i Gospodarki Paszowej

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu