Zmiany w działaniu rolno-środowiskowo-klimatycznym

W odpowiedzi na przedstawiony do zaopiniowania projekt rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, samorząd rolniczy w dniu 20 lutego 2017 r. przekazał swoje uwagi.

Samorząd rolniczy zaproponował rozszerzyć proponowane zmiany w ten sposób, aby umożliwić rolnikowi realizację takich samych zobowiązań, jak realizowane dotychczas, również w ramach pakietu 1 „Rolnictwo zrównoważone” na dokupionych lub dzierżawionych działkach.

Zaproponowano do grupy upraw kwalifikujących się do dopłaty w ramach pakietu 1 „Rolnictwo zrównoważone” dodać również tymianek. Jest to roślina miododajna, dobrze rośnie na glebach średnich o wysokiej kulturze o odczynie zasadowym. W województwie lubelskim uprawiana popularnie, wykorzystywana w przemyśle farmaceutycznym i spożywczym.

W załączniku nr 2 do rozporządzenia zaproponowano wprowadzić takie zmiany, aby w Pakiecie „Ochrona gleb i wód” możliwe było uprawianie mieszanki złożonej z minimum 3 gatunków roślin, ale bez określania procentowego składu poszczególnych gatunków. Konsekwentnie należałoby wprowadzić zmiany w sankcjonowaniu rolników. Obecnie wymaga się aby gatunek dominujący w mieszance nie przekraczał 70% składu. Z punktu widzenia środowiska już samo wsianie 3 gatunków wpływa korzystnie na glebę. Ustalanie składu gatunkowego jest trudne, a często wschody nie odzwierciedlają zasianego składu mieszanki.

Ponadto przy zmianie rozporządzenia zaproponowano wprowadzić złagodzenie wymogu 10% udziału głównych upraw w ramach Rolnictwa zrównoważonego. Dla rolnika najważniejszym czynnikiem decydującym o ustalaniu płodozmianu jest zapotrzebowanie rynkowe i aktualna powierzchnia działek rolnych.

Kolejnym problemem jest wysokość stosowanych zgodnie z art. 35 ust. 4 rozporządzenia nr 640/2014 „sankcji wstecznych”, których wysokość ma być taka sama, jak wysokość zmniejszeń stosowanych w danym roku, w którym stwierdzono uchybienie w przestrzeganiu przez beneficjenta zobowiązania rolno-środowiskowo-klimatycznego i ma uwzględniać taki sam zasięg, dotkliwość i trwałość danego uchybienia. Wśród beneficjentów działania rolnośrodowiskowego 2007-2013 zauważa się niechęć do przystępowania do realizacji programu rolno-środowiskowo-klimatycznego w ramach PROW 2014-2020, po zakończeniu zobowiązań 2007-2013. Wynika to między innymi z dużo większych sankcji stosowanych w ramach programu, a dodatkowo stosowania właśnie „sankcji wstecznych”. Np. jeśli w wyniku kontroli na miejscu w przypadku np. pakietu 2. Ochrona gleb i wód kontrola stwierdzi uprawę mieszanki w poplonie złożonej z 2-ch roślin, bo 3 roślina wypadnie z różnych przyczyn, np. po prostu nie wzejdzie, wówczas beneficjent działania poniesie takie same sankcje w stosunku do poprzednich lat, w których uprawa była udana i na polu były widoczne 3 rośliny w mieszance poplonowej. Albo inny przypadek, gdy rolnik pomyli się i pozostawi na łące inny niż wskazany w planie rolnośrodowiskowym fragment nieskoszony, w ramach np. pakietu 4.7 Ekstensywne użytkowanie na OSO. Wówczas takie same sankcje poniesie w stosunku do poprzednich lat, gdy wszystko wykonał poprawnie.

W opinii samorządu rolniczego stosowanie kar wstecznie w stosunku do prawidłowo prowadzonych upraw jest niedopuszczalne. W uzasadnieniu do projektu ustawodawca podkreśla efekt długofalowy prowadzonych działań w ramach programu rolnośrodowiskowego. Jednak wprowadzanie takich samych „sankcji wstecznych” spowoduje jeszcze większą niechęć rolników do programu rolno-środowiskowo-klimatycznego, obawy przed przystępowaniem do programu, a co za tym idzie utratę właśnie tej długofalowości działań pro-środowiskowych. W obecnych czasach, gdy zauważa się intensyfikację rolnictwa, w związku z uprawą bardziej plennych roślin, większej wydajności zwierząt, lepszymi, bardziej skutecznymi środkami ochrony roślin, paszami, itd. wprowadzanie bardziej obostrzonych wymogów i sankcji spowoduje spadek ilości beneficjentów działania rolno-środowiskowo-klimatycznego, a kary stosowane wstecz są niedopuszczalne.

Podkreslono, że wśród beneficjentów działania rolno-środowiskowo-klimatycznego, którzy rozpoczęli realizację programu w 2015 i 2016 roku, wprowadzanie corocznych zmian – w tym zaostrzanie sankcji - powoduje niechęć do prowadzenia takich upraw oraz brak zaufania do ustawodawcy.

Źródło: Justyna Kostecka - KRIR